І бөлім. Азамат тарихында білім берудің, мектептің және педагогикалық ой- пікірлердің дамуы
жүктеу/скачать 1.23 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мағжан Жұмабаев
- -"Педагогика"
| Ахмет Байтұрсынов қазақ тілінің әлеппесі мен оқулықтарының авторы, жаңашыл ағартушысы, араб графикасына негізделген қазақ жазуының реформаторы.
А.Байтұрсынов – қазақ тілін зерттеуші. А.Байтұрсынов 1985 жыл мұғалімдер даярлайтын мектепті бітірісімен бала оқыту ісін қолға алып, 13-14 жыл бойы ауылдық, болыстық бастауыш мектептер мен 5-6 жылдық екі кластық училищелерінде мұғалім бола жүріп оларға қажетті жағдайлардың жайын ойлайды. Ең алдымен қазақ балаларының сауатын қазақша ашатын ұлттық жазу таңбаларын қалыптастыру керек екенін түсінген ол алдымен қазақ тілінің фонетикалық құрамын зерттеуге кіріседі. 1912 жылы Орынборда қазақша сауат ашатын «Оқу құралы» жарық көрді. «Біздің заманымыз – жазу заманы ... Сөздің жүйесін, қисынын келтіріп жаза білуге, сөз қандай орында қалай өзгеріліп, қалайша бір-біріне қиындасып, жалғасатын жүйесін білу керек болғандықтан, «қазақтың бастауыш мектебінде басқа білімдермен қатар қазақ тілінің дыбыс, сөз, сөйлем жүйелерін де үйрету керек» («Тіл құрал», Тіл танытқыш кітап. Сөз басы) дегенді өзіне міндет етіп алады да, сол міндетті атқару үшін «Тіл құрал» деген атпен үш бөлімнен (үш кітаптан) тұратын оқулық жазуға кіріседі. А.Байтұрсынов терминология мәселесіне қатты назар аударған. Ол тек тіл білімі саласы емес әдебиеттанудың да көптеген терминдерін жасаған. Бұлар да өте сәтті шыққан қонымды атаулар болды. Сондықтан олар да күні бүгінге дейін қолданыс тауып келеді. Ғылымның тек осы екі саласы емес, жалпы мәдениетке, тарихқа қатысты әлеуметтік терминдердің көпшілігі А. Байтұрсынов қаламынан туып, жалпы халықтық тілге сіңісіп кеткен. Бұл салада ең басты ұстанған принципі – ең алдымен қазақ тілінің өз мүмкіншіліктерін пайдалану болды. Мағжан Жұмабаев – Қазақстандағы алғашқы ғалым-педагогтардың бірі. Өзінің "Мектеп және оның негізгі даму жолдары" атты публицистикалық мақаласында ол ескі мектептін балаларға дұрыс білім бермейтінін, олардың тек құран сүрелерін жаттаумен ғана шектеліп, творчестволық ойлау, даму қабілеттерінің дамымай, қоршаған орта, мәдениет жайлы ойларының қалыптастыра алмайтындықтарын жазады. М.Жұмабаевтың пікірінше, жаңа мектепті қалаушылар қазақ халқының ұлттық мінез-құлықтарын, танымын қамтулары керек. Мағжан Жұмабаевтың ғылыми-педагогикалық қызметіндегі талдап, қорытқан кітабы -"Педагогика", оның алғы сөзінде ол осы кітапты жазудағы құжаттардың көбі қысқаша мерзім педагогикалық курстарда оқылған дәріс материалдары деп жазды. Қазақтың педагогтың 1922 жылы Орынбор қаласындағы алғаш шыққан теоретикалық жұмысын замандастары қабыл алып, үлкен табысқа ие болды.Мағжан Жұмабаев "Педагогикасында" бала тәрбиелеу жүйесі әр мемлекетте оның халқының даму тарихының жағдайына байланысты деп көрсетеді, оның мұқтаждығы мен сұранысын сондықтан дене тәрбиесінің басшысы етіп педагог этнопедагогика және этнопсихология идеясын қояды. Бұған байланысты бізге профессор Жарықбаевтың айтқан құнды тұжырымы белгілі, осы зерттеуінде ол былай деп жазады: "Қай халықтың болмасын психологиялық-педагогикалық ойлау тарихының дамуын қарап отырып тәрбиелеудегі әркилы өндіріліп шығарылған амал мен тәсілдің кейбір кезеңдерін айтпай кетуге болмайды. Екінші бөліміндегі баяндамасында М.Жұмабаев былай' деп жазады: "Жан – адамның қалыптасуындағы ең қымбат және жұмбақ рухани тәрбиемен айналысу үшін адамның жанына қатысты білім беретін ғылымды жаксы менгеріп,оқу керек". Психологиялық теорияның себепшісі, педагогикалық процестің негізі деп Мағжан Жұмабаев өзінің психологиялық дәлелін санайды. М.Жұмабаев өз шығармасын "Педагогика" деп атайды. Бірақ оның ішінде психология туралы да сөз бар деп тұжырымдауға болады. жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|