Р. Б. Доскалиева
Диагностикалық зерттеу жүйелері
жүктеу/скачать 1.66 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Объективті тәсіл
- Субъективті тәсіл
- Проектілі тәсіл
- Психодиагностикалық әдістер – тәсілдер - әдістеме»
| 1.3. Диагностикалық зерттеу жүйелері
Қазіргі кезде психодиагносиканың дамуы диагностикалық зерттеу әдістері мен әдістемелері жүйесінің дамуымен байланысты болды. Ол әдістер жүйесі үш негізгі тәсілге топтастырылып, шартты түрде «объективті», «субъективті» және «проектілі» деп аталды. Объективті тәсіл – адамның жеке басына тән ерекшеліктерді анықтауға арналған диагностика. Ол әдістемелер жеке тұлғалық ерекшеліктерді анықтау тестілері және интеллект анықтау тестілері болып екіге бөлінеді. Субъективті тәсіл – адамның жеке өзіне қатысты диагностика. Өзін-өзі бағалау, өзіндік сана-сезім, өзін-өзі бақылау немесе белгілі бір ситуациядағы көңіл-күйі, мінез-құлқы және т.б. ерекшеліктерін анықтау әдістемелері. Проектілі тәсіл - моторлы-экспрессивті, перцептивті- құрылымдылық, апперцептивті–динамикалық диагностика әдістемелері. Сонда, мынадай жүйе құрылды: «Психодиагностикалық әдістер – тәсілдер - әдістеме» немесе «әдіс –тәсіл - әдістеме». Психологиялық диагностикада бұл тәсілдер зерттеу барысында өзара байланысты және бірін-бірі толықтырып жүргізіледі. Психология ғылымы жеке әдістері мен әдістемелері бар біртұтас үлкен жүйе. Ғылым әдістері заңдылықтарды ашады және өздері сол ғылым пәнінің заңдылықтарына сүйенеді.Сондықтан, ғылымның даму барысында оның әдіс-тәсілдері мен әдістемелері дамып,өзгеріп отырады. Психодиагностикалық міндеттер түрлі әдіс-тәсілдер арқылы шешіледі.Ол әдістердің бірі зерттеушіге психологиялық көмек көрсету барысында ұзақ уақыт бақылау (психологиялық кеңес 15 және психотерапия). Келесі бір әдіс –нақты өмір жағдайында бақылау. Бұл әдістер арқылы зерттелуші туралы мәліметтер мен ақпараттар білуге болады. Сондықтан психодиагностикада ар- наулы психодиагностикалық әдістемелер жеке тұлғаның немесе топтың психологиялық ерекшеліктерімен барлық жағдайды зерттеу барысында қолданылады. Психодиагностикалық әдістемелер мынадай ерекшеліктерімен сипатталады: 1. Диагностикалық ақпараттарды қысқа мерзімде алу; 2.Алынған ақпараттан адамның жеке ерекшеліктерін білу; 3. Салыстырмалы түрде сандық және сапалық ақпараттар алу; 4.Психодиагностикалық әдістемелер көмегімен алынған ақпараттар индивидтің белгілі бір іс-әрекетте қабілеттілігін немесе даму барысында және қарым- қатынастағы ерекшеліктерін ескеруге көмектеседі. Психологиялық диагностиканың принциптері диагностикалық әдістеменің әдістемелік, теориялық және эксперименталдық жақтарын негізге ала отырып, олармен байланысты дамиды. Жалпы психодиагностика жалпы психология, әлеуметтік психология, дифференциалды психологиямен байланысты болса, арнаулы психодиагностика жас ерекшелігі психологиясы, медициналық, заң, әскери, спорт, енбек т.б. психология салаларымен байланысты дамуда. Психология пәні мен аталған ғылым салалары психологиялық диагностиканың негізін құрайтын бір бөлімі болып саналады. Жалпы психодиагностиканың екінші бір базалық негізі немесе фундаменті деп дифференциалды психометрия есептеледі. Дифференциалды психометрия ілімі диагностикалық әдістерді талдау, есептеу, өлшеу жақтарын қарастырады. Психодиагностиканың үшінші негізі практикалық салада қолданылатын психологиялық ілім яғни, психодиагностиканың мақсат-міндеттерін анықтап, кешенді әдіс- тәсілдерді қолдану және белгілі бір объектіге нақты, жан-жақты зерттеу жүргізудегі психологиялық заңдылықтарды білу. Психологиялық диагностиканың даму барысы осы негіздерге сүйене отырып, кешенді диагностикалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге болады. |