Сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін пайдалану кезінде материалдық ресурс шығындарының техникалық және технологиялық нормаларын анықтау

1. 
   Жалпы ережелер
   

Сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін пайдалануды ұйымдастыру нысаны өндірістік қуатына, меншік нысаны мен ведомстволық бағыныстылығына байланысты.

Сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін дұрыс пайдаланудың негізгі міндеттері:

- су сапасын белгіленген ауыз су сапасына қойылатын талаптарға және шаруашылық-тұрмыстық сарқынды суды тазарту үшін шарттарға сәйкес қамтамасыз ету;

- берілген технологиялық режиммен бірге құрылыстың сенімді және үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету;

- авариялар мен зақымдануларды қысқа мерзім ішінде жою және келешекте алдын алу мақсатында олардың пайда болу себептерін зерттеу;

- ағымдық және күрделі жөндеулерді уақытылы және сапалы жүргізу;

- судың ағып кетуіне, шығындары мен орынсыз пайдалануға қарсы күрес;

- жұмыстың жоғары рентабельділігін, яғни тауар мен қызметтердің өзіндік құнын төмендету, қазіргі заманғы технологияларды, материалдар мен жабдықтарды енгізу, зауыт-өндірушілердің, сондай-ақ кәсіпорындар әзірлеген нұсқаулықтарын, салалық техникалық регламенттері мен сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінің элементтерін қауіпсіз пайдалану ережелерін міндетті орындау арқылы олардың сапасын жақсарту.

Пайдаланушы кәсіпорындар қолданыстағы нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес жабдықтардың, жеке элементтерінің және жалпы сумен жабдықтау және су бұру жүйесінің тұрақты жұмыс қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін жөндеулерді жосжұплау және ұйымдастыру үшін жауапкершілік етеді. Сонымен қатар көптеген маңызды бағыттар бойынша мынаны қоса олардың құқықтары кеңейеді:

• 
  жөндеуді және оны материалдық қамтамасыз етуді қаржыландыру;
  
• 
  жөндеу және жедел персоналының санын реттеу;
  
• 
  жөндеудің әр түрлі стратегиясын қолдану;
  
• 
  жабдықтарды пайдалы қолданылуын және оның қызметінің қатаң мерзімдерін ескеріп, жөндеуді жосжұплау және басқа мәселелер.
  

Сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін пайдалану процесінде қолданылатын материалдық ресурстар осы Әдістемеде сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінің жалпы қабылданған схемаларына сәйкес мынадай негізгі бөлімдерге топталған:

• 
  сумен жабдықтау көздерін және бас тоған құрылысын пайдалану кезінде қолданылатындар;
  
• 
  судың (табиғи, шаруашылық-ауыз су, шаруашылық-тұрмыстық сарқынды) сапасын бақылау үшін зертханаларда қолданылатындар;
  
• 
  су құбыры мен су бұру желілерін, сутартқыштар мен коллекторларды және олардағы құрылыстарды пайдалану кезінде қолданылатындар;
  
• 
  қысымды реттейтін құрылыстарды, олардағы құрылғылар мен жабдықтарды пайдалану кезінде қолданылатындар;
  
• 
  сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінің тазарту құрылыстарын, құбырларды, олардағы жабдықтар мен апжұпатураларды пайдалану кезінде қолданылатындар;
  
• 
  су құбыры мен кәріз сорғы станцияларын пайдалану кезінде қолданылатындар;
  
• 
  жылу энергетикалық және электр жабдықтарын пайдалану кезінде қолданылатындар;
  
• 
  судың шығыны мен қысымын анықтау үшін өлшеу аспаптарын пайдалану кезінде қолданылатындар;
  
• 
  санитарлық қорғау аймақтарының су көздері мен су құбыры элементтерін пайдалану кезінде қолданылатындар;
  
• 
  жүк көтергіш және қосалқы технологиялық жабдықты пайдалану кезінде қолданылатындар;
  
• 
  авто және арнайы көліктерді пайдалану кезінде қолданылатындар.
  

Пайдаланушы кәсіпорындармен материалдық ресурстарды жосжұплаудың бар тәжірибесі бойынша кәсіпорындар сумен жабдықтау және су бұру жүйелеріне көрсететін қызметтерге арналған шикізат, материал, отын, энергия шығындарының техникалық және технологиялық нормаларын мерзімді әзірлеуді және оларды келісу үшін өтінімдер беруді білдіреді, оларға ҚР Құрылысы және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агеттігі мен ҚР Табиғи монополияларды реттеу агенттігі белгіленген нысандар бойынша келісім береді және бекітеді. Пайдаланушы кәсіпорындар өтінімдер әзірлеген кезде, ең алдымен, өзінің қаржы жағдайы мен мемлекеттік бюджет субсидияларын негізге ала отырып, материалдық ресурстарға арналатын өз шығындарын жосжұплайды.

Сумен жабдықтау және су бұру жүйелеріне және олардың жеке элементтеріне техникалық қызмет көрсетудің стратегиясы мен тактикасын әзірлеу бойынша кәсіпорындарда бар құқықтарды ескерумен қатар оларда жинақталған тәжірибенің негізінде кәсіпорындармен әзірленген нормалар бойынша жүйелерді пайдалануды материалдық қамтамасыз етуді жосжұплау мүмкіндігі туындайды. Осыған байланысты осы Әдістеме қаржы-материалдық жағдайы әр түрлі, техникалық қызмет деңгейі әр түрлі және негізгі қорларының құрамы мен жағдайы әр түрлі пайдаланушы кәсіпорындардың барлығына материалдық ресурстар шығындарының біркелкі техникалық және технологиялық нормаларын көздемейді.

Әдістеменің мақсаты сумен жабдықтау және су бұру жүйелеріне техникалық қызмет көрсетуге қолданылатын материалдық ресурстардың әр алуандылығын бейнелеу, сумен жабдықтау және су бұру жүйелері мен олардың жеке элементтерінің сенімділігін төмендетпей пайдалану шығындарын азайту үшін техникалық қызмет көрсетудің материалдық ресурстарын есепке алудың, жосжұплаудың, қолданудың логикалық әдістемелік негіздерін жасауға көмек болып табылады. Қолданылған әдебиеттердің келтірілген тізімінде Қазақстан Республикасында және Кеден одағының басқа мемлекеттерінде (Ресей Федерациясы және Беларусь Республикасы) экономиканың басқа салаларында пайдаланылатын материалдық ресурстар шығындарының саралаудан өткен, ғылыми негізделген техникалық нормалары бар түпнұсқалар жинақталған.

Әдістеменің мәтінінде осы нормативтік-анықтамалық түпнұсқаларға сілтемелер жасалған, олар өзінің сумен жабдықтау және су бұру жүйелеріне техникалық қызмет көрсету жосжұпларын жасаған кезде кәсіпорынға бейімделуге мүмкіндік береді.

2. 
   Су сапасын бақылау
   

Сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін пайдаланатын кәсіпорындар қолданыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес су сапасын бақылаудың мынадай түрлерін жүргізеді:

• 
  сумен жабдықтау көздерінен су алу жүргізілген жердегі бастапқы табиғи су;
  
• 
  үлестір су құбыр желісіне түсетін тазартылған су;
  
• 
  тазарту құрылыстарына түсетін бастапқы сарқынды су;
  
• 
  су айдынына (ағын суға) немесе сарқынды су жинағыштарға ағылатын тазартылған сарқынды су;
  
• 
  сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінің тазарту құрылыстарының (тазарту кезеңдері бойынша) жұмысын техникалық бақылау үшін;
  
• 
  су құбыры желілерінің жеке жерлеріндегі ауыз су;
  
• 
  өндірістік кәсіпорындардың сарқынды суы.
  

3. 
   Сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінің желілері мен олардың құрылыстарында техникалық қызмет көрсету
   

Сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінің сутартқыштарында, коллекторлары мен желілерінде жосжұплы алдын ала қарау және жөндеулер табиғи тозу салдарынан немесе әр түрлі табиғи немесе техногендік сипатты факторлардан туындаған зақымдарды болдырмау мақсатында жүргізіледі. Су құбыры желілерін жөндеу түрлері бойынша негізгі жұмыстардың тізбесі келтірілген /19, 39, 5/. Сондай-ақ онда су бұру желілеріне техникалық қызмет көрсету процесінде жүзеге асырылатын жұмыстардың негізгі түрлерінің тізбесі берілген.

Материалдық ресурстарды тарту қажеттілігіне байланысты тән жұмыстар болып мыналар табылады: тығын-сақинамен толтыру, бұрандамаларды, сомындарды, аратөсемдерді ауыстыру, бекіткіш-реттеу, сақтандыру және өртке қарсы арматурадағы корпустарды бояу, жөндеу жалғастырғыш, қамыт қою немесе дәнекерлеу арқылы ысырап болу орнын бітеу, жеке қоныштарды кесу, жеке құбырларды ауыстыру, құдықтар мен камераларда бұзылған қалаудың жеке орындарын немесе бүтін бөліктерін бітеу, жүріс қапсырманы және баспалдақты ауыстыру, құдықтардың зақымданған қақпақтарын қаптау және басқа. Одан басқа, су бұру желілерінде арнайы жабдықтарды, құрал-саймандарды, құрылғыларды пайдалану арқылы тығындалып қалуды жою керек болады.

Сумен жабдықтау және су бұру желілерінде жойылуы арнайы қарастырылған қосалқы жабдықтарды, құрал-саймандарды, керек-жарақты және арнайы киім-кешекті пайдалану арқылы аварияларды жою маңызды жұмыстардың бірі болып табылады.

Көптеген жағдайда сумен жабдықтау және су бұру желілерінде жөндеу жұмысын жүргізу жер жұмыстарының және жол жабындары мен абаттандыру элементтерінің, оның ішінде қысқы мерзім ішінде қосымша шығындарды талап ететін зақымдарды қалпына келтіруге қатысты жұмыстардың елеулі көлемін орындаудың қажеттілігіне байланысты болады. Сумен жабдықтау және су бұру желілеріне техникалық қызмет көрсету процесінде қажетті негізгі материалдық ресурстар: әртүрлі түржиынды әртүрлі материалдан жасалған құбырлар; жапқыш-реттеуші, сақтандырғыш арматура, су тарататын шүмектер, өрт гидранты: жинақталған, тораптар, қосалқы бөлшектер; дәнекерлеу үшін материалдар, тығындағыш және гидрооқшаулағыш материалдар, құрылыс материалдары: құм, цемент, қиыршықтас, битум, әртүрлі профильді металл илегі, жылуоқшаулағыш материал, құдық қақпақтары және басқалар. Әртүрлі жөндеу жұмыстар түрлерін орындау үшін материалдар шығын нормасы /6, 9-11, 17-19, 45, 53/ баяндалған немесе есептеулермен расталған пайдалану тәжірибесінің негізінде кәсіпорындарда әзірленген ұсынымдарға сәйкес қабылдануы тиіс.

4. 
   Жерасты және жерүстi су көздерінен су тарту құрылысында техникалық қызмет көрсету
   

Пайдалану кезеңі ішінде су тарту құрылыстары мен құрылғыларда жосжұплы алдын ала қарау (ЖАҚ) және жосжұплы алдын ала жөндеу (ЖАЖ) жүргізіледі.

Жерасты және жерүсті су көздерінен су алған кезде жөндеу түрлері (ағымдық және күрделі) бойынша жұмыстардың негізгі түрлерінің тізбесі /7, 9, 14, 16, 19/ берілген. Су тарту құрылыстарын пайдалануды жүзеге асыратын ұйымдар үшін жерүсті бас тоғандарында жосжұплы алдын ала жөндеу және авариялық-қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу үшін қажетті материалдар тізбесі бас тоғанның жобалау-конструкторлық құжаттамасы, келтірілген зақымның орны мен сипаты, зақымданған объекті (желілер, тор, құбыр бөлігі, жапқыш-реттеуші арматура, құрылыстың конструкциялық элементтері, жағалық құдық, басы) және басқа негізінде технологиялық схемаға байланысты анықталады. Жерасты суын алу кезінде техникалық қызмет көрсету процесінде конструкциялық элементтерін (пайдалану құдығы, сүзгілердің әртүрлі конструкциялары, тығын-сақиналы тығыздау, батырылған сорғылар және басқалар) жөндеу жұмыстарын жүргізу болжамдалатын бас тоған ұңғымалары басым болады.

Бас тоған құрылыстарын дұрыс пайдаланудың ерекшелігі, ереже бойынша, басқа мамандандырылған (сүңгуір, гидрогеологиялық) ұйымдарды тарту қажеттілігі болып табылады. Сумен жабдықтау жүйесінің осы элементіне техникалық қызмет көрсетуге арналған материалдық ресурстар мамандандырылған ұйымдардың құрылысты техникалық тексеру актілерінің негізінде анықталады. Ағымдық жөндеу және авария зардаптарын жоюды жүргізу үшін материалдар мен олардың шығын нормаларының тізбесі жөндеу күрделігінің бірлігіне арналған жұмыстың, материал немесе жабдықтың әртүрлі түрін жосжұплау керек /7, 14/, ал олар болмаған жағдайда – басқа салалар үшін материалдардың шығын нормалары бойынша /46, 49, 50-53/. Тиісті негіздемелер бойынша кәсіпорында қабылданған материалдық ресурс шығын нормалары қолданылуы мүмкін.

5. 
   Қысым реттегіш құрылғылар мен құрылыстарда техникалық қызмет көрсету
   

Техникалық қызмет көрсету процесінде сумен жабдықтау жүйесінің осы элементтерін (жерасты резервуарлары, арынды су мұнаралары) жосжұплы алдын ала қарауды және күрделі жөндеуді олардың болуына және орындалатын функцияларға байланысты белгіленген талаптарына сәйкес жүргізіледі. Қатаң режимді санитарлық қорғау аймақтарында орналасқан осы құрылыстардағы жұмыстардың негізгі түрлерінің тізбесі, оларды жүргізудің кезеңділігі /7, 9, 15, 54/ келтірілген. Күрделі жөндеуді жосжұплау кезінде материалдық ресурс шығындарының тізбесі мен нормалары коммуналдық мақсаттағы объектілердің жалпы құрылыстық жұмыстарын орындау кезіндегідей анықталады /27/. Материалдық ресурстарды тартуға байланысты ағымдық жөндеу бойынша жұмысқа тән түрлері болып мыналар табылады:

- ішкі құбырларды және жапқыш-реттеуші арматураны (жинақ күйінде немесе жеке қосалқы тетіктері мен бөлшектері) жөндеу, оларды бояу және жылыту (климат ауданына байланысты), ауыстырып қосу камерасында қақпақтарды, жүретін алаңдарды, баспалдақтарды және т.б. жөндеу;

- құрылыстың конструкциялық элементтерін (қабырға, аражабын, резервуарлардың көтеруші құрылымы – бетонды, темірбетонды, металл) және арынды су мұнараларын қалыпты жұмыс жай-күйінде сүйемелдеу, оларды жөндеу.

Сумен жабдықтау жүйесінің осы санатты элементтеріне техникалық қызмет көрсету процесінде қолданылатын негізгі материалдық ресурстардың тізбесіне мыналар кіреді:

- құбырлар (басымды болат), жапқыш-реттеуші және сақтандырғыш арматура (жинақ) және оның қосалқы бөлшектері;

- жөндеу-құрылыс жұмыстарына арналған материалдар (құм, қиыршықтас, цемент, бояу және т.б.);

- қатаң режимді санитарлық қорғау аймақтарында орналасқан осы құрылыстардың аумағында жарықтандыру арматурасын және электр берілісінің желілерін жөндеу;

- таза су резервуарлары мен арынды су мұнараларының бактарына техникалық қызмет көрсеткен кезде қолданылған және құрылыстың өзіне жөндеу жұмысын жүргізгеннен кейін жұмыс құрал-саймандарды залалсыздандыру үшін хлорлы әк.

Құрылысты ағымдық жөндеу жұмыстары үшін материал шығын нормалары жалпы құрылыс жұмысын орындау әдістемесіне сәйкес анықталады. Құбырлардың жапқыш-реттеуші және сақтандырғыш арматураларының және олардың жеке тораптары мен бөлшектерінің шығын нормалары белгіленген қызмет мерзіміне, олардың нақты тозуына байланысты болады және жөндеу түріне қатысты /6, 7-11, 17-19, 50-53/ ұсынымдарына сәйкес сумен жабдықтау жүйесінің барлық элементтері үшін бірыңғай айқындалады.

Судың, хлорлы әктің технологиялық нормалары ҚНжЕ /4/ талаптарына сәйкес анықталады (және есептеулермен расталады).

6. 
   Сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінің тазарту құрылыстарында техникалық қызмет көрсету
   

1. 
   Жалпы ережелер
   

Шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау жүйелерінің су тазарту станцияларының құрылыстарын, құрылғылары мен жабдықтарын жосжұплы алдын ала қарау және жосжұплы алдын ала жөндеу жұмыстары, су құбыры тазарту құрылыстарын ағымдық және күрделі жөндеу жұмыстарының негізгі түрлерінің тізбесі, олардың мерзімдері мен кезеңділігі /7-11/ келтірілген ұсынымдары бойынша анықталады. Жұмыстардың нақты тізбесі қабылданған технологияға және су тазарту құрылыстың құрамына тәуелді болады. Әртүрлі материалдарды қолдануды талап ететін жұмыстарға тән түрлері болып мыналар табылады:

- барлық тазарту құрылыстардың немесе олардың конструкциялық элементтерінің жұмысқа қабілетті және тиісті санитарлық-гигиеналық жай-күйде сүйемелдеу;

- тазарту құрылыстардың жапқыш-реттеуші, сақтандырғыш арматураларын, жабдықтарын, құрылғыларын, элементтерін (тартпаларды, аражабындарды, арналарды, науаларды, кәріздеу құрылғысын және т.б.) жөндеу;

- сүзгі материалдарын және ұстап тұратын қабаттарды (қиыршықтас, құм) қосымша жүк тиеу;

- әртүрлі бактардың, торлы элементтердің тоттануға душар болған металл бөлшектерін, ағаш қалқандары мен торламаларды жөндеу немесе ауыстыру;

- өлшеу және реттеу аспаптары мен құрылғыларын (манометр, вакуумметр, жылдамдық реттегіші және т.б.) ауыстыру немесе жөндеу;

- құбырларды, арматураларды, қақпақтарды, баспалдақтарды, қапсырмаларды және т.б. бояу.

Су бұрудың тазарту құрылыстарын жосжұплы алдын ала жөндеу жұмыстары /7-11/ сәйкес жөндеу мерзімі мен номенклатура бойынша жүзеге асырылады. Су бұрудың тазарту құрылыстарына техникалық қызмет көрсету практикасында, сондай-ақ, /7-11/ қамтылмаған құрылыстар, машиналар, жабдықтар мен апжұпаттар бөлігінде химия өнеркәсібі машиналарын, жабдықтары мен апжұпаттарына техникалық қызмет көрсету тәртібі /46/ қолданылуы мүмкін. Жұмыстардың нақты тізбесі сарқынды суды (механикалық, физика-химиялық, биологиялық) тазарту бойынша қабылданған схемаға, құрылыстың жеке типтерінің жұмыс жағдайына байланысты болады.

2. 
   Табиғи суды өлшенген заттардан тазарту
   

Тазартудың көрсетілген түрі бойынша су құбыры тазарту құрылысына техникалық қызмет көрсету жөніндегі жұмыстардың құрамына жалпы жағдайда араластырғыштарға, реакция камерасына, тұндырғыларға, өлшенген қабаттары бар жарықтандыруларға, сүзгілерге, суды және ерітінділерді тасымалдау сорғыларына, коагуляцияланатын құрылғыларға, әк, белсендендірілген көмір, полиакриламид (ПАА), белсендендірілген кремний қышқылын (БКҚ) және басқаларды әзірлеуге және мөлшерлеп өлшеуге арналған құрылғыларды қоса қызмет көрсету, су сынамасы мен реагенттерді іріктеу және белгіленген түрлер бойынша тазартылған суға талдау жүргізу жатады.

Құрылыстарды, құрылғылар мен жабдықтарды жосжұплы алдын ала қарау және жосжұплы алдын ала жөндеу жөніндегі жұмыстарды /7-11/ сәйкес жүргізу ұсынылады, сонда жұмыстардың негізгі түрлерінің тізбесі мен олардың кезеңділігі берілген.

Материалдық ресурстарды тартуға байланысты ағымдық жөндеу бойынша жұмысқа тән түрлері болып мыналар табылады:

- қажет болған жағдайда ішкі құбырларды және жапқыш-реттеуші арматураны (жинақ күйінде немесе жеке қосалқы тетіктері мен бөлшектері), сүзгі жабдықтарын, дозалаушы құрылғыларды, бақылау аспаптарын (манометр, вакуумметр, шығын өлшеуіш, жылдамдық реттегіші және т.б.), әртүрлі типті араластырғыштарды жөндеу;

- әртүрлі материалдардан (темірбетон, металл, жасанды полимер материалынан) жасалған сыйымды құрылыстың (ерітінді және шығындаушы бактардың, бак-сақтауыш) және олардың конструкциялық элементтерінің (әртүрлі материалдан (металл, ағаш, поимер) әзірленген кәріздік жүйелердің, реагенттер, су, ауа беру және үлестіру жүйелерінің) қалыпты жұмыс жай-күйін сақтау;

- негізгі құрылыстардың (араластырғыштардың, реакция камерасын, тұндырғыларды, сүзгілерді, микросүзгілерді және т.б) және олардың конструкциялық элементтерінің (қабырғалардың, аражабындардың, бөгеулердің, науалардың, арналардың, кәріздік жүйелердің, реагенттер, су беру және үлестіру жүйелерінің, торлы элементтердің және т.б.) қалыпты жұмыс жай-күйі мен санитарлық-гигиеналық жағдайын сақтау.

Сумен жабдықтаудың тазарту құрылысының осы топтарына техникалық қызмет көрсету процесінде қолданылатын негізгі материалдық ресурстарының тізбесіне мыналар кіреді:

• 
  әртүрлі материалдан жасалған (қабылданған жобалау-сметалық құжаттамаға сәйкес) құбырлар, жинақталған жапқыш-реттеуші, сақтандырғыш және бақылау-өлшеу арматура және оған қосалқы бөлшектер;
  
• 
  жөндеу-құрылыс жұмыстарына арналған материалдар (құм, қиыршықтас, цемент, қамту тақтасы, металл илектері, бояулар және т.б.);
  
• 
  сүзгілерге қосымша жүк тиеуге арналған материалдар (кварц құмы, керамзит, цеолит және басқа – негізгі сүзгі қабат үшін; әртүрлі фракциялы қиыршықтас);
  
• 
  жобалау технологиясына және кәсіпорында қабылданғанға байланысты шаруашылық-ауыз суды мөлдірлеу және бояусыздандыру үшін қолданылатын негізгі реагенттер: алюминий сульфаты Al₂(SO₄)₃, натрий алюминаты NaAlO₂, хлорлы алюминий AlCl₃, алюминий оксихлориды {Al₂(OH)₅Cl}6H₂O, темір сульфиті FeSO₄, темір сульфаты Fe₂(SO₄)₃, хлорлы темір FeCl₃, бәсеңдетілген әк Ca(OH)₂, сода Na₂CO₃, полиакриламид (ПАА), озон О₃ және қазіргі заманғы қолжетімді реагенттер, соның ішінде импорттық өндірісі.
  

Бұл жағдайда әзірлеуші-кәсіпорын оларға технологиялық қызмет көрсету ҚР заңнамасы бойынша су сапасының талаптарына сай келетін су алған кезде осы құрылғыларға, жабдықтар мен реагенттерге техникалық қызмет көрсету жөнінде техникалық регламенттер мен нұсқаулықтардың талаптарын ескеріп, белгіленген регламент бойынша жүзеге асырады.

Су тазарту құрылыстарының ағымдық жөндеу жұмыстары үшін материалдардың шығын нормалары құрылыстың нақты жағдайына байланысты жалпы құрылыс жұмыс орындау әдістемесіне сәйкес қабылданады. Жапқыш-реттеуші, сақтандырғыш және бақылау-өлшеу арматураның, олардың жеке тораптары мен тетіктерінің, құбырлардың шығын нормалары олардың қызмет мерзімдері мен нақты тозуына байланысты болады және жөндеу түрлеріне қатысты /6, 17-19, 28, 50/ ұсынымдарға сәйкес анықталады.

Су, реагенттер (коагулянттар, флокулянттар, әк және басқа) шығынының технологиялық нормалары жылдың әртүрлі кезеңінде бастапқы суды тазартудың технологиялық схемасына, сапасына қатысты қабылданады. Олар тазарту құрылысының немесе пайдаланушы кәсіпорынның бас технологының ұсынысы бойынша су сапасына зертханада жүргізілген сынама талдауының негізінде анықталады және суды барынша тазарту әсерін алу қажеттілігін негіз ете отырып, санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарымен келіседі. Су және реагенттер шығынының технологиялық нормаларын таңдау кезінде басқа өлшем болып тазартылған судың өзіндік құнын орынсыз қымбаттату үшін оларды ұтымды жосжұплау қажеттілігі табылады.

Материалдық ресурс (су, ауа, реагенттер) шығынының оңтайлы технологиялық нормаларын таңдау жөніндегі ұсынымдар ҚНжЕ /4, 5/ тиісті бөлімдерінде келтірілген.

3. 
   Сарқынды суды механикалық тазарту
   

Құрылыстарды, құрылғылар мен жабдықтарды жосжұплы алдын ала қарау және жосжұплы алдын ала жөндеу жөніндегі жұмыстарды /7-11/ сәйкес жүргізу ұсынылады, сонда жұмыстардың негізгі түрлерінің тізбесі мен олардың кезеңділігі берілген.

Ағымдық жөндеу бойынша жұмысқа тән болып мыналар табылады:

• 
  ішкі құбырларды, торларды, електерді, ұнтақтағыштарды, реагентті шаруашылықтың жеке конструкция тораптарын, құмтұтқыштарды, алғашқы тұндырғыларды немесе сарқынды суды механикалық тазартудың технологиялық схемасында қабылданған құрылыстардың басқа типтерін жөндеу;
  
• 
  сарқынды суды механикалық тазарту негізгі құрылысының және олардың конструкциялық элементтерін (науаларды, дәліздерді, баспалдақтарды, қоршау конструкцияларын және т.б.) қалыпты жұмыс жай-күйде сақтау.
  

• 
  жөндеу жұмыстарына және негізгі құрылысты жөндеуге арналған болатқұбырлары және илектердің басқа түрлері (швеллер, бұрыш, болат табағы, арматура, жолақтық материал және т.б.);
  
• 
  негізгі құрылыстарда жөндеу-құрылыс жұмыстарға арналған материалдар (құм, қиыршықтас, цемент, жабын тақсатсы, бояу және т.б.);
  
• 
  конструкциялық тораптар және ұнтақтағыштардың, торлар-ұнтақтағыштардың, алғашқы тұндырғылардың бұрылыс фермалары, гидроэлеваторлардың, электрқозғалтқыштардың қосалқы бөлшектері.
  

4. 
   Сарқынды суды биологиялық тазарту
   

Қолданыстағы ҚР санитарлық нормаларымен белгіленген, табиғи (өзендер, теңіздер және басқа) немесе осы мақсатта жасанды жасалған (сарқынды су жинауыштары) жерүсті су объектілеріне ағызуға мүмкіндік беретін шаруашылық-тұрмыстық сарқынды суды тазарту дәрежесіне сарқынды суды толық биологиялық тазарту жағдайында ғана қол жеткізіледі, оған жобалау технологиялық схемасына сәйкес сарқынды суды тазарту үшін барлық құрылыстарды қалыпты пайдалану кезінде механикалық тазарту кіреді.

• 
  табиғи жағдайларда;
  
• 
  жасанды жасалған жағдайда (аэротенктерде немесе биосүзгілерде).
  

• 
  негізгі құрылыстардың (аэротенктердің немесе биосүзгілердің), екінші тұндырғылардың, жауын-шашындар болуына байланысты оларды өңдеу құрылыстарын (метантенктердің, мөлдірлету-перегниватели, екі қабатты тұндырғылардың, тұнбатығыздағыштардың және басқа) қалыпты жұмыс жағдайын сақтау;
  
• 
  құрылыстың құрамы мен типтеріне байланысты құбырлар учаскелерін және жапқыш-реттеуші арматураны, сарқынды суды, ауаны және басқа элементтерді беру, тарату және бұру жүйелерінің элементтерін жөндеу;
  
• 
  құрылыстардың конструкциялық элементтері мен олардың тетіктерін олардың құрамына байланысты (радикалды тұндырғылардың қозғалту фермалары, олардағы электрқозғалтқыштар, метантенктер, тұнбатығыздағыштар конструкциясы, аэраторлар мен аэротенкте ауа тарату жүйелері, биосүзгілердегі сүзгі материалдар және т.б.).
  

• 
  әртүрлі материалдардан жасалған құбырлар, әртүрлі профильді металл илектері және оқшаулағыш материал, ағаш – негізгі құрылыстардың жабдықтарын, жапқыш-реттеуші арматура және басқа;
  
• 
  негізгі құрылыстарда жөндеу-құрылыс жұмыстарына арналған материалдар (құм, қиыршықтас, цемент, битум, гидрооқшаулағыш материал және басқа);
  
• 
  конструкциялық тораптар және биологиялық тазартудың тезнологиялық схемасында қабылданған құрылғылар мен қондырғылардың механикалық, жылутехникалық, энергетикалық жабдығының қосалқы бөлшектері;
  
• 
  жеке технологиялық процестерді қарқындату үшін пайдаланылатын (оларды пайдаланған жағдайда) реагенттер (мысалы, жауын-шашынды тығыздау және сусыздандыру үшін).
  

5. 
   Ауыз суды және сарқынды суды залалсыздандыру
   

Суды хлорлау ауыз су мен сарқынды суды залалсыздандырудың ең кең тараған тәсілі болып табылады. Суды залалсыздандыру үшін хлордан басқа суды озондау мен ультрафиолеттік сәулелендіру қолданылады. Суды залалсыздандыру үшін хлор газ сипатты және қосылулар түрінде (хлорлы әк, гипохлориттер және басқа) қолданылады. Осыған байланысты залалсыздандыру және оларға техникалық пен технологиялық қызмет көрсету үшін әртүрлі конструкциялық қондырғылар мен құрылыстар пайдаланылады. Ауыз суды және сарқынды суды хлорлауға арналған қондырғылар мен құрылыстарға техникалық қызмет көрсету құрамы /7-14, 45/ анықталған.

Жөндеу түріне байлансты жосжұплы алдын ала жөндеу бойынша материалдық ресурстар қолдануды талап ететін тән жұмыстар болып мыналар табылады:

• 
  құрылыстың хлор құбырларының, жапқыш-реттеуші, сақтандырғыш және бақылау-өлшеу арматураның, хлораторлардың (газ сипатты хлорды пайдалану кезінде), электролизердің (гипохлориттерді қоланған кезде), сатураторлар мен ыдыстардың (хлорлы әкті пайдаланған кезде) қалыпты жұмыс жағдайын сақтау;
  
• 
  өндірістік жайлар мен судағы хлордың шоғырлануын басқалу үшін желдеткіш жүйелердің, құралдар мен жабдықтардың қалыпты жұмыс жағдайын сақтау;
  
• 
  жинау және сақтау жерлерінде бастапқы өнімнің қалыпты жұмыс (қауіпсіз) жағй-күйін сақтау.
  

Техникалық қызмет көрсету кезінде қолданылатын негізгі материалдық ресурстар:

• 
  хлорлы әк ерітіндісін дайындау үшін әртүрлі конструкциялы хлораторлардың, электролизерлердің, жабдықтардың жеке тораптарының қосалқы бөлшектері мен тетіктері;
  
• 
  төзімді материалдар: қоспалы және хлорлы болат, алюминий қорытпасы, винипласт, эбонит, жұпонит және басқа;
  
• 
  коммуникацияларды (металл емес) жөндеу үшін материалдар – резеңке, поливинилхлорацетат, винипласт және басқа;
  
• 
  хлордың ысырап болуын бейтараптандыру үшін материалдар (натрий тиосульфаты, сода, әк, сабын және басқа).
  

7. 
   
   жүктеу/скачать 7.1 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: