Дәріс Ферменттер. Ферменттердің құрылымы. Биохимиялық маңызы

Ферменттер атаулары

• Жүйелік атау: әр ферменттің номері (шифры) болады, ол төрт саннан тұрады.

бірінші сан ферменттің класын білдіреді,

екінші сан класс тармағын,

үшінші сан – класс тармағы бөлігін,

төртінші сан өз тармағындағы номерін көрсетеді. Мысалы, 2.7.1.2.АТФ: глюкоза-6-фосфотрансфераза.

• Тривиалдық атаулар екі жолмен пайда болады:

1) Фермент әсер ететін субстрат атауына –аза жұрнағы қосылады. Мысалы, мальтозаны екі молекула глюкозаға гидролиздейтін фермент мальтаза.

2) Фермент катализдейтін реакция атауына –аза жұрнағы қосылады (оксидаредуктаза).

• Кейбір ферменттердің тарихи қалыптасқан атаулары бар. Мысалы, пепсин, трипсин, папаин,эластаза,т.б.

Ферменттер жіктемесі:

Ферменттер әсерінің теориясы

• Фермент өзінің субстратын айырып таниды. Э.Фишердің айтуы бойынша “құлыпқа дәл келетін кілт сияқты”, субстрат та активті орталыққа дәл келуі керек
• Қатал іріктеп өзіне ғана тән реакцияны катализдейді.
• Теория бойынша фермент әсері екі сатыдан тұрады:

1)фермент пен субстрат арасында комплекс – фермент-субстрат түзіледі

2) фермент-субстрат комплексі ыдырайды да, реакцияның соңғы өнімдері түзіледі, ал фермент босап шығады.

Ферменттік реакциялар кинетикасы

• Ферменттік реакциялар кинетикасы деп реакция жүру жылдамдығын айтады.
• Реакция жылдамдығын белгілі бір уақыт өлшемінде фермент әсерімен түзілген өнім бойынша (немесе субстраттың жойылу мөлшері бойынша) есептейді.
• Л.Михаэлис пен М.Ментен бойынша: фермент концентрациясы тұрақты кезде реакция жылдамдығы субстрат концентрациясына байланысты.
• Реакция жылдамдығы субстрат концентрациясына пропорционал болмайды.

Ферменттердің қасиеттері

• Ферменттік реакциялар жылдамдығына температураның әсері;
• Ортаның рН көрсеткішінің әсері;
• Фермент әсерінің ерекшелігі;
• Фермент активаторлары мен ингибиторлары;
• Проферменттер және оларды активтендіру;
• Изоферменттер;
• Мультиферменттік жүйе.