56
1
2
3
4
5
6
Жоғары
алаңдау-
шылық
Жетілуге
ұмтылу
Қасақана
заңсыздық
Алдыңғы
білімнің
қателігі
Девиантты
мінез-
құлықтың
әлеумет-
тілігі
Өз еркі
Депрессия Қиындық-
тардан
қашу
Өзін
түсінгенін
қаламау
Өмірдің
қиындық-
тары
Қоғамға
жат мінез-
құлықтың
депрессия-
лары
Дөрекілік Депрес-
сиядан
айыру
Қорғауды
іздеу
Өзін
растайтын
кедергілерді
елемеу
«Мен-
олар»
қарама
қайшы-
лығы
Эмоция-
налдық
жағдайы
тәртіпсіз-
дік
Ажырату
Кек алу
Нормаларды
қасақана
бұзу
Қарама-
қарсы
сөйлеу
«Мен
олармын»
Агрессивті
мінез-
құлық
Агрессия-
лық
Құқық
Бұзушы-
лықтар
Көңілсіздік Деструк-
тивті
мінез-
құлық
Басқалардың
құқықтарын
өрескел бұзу
Қарама-
қайшылық
«Мен –
олар»
Агрессивті
мінез-
құлық
Әлеуметтік педагогика саласындағы теоретик С.А. Беличе-
ва девиантты мінез-құлықтың тағы бір жіктемесін көрсетеді:
Өзімшілдік бағыт.
Материалдық, ақшалай, мүліктік пайда
алу ниетімен байланысты құқық бұзушылықтар.
Бұл ұрлау, ұр-
лық , алыпсатарлық, алаяқтық және т.б.
Агрессивті бағыт.
Жеке адамға қарсы әрекеттер. Бұл қор-
лау, бұзақылық, ұрып-соғу, кісі өлтіру, зорлау, т.б.
Әлеуметтік пассивті түрлері.
Белсенді өмір салтынан бас
тарту,
азаматтық міндеттерден жалтару, жеке және әлеуметтік
мәселелерді шешуге құлықсыздық. Бұл жұмыстан, оқудан, ар-
сыздықтан, маскүнемдіктен,
нашақорлықтан, нашақорлықтан,
суицидтен және т.б.
Д. Кауфман девиантты мінез-құлықты жіктеуге синдромдар-
дың (аномалиялардың) түрлерін енгізеді:
57
Мінез-құлықтың бұзылуы. (
тыңдамау, тура мінез, менмен-
дік, деструктивтілік, жауапсыздық, қызғаншақтық, ашу, бейма-
залық, шатасу)
Тұлғаның бұзылуы
(өзін-өзі тану сезімі,
қарым-қатынастан
аулақ болу, мазасыздық, жылау).
Жетілмегендік
(алаңдаушылық, жағымсыздық, енжарлық,
жүйке, күлкі және т.б.)
Ассоциалық тенденциялар
(жаман
жолдастардың болуы,
қыдырымпаздық
, қоғамға қарсы топтарға берілгендік).
Әлеуметтік педагогика саласындағы теоретик Ф.А. Мустае-
ва девиантты мінез-құлық формаларын анықтаған.
Девиантты мінез-құлық формалары:
1. Алкоголизм және ішімдік ішу.
2. Есірткіге тәуелділік және нашақорлық.
3. Агрессивті мінез-құлық.
4. Жезөкшелік.
5. Психикалық бұзылулар.
6. Қылмыс.
Теоретик Ю.А. Клейберг девиантты мінез-құлықтың келесі
түрлерін ұсынады:
–
агрессия;
– аутоагрессия (суицидтік мінез-құлық);
– психикалық белсенділіктің күйін тудыратын заттарды те-
ріс пайдалану (маскүнемдік, анестезия, темекі шегу және т.б.);
–
тамақтанудың бұзылуы (артық тамақтану, аштық)
–
жыныстық мінез-құлықтың ауытқулары (соқыр сенім
,
экспонатизм, түр ауыстыру, педофилия, садомаохизм);
–
психологиялық әуестендірулердің жоғарылауы
(«корахолизм», құмар ойындар – ойынға тәуелділік,
коллек-
ция жинау, «денсаулық параноиясы», фанатизм – діни, спорттық,
музыкалық және т.б.);
– жоғары психопатологиялық қызығушылықтар – «фило-
софиялық интоксикация», клептомания – патологиялық ұрлық,
дромомания, пиромания – патологиялық өртеу, трихотиломания
– шашты тарту және т.б.
Зерттеуші Л.М. Зюбин девиантты мінез-құлықтың басқа да
түрлерін қарастырады
(6-сызба).
