Дипломдық жобаны орындаудың күнтізбелік жоспары № Жұмыс түрлері
жүктеу/скачать 2.34 Mb.
|
ІІ. БЕЙМЕТАЛДАР ТАРАУЫБейметалдар – металдар қатарына жатпайтын элементтер. Бейметалдар периодтық кестенің сол жағында орналасқан. Периодтық кестедегі 118 элементтің 22-сі бейметалл. Олар бөлме температурасында қатты, сұйық және газ күйінде бола алады. Олар өте жоғары (көміртегі) және төмен (гелий) балқу, қайнау температураларымен ерекшеленеді. Бөлме температурасында кейбір бейметалдар қатты күйде (көміртегі, кремний, фосфор, күкірт, йод), кейбірі сұйық күйде (бром) және көбісі газ күйінде кездеседі. Олардың барлығы дерлік жылу мен электр тогын нашар өткізеді. Қатты бейметалл элементтер морт сынғыш болады. Сурет 1 Бейметал элементтерінің периодтық кестеде орналасуы Бейметалдардың әдетте 4, 5, 6, 7 немесе 8 сыртқы электроны болады және оларды тартып алу өте қиын. Бейметалдар электрондарын жоғалтқан кезде, оң ионға айналмайды: олар коваленттік байланыс түзу үшін, басқа атомдармен сыртқы электрондарын бөліседі немесе басқа атомның электронын толығымен тартып алып, теріс ионға айналуы мүмкін. Мысалы, фосфор атомында 15 электрон бар. Оның электрондық конфигурациясы 2, 8, 5-ке тең. Табиғи фосфор моноизотопты элемент, яғни ол тек (100%) бір ғана 31P атомынан тұрады. Сұйық және еріген күйдегі сол сияқты 800ºС төменгі температура кезіндегі буда кездесетін фосфор Р4 молекуласынан тұрады. Бұл молекулалар коваленттік байланыстан тұрады. Бейметалдар – өте жоғары (C және Si) температурадан өте төмен (H2 және He) температураға дейінгі балқу температурасымен ерекшеленеді. Бұл ерекшеліктің себебі – элементтердің құрылымында. Күкірттің бірнеше аллотропиялық түрлері, яғни әртүрлі құрылымды формалары бар. Олар - ромбалық (октаэдралық), моноклинді (призматикалық), пластикалық (аморфтық). Қатты бейметалдар (көміртегі аллотропы болатын графиттен басқасы) – электр тогын нашар өткізеді. Себебі, электрондар бейметалдар атомына күшті тартылады немесе атомдар арасында тұрақты коваленттік байланыс орнатылады. Кез-келген жағдайда электрондар еркін қозғала алмайды, сондықтан электр тогын өткізбейді. Бейметалдардың көбісі алып атомдық құрылымға ие емес. Олар қарапайым молекула ретінде (H2, F2, O2, P4, S8) немесе (асыл газдар жағдайында) жеке атомдар (He, Ne т. б. ) күйінде болады. Бұл молекулалар күшті коваленттік байланыспен байланысқан. Бірақ молекулаларының арасында әлсіз молекулааралық күшке ие. Мысалы, хлор молекуласының байланыстары – берік коваленттік байланыстар. Бірақ, хлордың молекулааралық күштері әлсіз болады. Бұл күштерді әлсіретуге аз ғана мөлшерде энергия қажет. Бөлме температурасында газ күйінде болатын хлордың балқу температурасы төмен болады [16]. Бейметалдардың өзгермелі физикалық күйлері көп, бірақ көпшілігі газ тәрізді. Қатты денелердің ішінде бізде күкірт, көміртек (көмір немесе алмас), фосфор, селен және йод бар. Бром - қызыл-қоңыр сұйықтық түрінде болатын жалғыз бейметалл. Сонымен қатар, фтор, хлор, азот, оттек, сутек, гелий, аргон және т.б., газ тәрізді элементтер. Бейметалдар - бұл реактивтіліктің болмауына байланысты асыл газдарды қоспағанда, электрондарды оңай алатын түрлер. Сондықтан олар аниондар түзуге бейім, ал металл катиондарымен қосылып тұздар (галогенидтер, хлоридтер, йодидтер, сульфидтер, фосфидтер, нитридтер және т.б.) қосылыстарды түзеді. Бейметалдардың жоғары иондану энергиясы мен жоғары электртерістілігі бар, олардың ішінде фтор бәрінен де электронды элемент болып табылады. Сол сияқты, олар өздерінің жоғары иондану энергиясымен сипатталады, өйткені электрондарды олардың кішігірім газ тәрізді атомдарынан шығару қиынға соғады. Кесте 1 Бейметалл элементтерінің период және топ бойынша қасиеттерінің өзгеруі
Бейметалдардың атомы барлық биологиялық молекулалардың негізгі құрылым блогы болып табылады. Ақуыздар, нуклеин қышқылдары, крахмал, қант, майлар және дәрумендер бейметалдардан тұрады. Олар өсімдіктер, жануарлар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар немесе бактериялар өмір сүретін Жердегі тіршіліктің химиялық негізі болып табылады. Бұл қосылыстардың әралуандылығы – көміртегі атомының үлкен, күрделі және тұрақты молекулаларды қалыптастыру қасиетінде [17]. жүктеу/скачать 2.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|