Дүниетаным және оның негізгі түрлері. Дүниетаным
Экзистенциализм философиясы: негізгі идеялары, өкілдері, бағыттары
жүктеу/скачать 145.79 Kb.
|
| 24. Экзистенциализм философиясы: негізгі идеялары, өкілдері, бағыттары
Экзистенциализм (лат. eksіstentіa – өмір сүру) – адам өмірінің мәні, оның тұлғалық болмысы жайлы батыс философиясындағы иррационалистік бағыт. Адамның өзіндік Менін тануы өмір мен өлімнің мәні, еркіндіктің мағынасы, адамгершілік, рахымдылық, сұлулық, әділеттілік пен ақиқат, адамның дүниеге келудегі мақсаты, қоғамдағы орны сияқты көптеген филос. мәселелердің шешімін табуға итермелейді. Экзистенциализм бағыты өкілдерінің көзқарасы бойынша: өзіндік Менін түйсіну және өзгемен санасу адамды саналы әрекетке жетелейді. Өзгенің бостандығына қол сұққан жағдайда бостандықтың қадірін білетін адамның ар-ожданы бас көтеруге тиісті. Қоғам егер осындай еркін тұлғалардан құралса, онда үйлесімді, шығармашылық байланыстағы, бірін-бірі түсінетін, әрқайсысы өз құқығын білуімен қатар, өз міндеті мен жауапкершілігін толық сезінетін толыққанды қауымға айналады деп білді. Экзистенциализм философиялық бағыт ретінде 20 ғасырда қалыптасты. Ол адамгершілік құндылықтар күнделікті тұтынушылық қажеттіліктердің тасасында қалған, техногенді, индустриалды, қатыгез қоғамға қарсылық ретінде туындады. Ғаламдық дағдарыстар мен соғыстар және төніп келе жатқан экологиялық апат адамгершілік құндылықтардың құлдырауына, адамның өз қолымен жасалған бірақ, өзіне жат дүниесінде адамның өмірінің мәні мен болмысы жайлы сұрақтар неғұрлым шиеленісе түседі. Адамгершілік құндылықтарға бет бұру бұл бағыттың басты ерекшелігі. Экзистенциализмның негізгі өкілдері: М.Хайдаггер, К.Ясперс, Н.А. Бердяев, Ж.П. Сартр, Г.Марсель, А.Камю, сондай-ақ олардың идеялық қолдаушылары: Августин, Ф.Шеллинг, С.Кьеркогор, А.Шопенгауэр, Ф.М. Достоевский, Ф.Ницше. Экзистенциализм еуразиялық әдебиеттің, театрдың, басқа да өнер салаларының дамуына ықпал етті. Қорқынышқа байланысты көптеген шығармалар туындап, оны жеңу, адамгершілік құндылықтарды адам тіршілігінің баянсыздығы тұрғысынан қарастыру басты тақырыпқа айналды Экзистенциалистік философтар өз ілімдерінің бастауын Киркегор мен Ницшеден іздейді. Теория либералдар дағдарысының проблемаларын көрсетеді, олар техникалық прогрестің шыңына сүйенеді, бірақ адам өмірінің түсініксіздігі мен ретсіздігін сөзбен аша алмайды.Бұл эмоционалды сезімдерді үнемі жеңуді қамтиды: үмітсіздік пен үмітсіздік сезімін. Экзистенциализм философиясының мәні қарама-қарсы реакцияда көрінетін рационализмге деген осындай қатынас. Трендтің негізін қалаушылар мен ізбасарлары әлемнің объективті және субъективті жақтарға бөлінуі туралы пікірлерін айтты. Өмірдің барлық көріністері объект ретінде қарастырылады. Экзистенциалист - барлық заттарды объективті және субъективті ойдың бірлігі негізінде қарастыратын адам. Негізгі идея: адам - бұл әлемде кім болуды шешеді. Экзистенциализмнің барлық өкілдеріне тән белгілер Әр түрлі ілімдер болмыс философиясында белгілі бір іздер қалдырғанына қарамастан, талқыланатын ағымның әрбір өкіліне тән бірқатар белгілер бар: Білімнің бастапқы бастапқы сызығы - бұл жеке тұлғаның іс-әрекетін талдаудың үздіксіз процесі. Болмыс қана адам туралы бәрін айта алады. Доктрина жалпы тұжырымдамаға емес, адамның нақтыланған жеке тұлғалық ерекшеліктерін талдауға негізделген. Адамдар ғана олардың саналы өмір сүруін талдай алады және мұны үздіксіз жасауы керек. Хайдеггер мұны ерекше талап етті. Адамға бірегей шындықта өмір сүру бақыты бұйырды, деп баса айтты Сартр өз жазбаларында. Ол ешбір жаратылыстың ұқсас әлемі жоқ екенін айтты. Оның ой-пікірлеріне сүйене отырып, біз әр адамның өмірі назар аударуға, түсінуге және түсінуге лайық деп тұжырымдай аламыз. Оның бірегейлігі үнемі талдауды қажет етеді. Экзистенциалист жазушылар өз шығармаларында әрқашан болмыстың алдында болатын қарапайым өмір процесін сипаттады. Мысалы, Камю өмір сүру қабілеті ең маңызды құндылық деп тұжырымдады. Адам ағзасы өзінің өсу және даму кезінде Жерде болуының мағынасын түсінеді және тек соңында ғана ол шын мәнін түсіне алады. Оның үстіне, бұл жол әр адам үшін жеке.Жоғары жақсылыққа жетудің мақсаттары мен әдістері де әр түрлі. Сартрдың ойынша тірі адам ағзасының өмір сүруіне ешқандай себеп жоқ. «Ол өзі үшін, оның таңдауы және өмірі үшін себеп» деп экзистенциалды философтар хабар таратты. Философияның басқа бағыттарының тұжырымдары мен идеяларынан айырмашылығы - адамзат дамуының әр кезеңінің өтуі өзіне байланысты. Мәннің сапасы оның басты мақсатқа жету жолындағы іс-әрекетіне де байланысты болады. Ақылдылыққа ие адам денесінің болуы қарапайымдылықта жатыр. Жұмбақ жоқ, өйткені табиғи ресурстар адамның өмірі қалай өтетінін, ол қандай заңдар мен ережелерді орындайтынын және қайсысы жүрмейтінін анықтай алмайды. Адам өз өмірін мағынамен өз бетінше толтыруы керек. Ол қоршаған әлем туралы өзінің көзқарасын таңдай алады, оны өз идеяларымен толықтырады және оларды шындыққа айналдырады. Ол қалағанының бәрін істей алады. Оның қандай мәнге ие болатындығы оның жеке таңдауына байланысты. Сондай-ақ, өзінің тіршілік етуін басқару толығымен ақылды адамның қолында. Экзистенциалист - бұл эго. Барлығына арналған керемет мүмкіндіктер тұрғысынан көрінеді. жүктеу/скачать 145.79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|