Сабақтың мақсаты : а Сөйлем оның түрлері туралы түсінік бере отырып,оқушыларды сабаққа деген қызығушылықтарын арттыру



бет6/10
Дата16.06.2016
өлшемі0.82 Mb.
#138985
түріСабақ
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

Сабақтың тақырыбы: Қарсылықты салалас

Сабақтың мақсаты: а) Білімділік: Қарсылықты салаластан алған теориялық білімдерін практикада қолдану; ауызша,жазбаша талдау жұмыстарын жүргізе отырып,білімдерін бекіту.

ә) дамытушылқ: ойлау қабілеттерін,қиялдарын дамыту; ой қорытып,нақты шешім жасауға үйретіп,өздеріне сенімдерін арттыру.

б) тәрбиелік: сауатты жазуға,ұқыптылыққа баулу;топпен жұмыс жасап,бір-бірін тыңдай білуге үйрету;сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, шығармашылық жұмыс, дамыта оқыту

Сабақтың көрнекілігі: слайдтар ,кеспе қағаздар, қосымша материалдар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Құрамындағы жай сөйлемдердің біріндегі іс,оқиға екіншісіндегі іс,оқиғаға қарама-қарсы болатын салаластың түрін қарсылықты салалас дейміз.

Ән басылып қалды,бірақ гитара сазы тоқталған жоқты.Ағаңның да сенің алдыңнан шықпақ ойы бар еді, - жұмыстан қолы тимеді.

Алғашқы салаластың бірінші сөйлемінде әннің басылып қалғаны туралы ой айтылса,екінші жай сөйлемінде гитара сазның тоқталмағандығы жайында ой айтылып,бір-біріне қарама-қарсы қатынаста тұр.Екінші салаластың құрамындағы жай сөйлемдер қарама-қарсы мәнде айтылған:бірінші жай сөйлемде істің жүзеге асуы туралы ой айтылса,екінші жай сөйлемде оның орындалмай қалғандығы баяндалады.

Салаласа байланысқан жай сөйлемдердің баяндауыштары тиянақты болып келіп,өзара іргелес тұру арқылы да,бірақ,алайда,дегенмен,сонда да, әйтсе де деген жалғаулық шылаулар арқылы да байланысады.Мысалы:Жүзінде қайғы да жоқ,қасірет те жоқ, - қорқыныш қана бар.Бас болмақ оңай,бірақ бастамақ қиын.Біріншісінде жай сөйлемдер жалғаулықсыз байланысқан,ондай жағдайда үтір мен сызықша қойылады; екінші мысалда жай сөйлемдер бірақ деген жалғаулық шылаумен байланысқан,мұндайда араларына үтір ғана қойылады.

Қарсылықты салаластың құрамындағы жай сөйлемдердің іргелес тұрып не жалғаулық шылаулар арқылы байланысына қарай ол жалғаулықсызы қарсылықты салалас және жалғаулықты қарсылықты салалас деп екіге бөлінеді.

Жалғаулықты қарсылықты салалас сөйлемінің баяндауыштары көбінесе антоним сөздерден және болымды-болымсыз формадағы сөздерден жасалады.жалғаулықсыз қарсылықты салаластың аражігі үтір мен сызықша арқылы ажыратылады. Сөз бергенге ерме, - бөз бергенге ер.Баршагүл сәлем беріп еді, - ол қырын қарап кетті.

Жалғаулықты қарсылық салалас бірақ,сонда да,дегенмен,алайда,әйтсе де,сөйтсе де деген қарсылық мәнді жалғаулық шылаулардың қатысуы арқылы жасалады.Бұл жалғаулықтар құрмаласқан жай сөйлемдердің арасында қайталанбай,бір-ақ рет келеді.Мұндай жай сөйлемдердің арасы үтірмен бөлінеді.Мысалы: Кітабымен жүрегіңді жылытқан жазушының бәрін де жақсы көресің,бірақ солардың ішінде өз көңіліңе өте ұнап,өзгелерден ыстық боп танылғандары болады.



Жаттығумен жұмыс: 105-жаттығу. Жетіспей тұрған тыныс белгілері болса,дәлелдеп қойып шығыңдар.

Шығармашылық жұмыс: 106-жаттығу. Берілген жай сөйлемдерге ойларыңнан қарама –қарсы мәнді жай сөйлем ойлап жазып,қарсылықты салалас құраңдар.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.

Үйге тапсырма: 107-жаттығу.

Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8



Сабақтың тақырыбы: Түсіндірмелі салалас

Сабақтың мақсаты: а) Білімділік: Түсіндірмелі салаластан алған теориялық білімдерін практикада қолдану; ауызша,жазбаша талдау жұмыстарын жүргізе отырып,білімдерін бекіту.

ә) дамытушылқ: ойлау қабілеттерін,қиялдарын дамыту; ой қорытып,нақты шешім жасауға үйретіп,өздеріне сенімдерін арттыру.

б) тәрбиелік: сауатты жазуға,ұқыптылыққа баулу;топпен жұмыс жасап,бір-бірін тыңдай білуге үйрету;сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, іздендіру,шығамашылықпен жұмыс

Сабақтың көрнекілігі: плакат, деңгейлік тапсырмалар, қосымша материалдар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Құрамындағы жай сөйлемдердің алдыңғысы соңғысына нұсқап,ал соңғысы алдыңғы сөйлемнің мазмұнын ашатындай,талдап түсіндіріп тұратын құрмаласты түсіндірмелі салалас дейміз.

Түсіндірмелі салаластың жай сөйлемдері жалғаулықты шылаусыз,іргелес байланысады.Бірінші жай сөйлемде көбінесе сілтеу есімдіктері мен сілтеу мәнді сөздер (мынаны,мынау,сол,соншалық,сондай) болады.

Түсіндірмелі салаластың аражігіне қос нүкте не сызықша қойылады.Сызықша сонша,соншалық,сондай деген баяндауышы бар сөйлемде жиі кездеседі.Мысалы: Әйел де ай сәулесі сияқты:есікті жапсаң,түндіктен түседі .Жамандық жалын секілді:өзін де,өзгені де жалмай береді.Тұманның қалыңдығы сонша – түк те көрінбейді.Сіздерге де айтарым сол:сағат төртте осында келіңіздер.

Жаттығумен жұмыс: 110-жаттығу. Түсіндірмелі салаластың жасалу жолдарын түсіндіріңдер. Тыныс белгісінің қойылу себебін анықтаңдар.
Тақтамен жұмыс: 111-жаттығу. Қос нүкте қойылған сөйлемдердің қайсысы түсіндірмелі,қайсысы себеп-салдар салалас екенін анықтаңдар.

Шығармашылық жұмыс: Түсіндірмелі салаласқа байланысты айтылған нақыл сөздерден мысалдар жазады.

Мысалы: Үш нәрсемен қоңсы қонба: күйдірер отпен, ағызар сумен, атақты әкіммен.

(Ж. Баласағұни)
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.
Үйге тапсырма: 112-жаттығу.

Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8



Сабақтың тақырыбы: Талғаулы салалас

Сабақтың мақсаты: а) оқушыларға талғаулы салалас сөйлем туралы түсінікті тілмен оқушыларды қатыстыра отырып жан-жақты мәлімет беру;

ә) сөйлемнің түрлерін түсіндіре отырып ұжымдық,деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушылардың адамдық қасиеттерін дамыту;

б) оқушылардың белсенді ойлау қабілеттерін жандандырып, ОҮӨӘЖПТ арқылы сауатты жазу,оқу дағдыларын жетілдіру

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, топтастыру, дамыта оқыту

Сабақтың көрнекілігі: плакат, семантикалық карта, қосымша материалдар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Талғаулы салаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір-біріне тәуелсіз,дербес әрекеттерді баяндайды да,солардың тек біреуі ғана жүзеге асатынын білдіреді. Жай сөйлемдер салаласа ғана және тек жалғаулықты шылаулар арқылы байланысады,араларына үтір қойылады.

Сөйлемге талғаулық мағына беретін және жай сөйлемдерді бір-бірімен құрмаластыратын жалғаулықтар:не, немесе,я,яки,болмаса,я болмаса,әйтпесе,әлде.

Мысалдар: Мен не бұл адамдардың ортасынан кетуім керек,не болмаса барша жанға тынышсыз болатын зұлымдықты қоюым керек екен ғой.Өзі кетіп құтылды,әйтпесе өзіміз-ақ тастатқлы жүр едік.Сөз бен қылық суық көңілді жылытады немесе жылы көңілді суытады.

Жаттығумен жұмыс: 114-жаттығу. Мәтіннен талғаулы салаласты теріп жазыңдар да, қалай құрмаласып тұрғандарын түсіндіріңдер.
Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөйлемдерге синтаксистік және морфологиялық талдау жүргізеді.

Шығармашылық жұмыс: 115-жаттығу. Екі топтағы жай сөйлемдерді талғаулы салалас етіп құрап, тыныс белгілерін қойыңдар.
Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.
Үйге тапсырма: Ережелерді жаттау.

Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8


Сабақтың тақырыбы: Кезектес салалас

Сабақтың мақсаты: а) оқушыларға кезектес салалас сөйлем туралы түсінікті тілмен оқушыларды қатыстыра отырып жан-жақты мәлімет беру;

ә) сөйлемнің түрлерін түсіндіре отырып ұжымдық,деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушылардың адамдық қасиеттерін дамыту;

б) оқушылардың белсенді ойлау қабілеттерін жандандырып, ОҮӨӘЖПТ арқылы сауатты жазу,оқу дағдыларын жетілдіру

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, топтастыру, деңгейлеп оқыту

Сабақтың көрнекілігі: плакат, тірек сызбалар , қосымша материалдар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Құрамындағы жай сөйлемдері арқылы берілген істің,оқиғаның кезектесіп білдіретін құрмаластың түрін кезектес салалас дейіз.

Кезектес салаластың құрамындағы жай сөйлемдер тек салаласа байланысады.Құрамындағы жай сөйлемдер бірде,біресе,кейде деген кезектес мәнді жалғаулық шылаулар арқылы байланысады,араларына үтір қойылады.



- Хорезмшах,екінің бірі.Не әкемді босатыңыз,не мені дарға асыңыз.Қазан тұрып біресе атын мақтады,бірақ айналып келгенде,бәрі де Бегілдің өнерін сөз етісті. Қазан аспаның аузында от кейде жылтылдайды,кейде қызып жанып лапылдайды.

Жаттығумен жұмыс: 117-жаттығу. Баяндауыштарды тиянақты етіп,сөйлемдерді салаластыра байланыстырыңдар.

Топтастыру стратегиясы:

Ыңғайлас себеп-салдар


қарсылықты талғаулы


түсіндірмелі кезектес


Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.
Үйге тапсырма: 119-жаттығу.
Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8
Сабақтың тақырыбы: Сабақтас құрмалас сөйлем

Сабақтың мақсаты: а) Са бақтас құрмалас сөйлемнің түрлері туралы түсінік бере отырып,оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;.

ә) Түрлі әдістерді пайдалана отырып балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін арттыру,сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауаттылыққа баулу;

Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, талдау, дамыта оқыту

Сабақтың көрнекілігі: слайдтар, тірек сызбалар,, қосымша материалдар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Құрамындағы жай сөйлемдерінің алғашқысы тиянақсыз болып,соңғысына бағына байланысқан құрмалас сөйлемнің түрін сабақтас құрмалас сөйлем дейміз.

Сабақтас құрмалас сөйлемдегі баяндауышы тиянақсыз болып келген бірінші сөйлемді бағыныңқы сөйлем дейді.Ал баяндауышы тиянақты болып келген екінші сөйлемді басыңқы сөйлем дейді.

Сабақтас құрмаласты былай көрсетуге болады.


Бағыныңқы



Басыңқы

,

Сабақтас құрмалас сөйлемнің жасалу жолдарының сызбасы

Бағыныңқының баяндауышы

Тұлғалық белгісі

Сызбасы

1.Шартты рай

-са, -се

бағыныңқы басыңқы

/.................../ барса, /................./.



2.Көсемше

-а, -е, -й, -ып, -іп –п, -қалы, -келі,

-ғалы, -гелі



/.................../ келе, /.................../.

/.................../ ойлап, /.................../

/................../ естігелі, /..................../.


3.Есімше

-ған -ша, -ше

(ген) -дай (-дей)


-ған -да,-де

(-ген) -мен



-дықтан

ған (-діктен)

(-ген) сайын

Соң


кезде (шақта,уақытта)

-ған -ға

шейін


(-ген+ге)

бері

-ған + нан кейін

(-ген + нен бұрын


/..................../ көргенше, /- - - - - - - - /.
/...................../ оқығандай, /- - - - - - - - /.

/....................../ жазғанда, /- - - - - - - - -/.

/...................../ білгенмен, /- - - - - - - - - /.

/......../ танығандықтан, /- - - - - /.

/........./ оқыған сайын, / - - - - - /.

/........../ барған соң, / - - - - - - /.


/........../ естіген кезде, / - - - - /.

/................/ келгенге шейін, /- - - - /

/.............../ айтқаннан бері, / - - - - - /


4. Етістік негізді

-ысымен (ісімен)

/......................... келісемін, / - - - - - - - /.


Жаттығумен жұмыс: 120-жаттығу. Мәтінді оқып шығып, құрмалас сөйлемдердің қайсысы салалас,қайсысы сабақтас екенін анықтаңдар.Сабақтас құрмалас сөйлемдерді теріп жазыңдар.

Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөйлемдерге сатылай кешенді талдау жүргізеді.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.
Үйге тапсырма: 121-жаттығу.

Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8


Сабақтың тақырыбы: Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері

Сабақтың мақсаты: а) Са бақтас құрмалас сөйлемнің түрлері туралы түсінік бере отырып,оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;.

ә) Түрлі әдістерді пайдалана отырып балаларды тапқырлық,жылдамдық, есте сақтау қабілеттерін арттыру,сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауаттылыққа баулу;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, топтастыру, дамыта оқыту

Сабақтың көрнекілігі: плакат, тірек сызбалар , деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сабақтастың жасалу жолы алуан түрлі болатыны сияқты,оның құрамындағы жай сөйлемдердің бір-бірімен мағыналық қарым-қатынасы да әр түрлі болып келеді;

Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлерінің ережесі мен сұрағын төмендегі кестеден көруге болады:


түрі

ереже

сұрағы

Шартты

бағыныңқы



Бағыныңқы сөйлемі басыңқы сөйлемінің шарты болып келеді

қайтсе? не етсе? қайткенде? не еткенде? қайтпейінше?

Қарсылықты

бағыныңқы



Бағыныңқысы басыңқы сөйлеміне қарама-қарсы болып келеді.

қайтсе де? қайткенмен? не етпестен? не ете тұра? қайткенше? не еткені болмаса?

Себеп

бағыныңқы



Бағыныңқысы басыңқы сөйлемнің себебін білдіреді.

неліктен?не үшін, не себепті? не деп?

Мезгіл бағыныңқы

Бағыныңқысы басыңқы сөйлемнің мезгілін білдіреді.

қашан? қай кезде? қашаннан бері?

Қимыл-сын

бағыныңқы



Бағыныңқысы басыңқы сөйлемде айтылған іс-қимылдың қалай орындалғанын білдіреді.

қайтіп, не етіп? қалай?


Мақсат

бағыныңқы



Бағыныңқысы басыңқы сөйлемдегі ойдың мақсатын білдіреді.

не мақсатпен? не үшін?

не етпек болып?




Жаттығумен жұмыс: 122-жаттығу. Мәтінді оқып шығып, көп бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдерді табыңдар.

Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөйлемдерге сатылай кешенді талдау жүргізеді.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.
Үйге тапсырма: Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлеріне сөйлем құрап келу.

Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 8



Сабақтың тақырыбы: Шартты бағыныңқы сабақтас

Сабақтың мақсаты: а) Білімділік: Шартты бағыныңқы сабақтас сөйлемдерден алған теориялық білімдерін практикада қолдану; ауызша,жазбаша талдау жұмыстарын жүргізе отырып,білімдерін бекіту.

ә) дамытушылқ: ойлау қабілеттерін,қиялдарын дамыту; ой қорытып,нақты шешім жасауға үйретіп,өздеріне сенімдерін арттыру.

б) тәрбиелік: сауатты жазуға,ұқыптылыққа баулу;топпен жұмыс жасап,бір-бірін тыңдай білуге үйрету;сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, топтастыру, дамыта оқыту

Сабақтың көрнекілігі: плакат,кеспе қағаздар, қосымша материалдар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.



ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын



б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Шартты бағыныңқы сабақтас деп құрамындағы жай сөйлемдердің біріншісі екіншісіндегі істің жүзеге асу я аспау шартын білдіретін құрмаласты айтамыз.Мысалы: Екпей,егін бітпес;үйренбей,білім бітпес.Бір елді бір ел жақсы білсе,жақсы өнегесін де алар еді. Келтірілген мысалдың екеуінде де бірінші сыңардағы іс-әрекеттердің жүзеге асуына шарт ретінде алынған.Жасалу жолдарын,сұрақтарын былай көрсетуге болады:

Бағыныңқының баяндауышы

Тұлғалық белгісі

сұрауы

Сөйлемдердің сызбасы

1.Шартты рай

-са, -се

Қайтсе? (Не етсе?)

/........./ тыңдаса, /- - - - - - - /.

2. Көсемше

-ма + й (-ма + й)

-майынша (-мейінше).



Қайтпей? (Не етпей?)

Қайтпейінше?

(Не етпейінше?)


/.........../ таппай / - - - - - /.

/............./ үйренбейінше / - - - - - - - /.



3.Есімше

-ған + да (-ген, + де)

Қайткенде?

(Не еткенде?)



/.................../ болмағанда

/- - - - - - - - - /.


Шартты бағыныңқы сабақтас құрамындағы жай сөйлемдер сабақтаса байланысады.Бағыныңқы сыңардың баяндауышы тиянақсыз болып келеді.Тағы да екі-үш күн бөгейтін амалын тапсаң өзің,қозыдай көгендеп қолыңа берейік.

Сабақтаса байланысқан жай сөйлемдер баяндауыштары шартты бағыныңқы сабақтаса жоғарыдағы кестеде көрсетілгендей формаларда тұрады.

1. Ол заманда ұл балаға бас кеспесе,қан төкпесе,ат қойылмайтын еді.2. Сын тезі құрылмай,әдебиет сөзі сыңар болып (мінсіз болып) шыға алмайды.3. Дәл осы минутта мұғалім кіріп келмегенде,мұның аяғы жақсылықпен тына қоюы екіталай еді.4.Оның өскен ортасын білмейінше,жұмбақ қаиетін де түсінуге болмайды.

Шартты бағыныңқы сабақтас сөйлем сыңарларының арасына үтір қойылады.

1

-са,-се + жіктік жалғауы

-май, -мей, -пай, -пей, -бай, -бей

-майынша, -иейінше, -пайынша, -пейінше, -байынша, -бейінше

-ғанда,-генде, -қанда, -кенде



Сабақ оқысаң,бес аласың.

2

Сабақ оқымай,бес алмайсың.


3.

Сабақ оқымайынша,бес алмайсың

4

Сабақ оқығанда,бес алар едің.



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет