Доплер эффектісі және оның қолданылуы аймағы. Доплер эффектісін қалай байқауға болады

Құбылыстың мәні

• Доплердің әсерін байқаушының жанынан сиренасы қосылған машина өтетін кезде тәжірибеде байқауға болады. Мысалы, сирена белгілі бір тонды береді және ол өзгермейді. Машина бақылаушыға қатысты қозғалмаса, онда ол сиренаны шығаратын үнді естиді. Бірақ егер машина бақылаушыға жақын болса, онда дыбыс толқындарының жиілігі артады және бақылаушы сиренаға қарағанда жоғары тонды естиді. Машина байқаушының жанынан өтетін кезде, ол сирена шығаратын үнді естиді. Ал машина одан әрі өтіп, жақындап емес, алыстап кетсе, бақылаушы дыбыстық толқындардың аз жиілігінің салдарынан төменірек тонды естиді.

Құбылыстың математикалық сипаттамасы

• Егер толқынның көзі ортаға қатысты қозғалса, онда толқындардың жоталары арасындағы қашықтық (толқын ұзындығы λ) қозғалыс жылдамдығы мен бағытына байланысты болады. Егер көз қабылдағышқа бағыт бойынша қозғалса, яғни ол шығаратын Толқынға қуып жетсе, онда толқын ұзындығы азаяды, егер жойылса-толқын ұзындығы артады:

Доплердің релятивистік әсері

• Вакуумда электромагниттік толқындар (немесе басқа да масссыз бөлшектер) таратылған жағдайда жиілік формуласын арнайы салыстырмалылық теориясының теңдеулерінен шығарады. Электрмагниттік толқындарды тарату үшін материалдық орта талап етілмегендіктен, тек көз Мен бақылаушының салыстырмалы жылдамдығын ғана қарастыруға болады.