Әдебиеттануға кіріспе және әдебиет теориясы

24 
1) Әдебиеттің тектері – эпос, лирика, драма;
Әрбір әдеби туындының жанрлық табиғаты әр алуан: көлемді эпикалық 
шығармада өмір шындығы нақты көркем тұлғаларға жинақталып, олардың 
өзара қарым-қатынастарынан туған қат-қабат оқиғалар арқылы ашылады; 
лирикада адамның жеке басына тән көңіл-күйі, нәзік және терең психологиялық 
тебіреністері суреттеледі; драмалық шығарма көбіне адамдардың қимыл-
әрекетіне, қақтығыстарына, тағдырлар тартысына құрылады. 
Сөз өнерінің осы үш түрін кейде бейнелеу өнерінің үш түрімен 
(живопись, орнамент, графика) салыстыруға болады. 
Әрбір әдеби шығарма – белгілі дәуірдегі қоғамдық шындықтың сәулесі. 
Әр дәуірдің өз шындығы бар. Әр дәуірдің шындығын сәулелендірген 
шығармалар да бірін-бірі қайталамайды: тектері мен түрлері ұқсас болғанымен 
Шекспир трагедиясы Мүсірепов жазған трагедиядан, Бальзак романы Әуезов 
романынан, Абай поэзиясы Жансүгіров поэзиясынан өзге екені даусыз. 
Эпос
Эпос– (грекше: epos –баяндау, әңгімелеу, тарихтап айту) – көркем 
әдебиеттің байырғы, негізгі тектерінің бірі, өмір шындығын мейлінше мол 
қамтып кең суреттейтін адам мінезін мүмкіндігінше терең ашып, жан-жақты 
танытатын іргелі, күрделі жанр. 
Эпостың лирика мен драмадан айырмасы – шындық кең көлемдегі 
баяндау, әңгімелеу арқылы жинақталады. Эпикалық шығармадағы авторлық 
суреттеу мен қаһармандардың диалог-монологтары – эпостық баяндауды 
жүзеге асыру жолдары, амалдары мен тәсілдері ғана. 
Белинскийдің пікірінше, драмадағы басты нәрсе - адам болса, эпостағы 
басты нәрсе – оқиға.
Өмір шындығын қамту, адам мінезін ашу мүмкіндіктеріне қарай 
эпикалық жанр үш түрге бөлінеді: шағын, орта және кең көлемді.
Қандай эпостық шығарма болсын, осы үш түрдің біріне жатады.

жүктеу/скачать 1.55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: