Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов

6
§ 1. Риториканың өнер
ретінде сипаттамасы 
 
РИТОРИКАНЫҢ
ҒЫЛЫМИ
ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ 
«Ауа мұхитында» өмір сүре отырып, 
адамдар сол ауаны байқамайды және 
де жан-жағында бос кеңістік қана
емес, керісінше өмірге өте қажетті орта туралы аз ойланады. Біз ауа 
туралы тек ол уланған кезде қана еске ала бастаймыз, таза ауа туралы 
армандаймыз, оның ластануына байланысты келіспеушілік білдіреміз. 
Ал егер адамды мүлдем ауадан айырса не болар еді? Сол туралы 
ойланып көрдіңіз бе?
Дәл осындай себеп тіл қатынасында да сөзсіз болады. Ол ауа 
секілді барлық жерде және барлығында, бірақ біз оны бұрмаланған, 
сауатсыз сөз иіс сезу сезімімізге қажетсіз улы газ секілді, біздің 
құлағымызға 
жағымсыздықпен 
«сыңқ» 
ете 
қалмайынша
байқамаймыз. Ал қоғамымыздың өмірін мүлдем тіл қатынасынсыз 
елестетіп көріңіз! Елестеттіңіз бе?! Мінекей сондықтанда тілді ауамен 
теңестіруіміз әбден орынды. 
Осы адамға шексіз қажетті «тіл мұхиты» өзінде нені білдіреді 
екен ? 
Егер қоғамның (нақты бір адамның) бүгінгі күнгі өмірін мүлдем 
тілсіз немесе тіл қатынасынсыз көзіңізге елестетін болсаңыз, 
ешқандай шынайы сурет қалыптаспайды. Қоғам онсыз өмір сүре 
алмайды және бұған түсінік адам және адамзаттың өзінің 
жаратылысында жатыр.
Біздің ата тегіміз еңбектің нәтижесінде жануарлар әлемінен 
бөлектеніп шықты. Бірақ бұл үшін олар тек қана бір-біріне сезімдерін 
айта отырып емес, әркелкі мәліметтермен алмаса ала-алатындай 
болуға мәжбүр болған (дегенмен адамдар жануарлық сезімталдық 
(инстинктивті) белгілерін әлі күнге дейін жоғалтқан жоқ, мәселен – 
қауіп төнгенде, ауырғанда, қуаныш бөлегенде адам айқай салады).
Жалпы сот риторикасы бұл - сот мәжілісіндегі, заңгер-шешеннің 
көпшілік алдында өзінің ой-толғамының тұңғиығынан, қарастырып 
жатқан қандай да болмасын істердің мағынасына сәйкес дайын 
пікірлерді мәдениетті, заңға сыйымды және де ұғымды етіп жеткізуі 
делінген. Сондықтан осының барлығын дерлік тұтастыққа 
айналдыруда түйсік көп роль атқарады.

жүктеу/скачать 2.91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: