Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногының институционалды инфрақұрылымы

Қазақстандық эмитенттердің акциялары үлкен өтімділікпен сипатталмайды, демек акция нарығы тиімді болып табылмайды. Өтімділіктің жоқтығы акционерлердің тар шеңберімен және көптеген қазақстандық компания операцияларының айқын еместігімен түсіндіріледі. Осы себептерге байланысты ірі институционалды инвесторлар Қазақстанда Қор Биржасының "А" категориялы ресми сауда тізіміне енгізілсе де, қазақстандық эмитенттер акциясын мүліктенбейді. Сондай-ақ коммерциялық банктер үшін Ұлттық банк белгілейтін пруденциалды нормативтер оларға үлкен көлемде акцияны мүліктенуге мүмкіндік бермейді. Сонымен, институционалды инвесторлар портфелінде акция елеусіз үлес алады.

14- сурет. Қаржы секторы активтерінің институционалдық құрылымы (%-бен) 2006 жылғы жағдай бойынша

15- сурет. Қаржы секторы активтерінің институционалдық құрылымы (%-бен) 2007 жылғы жағдай бойынша

Банк секторының қаржы нарығының басқа сегменттеріне ықпал ету дəрежесі оның корпоративтік облигациялар нарығына қатысуымен сипатталады. Мəселен, 2007 жылғы жағдай бойынша мемлекеттік емес облигацияларды шығарудың жалпы санының 40% (Сурет 15) екінші деңгейдегі банктер жүзеге асырған.

16- сурет. ҚР корпоративтік облигациялары нарығындағы негізгі инвесторлар (пайызбен, 2007 жылы)

Айналыстағы корпоративтік облигациялардың тұрақты түрде ұлғаюына қарамастан жалпы көлемнің жартысынан астамы қаржылық емес ұйымдардың жəне басқа инвесторлардың портфелінде жатыр. Бұл ретте институционалдық инвесторлардың – облигация ұстаушылардың үлес салмағы Қазақстан Республикасының аумағында шығарылған облигациялардың жалпы көлемінің 43,7% болды. Осылайша, банк жүйесіндегі тұрақсыздық қаржы нарығының барлық басқа сегменттерінің тұрақтылығына теріс ықпал етеді. Бұл ретте, қаржы секторы субъектілерінің банктердің еншілес ұйымдары болып табылатындығы немесе банктік конгломераттар құрамына кіретіндігі барлық қаржы секторының жүйелік дағдарысқа ұшырауын күшейтеді.

1. 
   банктерді, қор нарығы арқылы сатылуға тән мемлекеттік акция пакетін қоса есептегенде, базалық және басқа өндіріс салаларының, акционерлік қоғамдардың тізімін анықтау;
   
2. 
   акционерлік қоғамның шоттар жоспарын жаңа бухгалтерлік есептің қазақстандық стандартын жаңғырту, ауыстыру;
   
3. 
   акционерлік қоғам қызметіне толық масштабты аудит жүргізу;
   
4. 
   қор биржасында акционерлік қоғам акцияларының листингі;
   
5. 
   қор биржасы арқылы акционерлік қоғам акциясын сату.
   

• 
  Мұндай проблемаларының болу себебінің алғы шарттары;
  
• 
  Институционалды инвесторлардың өте ликвидтілігі;
  
• 
  Ішкі инвесторлар нарығының өсуімен эмитенттер нарығының дамуының жайбасарлығы арасындағы дисбаланс;
  
• 
  Капиталдың ішкі және сыртқы нарығында қарыздың бағалы қағаздар табыстылығының төмендеу тенденциясының жалғасуы;
  
• 
  Акция нарығының дамымағандығы;
  
• 
  Туынды бағалы қағаздар нарығының дамымағандығы.
  

• 
  ұжымдық формада немесе нысанда инвестициялау және акция нарығын жетілдіру мақсатында инвестициялық және венчурлік құралдарды құруда өз үлесін қосу;
  
• 
  активтерді секьюритизациялау бойынша заң шығарушылардың жұмыстарын жылдамдаттыру, сонымен қатар, жаңа қарыздық инструменттермен инвесторлардың қызығушылығын қорғау мақсатында коммерциялық бағалы қағаздарды шығару механизімін жетілдіру;
  
• 
  Қазақстан қор биржасының "А" және "Б" категориялардың листингтік талаптарына сай құрастыру, яғни сыныпталуды енгізу іс шараларын жүргізу, осыған орай эмитенттің ұйымдастырылған нарыққа шығуын жігерлендіру мақсатында зейнет ақы активтерін орналастыру заңнамаларыфн өзгерту;
  
• 
  Сауда ұйымдастырушысының "А" категориясының ресми тізіміне енгізілген компаниялардың акциясына зейнетақы қорларын инвестициялау лимитін өсіру жағдайын қарастыру. Осыған орай "көгілдір фишкаларды" нарыққа шығару процессінде пакеттің кейбір бөлігін тек қана зейнетақы қорлар арасында орналастыру.
  

2007 жылы номиналды ұстаушы ретінде клиенттер шоттарын жүргізу құқығымен брокерлік жəне дилерлік қызметті жүзеге асыруға 19 лицензия берілді ("Тор Инвест" АҚ, "Asia Broker Services" АҚ, "Алиби Секьюритиз"АҚ, "Қазақстан Финсервис" АҚ, «АСЫЛ-ИНВЕСТ» АҚ, «Seven Rivers Capital» АҚ, "Верный Капитал" АҚ, «АЛМЭКС» Эссет Менеджмент" АҚ, "VOSTOK CAPITAL" АҚ, "Gold Investment Group" АҚ, «ИФГ КОНТИНЕНТ» АҚ, "Қазинвестбанк" АҚ, "Авангард Капитал" АҚ, " «Əлем» инвестициялық компаниясы" АҚ, «Unicorn IFC» АҚ, «Delta Bank» АҚ, «MAG Finance» АҚ, «Альфа Траст» басқарушы компаниясы АҚ, «Инвестментс Компании «ЦентрИнвест») АҚ.