Дістемелік кешен

№ 21. Тақырыбы: Қырғыздар мен ұйғырлар.

1.Қырғыз ұлтының қалыптасуы.

2.Қырғыз мемлекетінің қалыптасу және нығаю кезендері.

3.Қырғыз халқының мәдениеті.

4.Ұйғыр қағандығы
1. Қырғыз ұлтының қалыптасуы

Қырғыздардың ертедегі этникалық тариғы көне тайпалар одақтарымен (хундар, діліндер, сақтар мен үйсіндер) байланысты. Кейінірек – Түркі қағандықтары мен көшпелі тайпалар бірлестіктері дәуірінде (б.з.б. Хғ.) қырғыздардың құрамына енген тайпалар Саян-Алтай, Ертіс өңірі, Шығыс Тянь-Шань өңірлерін мекендеген түркі тектес халықтардың бір бөлігі қалыптасады. Б.з. ІІғ мыңжылдықтың бірінші жартысында моңғолдардың Орта Азияға жасаған шапқыншылығынан кейін ежелгі түркі тілдес халықтардың бір бөлігі Орталық және Батыс Тянь-Шаньға, одан әрі оңтүстікке қарай Памирге дейін ығысты.

Бұлар Тянь-Шань өңірінде қалыптасқан қырғз халқының негізін қалады. Оның құрамына Жетісу мен Мауеренаһрды түркі тілдес жергілікті тайпалары, соның ішінде қарлұқтар мен ұйғұрлар, кейінірек XVI-XVII ғасырларда қазақ тектес тайпаларда кірді.

XVIғасырдың бас кезінде қырғыздар Тянь-Шаньда дербес халық болып қалыптасты. Қырғыз халқының негізін 3 үлкен топ құрады: алғашқы 2 топ қосылып «Отыз ұл» аталды да, «оң және сол қанат» болып 2-ге бөлінді.

Оң қанат Тағай, Адигине және Мунгуш деген үлкен үш топтан құралды. Тағай ұрпағы Тянь-Шань аймағының негізгі бөлігін, ал келесі екі топты құрайтын рулар Қырғызстанның оңтүстік өңірін мекендеген. Шежіре деректері бойынша қырғыздар 40 тайпадан тұрады. Сондықтан оларда «Қырық рулы» ел депте атайды.

Сонымен, қырғыздар XV-XVI ғасырда ұлт болып қалыптасып, өзінің ұлттық мемлекетін құрды.