Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов


Бағалау мәртебесіндегі дәйек



Pdf көрінісі
бет76/127
Дата19.12.2023
өлшемі2.91 Mb.
#487147
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   127
Сот-риторикасының-негіздері

Бағалау мәртебесіндегі дәйек әртүрлі пішіндерге негізделген. 
Сол себепті онда салыстырмалы топостар және анықтаушы топостар 
қолданылады. Бағалау пікірінің, пішінінің өзі сапа категориясы және 
сандық қатынасқа қатысты. Демек, белгілі бір қылмыстың ауыр екені 
айтылған кезде, оны дәл сол сияқты басқа қылмыстармен салыстырған 
кезде, санкция белгілеріне қатысты, сондықтан шараның өзі 
конвенциалды. 
Тәуелсіз тәсілмен құрастыру және бағалаудың мінезі екі түрлі 
соттаушы дәйектерді бағалау мәртебесінде ерекшелейді: тарихи және 
жүйелік дәйектер. Тарихи дәйектер топостарға негiзделедi «алдыңғы 
- келесi» және ортақ бағалау мiндетіне ие болады. Жүйелiк дәйектер 
анықтаушы топостарға негiзделедi және олардың мiндетi - нақты 
жауапкершiлiктi анықтау немесе сiңiрген еңбекте, сондықтан да 
бағаның өзі жеке мінезде. 
Заңгерге жеке құқықбұзушылық тәжiрибесі (криминолог емес) 
тек істің жағдайы үшін қана қызық болуы мүмкін, өйткенi заңгер 
құқық нормаларымен ниет пен әрекеттің сатыларын белгілейді. 
Сондықтан құқық дәйектілігінің негізгі мақсаты өзгермейтін
жеңілдететін жағдайлардың, кінәнің жоқтығы, айыптың болмауы, 
рақымшылық және тағы да дәл осындай ақпараттарға жалпы баға 
береді. 
Дегенмен салыстырмалы бағалайтын ережеде болу, кез-келген 
дәлелдеме үшiн ортақ: әдiлдiктiң ережесi, транзитивтiлiктiң ережесi
дәйектердің бағалау мәртебесінде мазмұнын қарастырудың алдын алу. 
Әдiлдiктiң ережесi маңызы бірдей деп танылған бірдей 
санаттағы бағалаулардан тұрады. Әдiлдiктiң ережесiнің мағынасы 
адамдар қатынасы мен олардың әрекеттерін алыс рамканың шегінен 
тыс шығады деп қарастырады. Ол тәжірбиені жинауда негізгі 


119
мәдениет болып табылады. Міне сондықтан ғалым емес, жазушы 
емес, суретші де емес, міндетті түрде заңгер мәдениеттің басты 
қайраткері болып табылады адамдар құқықтық ережелерді логикалық 
тезистердің пішінімен жаза бастағаны кездейсоқ емес. Мүлдем 
кездейсоқ еместігі сондай-ақ адамның логикалық тезистерiнiң 
пiшiнiне құқықтық ережелерді қаптай бастағандығы және оларды 
жаза бастағандығы. Іс тек қана оларда емес, «verbavolant, 
scriptamanent» мұнда сөзі ұшып кетеді, ал жазылғаны қалады. Бірігіп 
өмір сүруде адамдар ойлаған құқықтық тезистер мен формулаларды 
сақтау үшін қолданады. Соларды қайталап өздері сіңірген даудың 
шешімдерін таратады немесе жанжалды табылған мінез құлқына 
бекітеді. Барлық жағдайда дәл сол сияқты болсын.
Бiрақ тек ой қана ерекше қабілеттілікпен іздестіріп, белгілеп
және өзінің мазмұнын бекітеді. Оларды ең жоғарғы анықтылыққа 
алып келеді. Олардың қайшылықтарын іштей хабарлай: мұнда ол, 
оларды оймен жасайды және оларды қарсы келмейтіндей заңмен 
жүргізеді. Сақтандыру мен жинау сияқты, ережелерді түсіну мен 
жеңілдету, өмірді қалыптастыру тек қана осы құқықтың арқасында 
осындай жағдайлар шешілуі мүмкіндігін береді.
Ең соңында адамдар өмірде даулы адамзаттық қатынастарды
біртіндеп өз-өздерін ұстаудан үйренеді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   127




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет