Әдістемелік нұсқау

Әдістемелік нұсқау

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.4/20

«Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттау» кафедрасы

«Бетон технологиясы 2» пәні бойынша
5В073000 «Құрылыс материалдарын, бұйымдарын және

конструкцияларын өндіру» мамандығының студенттеріне

Павлодар

Жұмыс оқу бағдарламасын бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.4/20

БЕКІТЕМІН

ОІ жөніндегі проректор

_________Н.Э. Пфейфер

2013 ж. «___» ________

Құрастырушы: т.ғ.к., доцент _______________Б.Ч. Кудрышова

магистрант_______________ Н.К Сексенбаев

5В073000 «Құрылыс материалдарын, бұйымдарын және конструкцияларын өндіру» мамандығының студенттеріне

Кафедра отырысында ұсынылды 2013 ж. «__»_______ № __ Хаттама.

Кафедра меңгерушісі______________ В. Т. Станевич 2013 ж. «___»_______
Сәулет-құрылыс факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды

2013 ж. «__»_________ № __ Хаттама

ОӘК төрағасы ________________ Г. А. Жукенова 2013 ж. «___»_________
МАҚҰЛДАНДЫ:

ОӘБ бастығы ____________ Е. Н. Жуманкулова 2013 ж. «___»_________

2013 ж. «__»_________ № __ Хаттама

Темірбетон дегеніміз – бетонмен темір шегендерінің бірігіп жұмыс жасауына қолайлы келетін, механикалық қасиеті бойынша ерекшелігі бар кұрылыс материалы. Бетонның өзі басқа да тас материалдары сияқты қысатын күшке жақсы қарсы тұра алады, бірақта шорт болғандықтан созылатын кернеуге нашар қарсы тұра алады. Бетонның созылу беріктілігі шамамен 10 – 15 есе сығылу беріктілігінен аз. Сондықтан бетонды созылатын кернеу туғызатын құрамалар дайындауға пайдалану тиімсіз.

Темір шегені, яғни болаттың темір бетон өнімінде пайда болатын созылу кернеуіне мүмкіншілігі болғандықтан, ол жоғарғы созылу беріктілікке ие. Темірбетонды әсіресе майысу кернеуіне қарсы қолданылатын кұрамаларда, мысалға алғанда ғимараттардың қабат аралық орналасатын тақталарына пайдалану өте тиімді. Өйткені мұндай құрамаларға күш түскеңде бір-біріне қарсы сығылу және созылу кернеулері пайда болады. Сондықтан бетонмен болатың материалда бірігіп жұмыс жасауы үйлеседі.

Темірбетондағы қасиеттері әр түрлі екі материалдың бірігіп жұмыс жасауының себебі, бетонның болат шегенімен берік жабысуында, осының салдарынан темірбетон құрамасындағы пайда болған кернеуге қарсы екі материал бірігіп жұмыс жасайды.

Темірбетон бүйымдары негізінен мынадай белгілерімен сипатталынады: шегендеу және орындалу сипаты, бетонның түрі, құрлымы, және геометриялық үлгісі бойынша.

Темірбетон бұйымдары өлшеміне қарай ұзын (бағаналар, арқалықтар, фермалар, ригельдер), жалпақ (жабыңдық және қабат аралық плиталар, қабырғалық панельдер), қалың (массивті құрама фундамент және цоколь блокгары) және көлемді (санитарлық техника бөлмелері, лифті шахтасының көлемді элементтері, блок-бөлмелер, құдық сақиналары) болып шығарылады. Темірбетон бұйымдары және құрамаларына мыналар жатады.

Барлық қойылған талаптарды қанағаттандыратындай темірбетон алу үшін, дайындалынатын, қалыпқа салынатын бетонның құрамын дұрыс жобалау болып табылады және нығыздалынатын бетон қоспасын, сонымен қатар оның алғашқы уақыттағы қатаю кезеңін дұрыс ұстау керек.

Ңұсқауда құрылыс материалдарын зертханада тексеру тәсілдері келтірілген. Темірбетонға арналған материалдарды тексеру тәсілдері берілген, зертханалық қондырғылар мен аспабтар көрсетілген.

«Бетон технологиясы 2» пәні бойынша 5В073000 – Құрылыс материалдарын, бұйымдарын және конструкцияларын өндіру мамандығының студенттеріне «Зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау» [1-11] оқу әдебиеттері негізінде құрастырылған.


1 Конструкцияның пішіні мен негізгі өлшемдерін анықтау

№1 Зерханалық жұмыс

Конструкцияның негізгі өлшемдерін және олардың жұмыс сызбаларына сәйкестігін өлшеуіш құралдар көмегімен анықтайды: өлшеуіш сызғыштар, өлшеуіш (рулетка), өлшеуіш тоғын, бұрыш өлшеуіш және арнайы жасалған калибрлар мен үлгілер. Аталған құралдардың өлшеу дәлдігі 1 мм дейін. Жұмыста қолданылатын құралдар 1-суретте көрсетілген.

Бұрыштардың дұрыстылығы бұрыш өлшеуішпен тексеріледі.

Жабдықтар мен материалдар: сыналатын темірбетон конструкциялары мен өлшеуіш құрал; бетондық тіреулер мен бағаналар; жүк көтеруші механизмдер.

Жұмыс жүрісі. Темірбетон конструкциясын әдейі орнатылған бенто тіреуіне горизонталды түрде қояды немесе вертикалды түрде метал бағандар арасына қояды. Екінші жағдайда техникалық шарттарға сай өлшенуге тиіс жерлерге деген өлшеуіш құрылғылардың еркін түрде өтуі қамтамасыз етілуі тиіс. Егер конструкция кіші өлшемді болса, оны өлшеуіш сызғыш немесе өлшеуіш тоғын арқылы өлшейді. Ақырғысын тоғынның жылжитын және жылжымайтын табандары арасында қысылып тұратындай етіп орнатылады. Өлшеу сызғышының ұзындығынан асып түсетін конструкцияларды өлшеуіш (рулетка) көмегімен өлшейді.

Өлшеу сызғышы, өлшеуіш (рулетка) және өлшеуіш тоғын өлшенетін конструкция өлшемніні ақиқат шамасын анықтауға мүмкіндік береді.

Берілген конструкция өлшемдері рұқсат етілген ауытқулар шегінде орналасуын тексеру үшін калибрларды қолданады. Оларды (өтімді, өтімсіз болсын) конструцияның сәйкес жеріне кесілген жерлерімен беттестіреді. Егер конструкция өтімді калибрдің кесігіне төселсе және өтімсіз калибр кесігіне төселмейтін болса, конструкция рұқсат етілген шамалар шегінде орналасқан болғаны. Калибрларды жаппай өндірісті кіші өлшемді бұйымдар өлшемдерін тексергенде қолдану ыңғайлы.

Өлшеу нәтижелерін 1-кесте үлгісімен белгілейді.

2) Бетон түрлері, бетон құрылымы.

3) Бетон отыруы және бастапқы кернеулер.

4) Бетон класстары мен маркалары.

5) Бетонның деформацияға ұшырауы. Деформациялар түрлері. Бір ретті жүктеу кезіндегі деформация.

6) Темірбетонның ұзақ уақыты жүктеу кезіндегі деформациялар.

№ 2 Зертханалық жұмыс

Темірбетон конструкцияларының беттік жақтары түрлі болады: беттік, түйістік (басқа бұйымдардың сәйкес беттірімен түйісетін) және сырт жақты. Беттік жақтың әр түрәне сәйкес талаптар қойылады. Беттік жақтың сапасы оны өңдегеннен кейін бұлжытпай құрылымда ешбір қосымша операцияларға жүгінбей-ақ (сылау, бояу, өңдеу, жарықшақтарды өңдеу, сызаттар және т.б. сондай ақаулар) қолдануға мүмкін болатындай тиіс. Беттесетін жақтар өзара толыққанды сәйкестендірілуі тиіс. Бұйымдардың сырт жақтарына деген талаптар соншама қатал емес.

Темірбенто конструкцияларының кең таралған түрлері бар (сур. 2) және олардың ең кең тараған ақауларына келесілер жатады: қабыршақтар, сызаттар, нақыстар, қаспақтар, фактурлы қабаттың механикалық деформациялары, дақтар, беті ашылған арматура, қисаю, қиғаштану және т.б..

Ақаулар бойынша бұйымдарды сұрыптау көзбен жүргізіледі. Кейін, нәтижелерге байланысты бұйым сәйкес сұрыпқа тиісті маркасымен белгіленеді немсесе қайта жөндеуге жіберіледі.

Ақаулар саны, оардың түрлері мен өлшемдері әр бұйым үшін арнайы техникалық шарттармен анықталады. Осылайша, қырлы тақта үшін тереңдігі 5 мм, диаметрі 100 мм дейін болатын бақалшықтар саны – 1 м-ге 2-ден аспау тиіс; ені 5 мм асатын нақыстар мен қалыңдығы 8 мм асатын қаспақтар мен кедір-бұдырлар саны 1-ден артық емес болуы тиіс.

Жабдықтар мен материалдар: сынақталушы бұйымдар; өлшеуші құрылғы; бетондық тіреулер; бағаналар; жүк көтеруші механизмдер; метал бөренелер.

Жұмыс жүрісі. Бұйымды тағанға вертикалды түрде орналастырып, көзбен тексеріп, ақаулар санын анықтайды. Олардың түрі мен өлшемдеріне байлнысты беттің сапасын және анықталған ақауларды қайта түзету қажеттілігін анықтайды.

Тіреуші беттердің қисаюын бұйымды екі металл бөренеге қатаң горизонталды жатқызылған жағдайында анықталады. Егер қисаю болса, бұйым, екі бұрышқа тіреле шайқалып отырады. Қисаю шамасы металл бөренеге беттескен бұйым бұрышы мен оның арғы бұрышы мен металл бөрене арасындағы биіктіктер айырымына тең болады. Қисаю шамасы сыналық калибрме немесе өлшеуші сызғышпен анықталады.

Ені 2 м дейін болатын бұйымдардың қисаю шамасы 3 мм аспау тиіс, ал одан кең бұйымдар үшін 5 мм дейін.

Бұйымдарды визуалды қарау техникалық протокол бойынша жұмыс журналына жазылады.

2) Бетонның тұтқырлығы мен тағайындалуына байланысты жіктеу.

3) Бетон қоспасы мен бетонның қасиеттеріне құмдағы органикалық, балшық және өзге қосылыстардың әсер етуі.

4) Бетон қоспасын тасымалдау.

5) Бетон қоспасын төсеу және тасымалдау түрлері.

6) Бетон түрлерін және сәйкес қасиеттерін атап шық.

7) Темірбетон бұйымдарының қисықтылығын анықтау

3 Бұйымдарды арматуралаудың дұрыстығын тексеру

№ 3 Зертханалық жұмыс

Бұйымдарды арматуралаудың дұрыстығын және қоғаушы бетонның қалыңдығын қиратумен және қиратусыз өткізуге болады. Бірінші жағдайда алдын ала беріктілікке сыналған конструкциларды қолданады. Барлық ені бойынша перпеникулярлы түрде үш жерден, яғни екі басы мен ортасынан арматураға дейін атыздарды жасайды. Кейін өлшеуіш құрал арқылы арматурадан бұйым шетіне дейінгі қашықтықты, яғни қорғаушы бетонның қалыңдығын анықтайды. Алынған нәтижелерді жұмыстаушы сызбалармен салыстыра отырып, бұйымдағы арматураның дұрыс жатқандығын, сонымен қатар ол бетонмен сыртқы әсерлерден қаншалықты қорғалғанын анықтайды. Қиратушы тәсілдерге сонымен қатар арматураны үзуші арнайы жабдықтарды қолдануды жатқызады (сур. 4).

Бұйымдағы арматураның дұрыс жатқандығын қиратусыз анықтау үшін арнайы құрылғыларды қолданады: магнитті құрылғы (бұйымда 400 мм тереңдікке енгізілген, диаметрі 4-24 мм болатын арматураның орналасуын анықтауға мүмкіндік береді) мен радиоактивті элементтердің ыдырауы қолданылатын ¥-құрылғы.

Магнитті құрылғының жұмыс істеу принципі сыналатын бұйымда орналасқан арматураға екі призма тәріздес магниттердің жақындауы мен алыстатылуы кезіндегі магнитті өрістің шамасын өзгертуге негізделеді.
3
сур. ¥-құрылғы
Магнит өрісінің өзгеруі сәйкес тілшенің шағал бойынша жылжуымен анықталады. Шағал сәйкес эталон бойынша бөліктенуі тиіс. Құрылғыны бұйым бетімен жүргізе отырып тілшенің шағал бойымен ноль позициясына қатысты жылжуын белгілеп отырады. Бұл жылжу бетонның қорғаушы қабатының қалыңдығын көрсетеді. Дәл сондай әдіспен арматуралардың бұйымдағы нормальды позициясынан ауытқуын анықтайды.

¥-құрылғы конструкцияны қиратпай ақ (сур. 3) ондағы арматураның дұрыс орналасуы мен қорғаушы бетон қалыңдығын анықтауға мүмкіндік береді. Бұндай қондырғылардың жұмыс істеу принципі келесіге негізделеді: дөңгелектер көмгімен жүретін қондырғының 1 контейнері 2 бар, онда радиоактивті кобальт бар, бұдан контейнерге сәулелену жіберіледі. Ақырғысы темірбетон конструкциясына 3 жөнелтіліп, бетон қабығынан өтіп, темірбетон конструкциясының қондырғыға қарсы жағындағы кассетада бекітілген рентгендік фотоүлдірге 4 түседі. Экспозиция кезінде фотоүлдірде бұйымдағы арматура бейнесі пайда болады. Оны шығарғаннан кейін суретте бұйымдағы арматураның орналасуын көреміз. Сәулеленетін бұйым мен ¥-құрылғы арасындағы қащықтық, экспозиция ұзақтығы, радиоактивті кобальт мөлшері мен қондырғымен жұмыс істеу ережелері әр қондырғыға құжатпен бірге берілетін арнайы нұсқамаларда келтіріледі. Сонда сонымен қатар сынаманы жүргізу әдістемесі келтірілген.

2) Бетонның коррозияға ұшырауы мен оның коррозиядан қорғаудың әдіс- тәсілдері

3) Арматураның бетонмен ұстасуы. Ұстасуға әсер ететін факторлар.

4) Арматуралық болаттардыі класстары мен маркалары.

5) Арматуралық болаттардыі негізгі қасиеттері. «Жұмсақ» және «қатты» болаттар.

6) Арматураны анкерлеу. Кернеуленген және кернеуленбеген арматураны анкерлеу түрлері.

7) Арматураны бір бірінің шеттерін жабу арқылы байланыстыру.

8) Арматураның пісірмелі байланыстары.

9) Арматуралық бұйымдар. Пісірмелі және тоқыма торлар мен каркастар. Арматуралық қанаттар.

10) Бір арматурасы бар тікбұрышты профильдің иілімді элементтері. Беріктікті сынау. Арматураны таңдау.

11) Екі арматурасы бар тікбұрышты профильдің иілімді элементтері. Беріктікті сынау. Арматураны таңдау.

12) Таврлы профильдің иілімді элементтері. Жалпы жағдайлар. Беріктікті сынау. Арматураны таңдау.

13) Арматураның нормативті және есептік кері әсерлесулері. І және ІІ топтардың шекті күйлері үшін есептік кері әсерлесулері. Арматураның жұмыс жағдайының коэффициенттері.

4 Темірбетон конструкцияларының механикалық беріктігін анықтау

Зертханалық жұмыс № 4

Темірбетон конструкцияларының механикалық беріктігін анықтау үшін конструкцияны қиратушы және қиратпайтын тәсілдерді қолдануға болады. Бетондық конструкцияның сапасын қиратусыз өткізуді физикалық және механикалық әдістермен өткізеді.
4.1 Механикалық әдістермен беріктікті анықтау (Кашкаров балғасы)

Бақылаудың механикалық әдістерін түрлі құрылымды балғаларымен бұйымды соғумен өткізеді. Бұйым бетіндегі ізі неғұрлым кіші және балғаның бұйымнан соқтығысу барысында жылт ету бұрышы неғұрлым үлкен болса, соғұрлым бетон беріктігі жоғары болып келеді және керісінше. Соққылы сынаушы құрылғыларға келесілер жатады: И.А.Физдель жүйесінің шарикті балғасы, Г.К.Хайдуков, И.А.Годер және Д.М. Рачевский жүйесінің дөңес штампы, А.М.Губбердің ДПГ-4 дискілік құралы, КИСИ жүйесінің құрылғысы және т.б. Төменде К.П.Кашкаров жүйесінің эталонды балғасымен жұмыс істеу принципі келтірілген.

К.П.Кашкаров құрылымды ҒЗИ Мосстрой эталондық балғасы 5- суретте бейнеленген. Бұл құрылғымен бетон беріктігін анықтау кезінде екі із қалады: біріншісі бетон бетінің өзінде d_б, ал екіншісі балғаға ендірілген білікте d_э қалады. Конструкцияның берілген жердегі беріктігін анықтау үшін d_б:d_э қатынасын алады. Эталондық білік Ст3 маркалы болаттан жасалған оның ұзындығы 150, ал диаметрі 10 мм, білік соңы үшкірленген.

Конструкциялардағы бетон беріктігін d_б:d_э анықталған қатынасымен балғаның 10 соққысының орташа арифметикалық есебі ретінде график бойынша (сур. 6) анықталады. Осындай тәсілмен алынған R_сж мәні ылғалдылығы 2-6% болатын бетон үшін дұрыс деп есептелінеді. Бетонның шамадан артық ылғалдылығ жағдайында беріктік шегінің шамасын түзетуші К_в коэффициентіне көбейту қажет:

Бетон беріктілігін анықтаудың сынамасы нақтырақ арнайы нұсқамаларда келтірілген.

Бетонды қиратпай ақ онын берітігін анықтаудың тағы да бірнше тәсілдрі бар, бір-ақ олар бұйымның берілген жердегі беріктігі жөнінде болжамды нәтижелерді ғана береді.

6 сур. Қуыс диаметрі мен бетон беріктігінің арасындағы байланыс


4.2 Физикалық тәсілдермен механикалық беріктікті анықтау (Оникс, Пульсар)
Бақылаудың физикалық тәсілдері қазіргі кезде кең қолданысқа ие. Бұл әдістер келесі негізгі түрлерге бөлінеді: импульсты ультрадыбысты, вибрациондық және радиометриялық.

Бетон беріктігін анықтаудың импульстік әдісі бетондағы бойлық ультрадыбыстардың жылдамдығының өзгеруі мен олардый баслу деңгейіне негізделген. Алдын ала дайндалған бетонының беріктігі мен ультрадыбыс жылдамдығы арасындағы графиктер көмегімен бақыланатын конструкцияның бетон беріктігін анықтайды.

Бетон беріктігін анықтаудың вибрациондық әдісі өздік тербелістердің жиілігі мен олардың басылу сипаттамасын анықтауға негізделген. Бұл әдіс үшін түрлі құрылғыларды қолданады: А.Ф.Можайский атындағы ЛКВВКА-мен әзірленген амплитудтық басылу өлшеуіші ИАЗ; Союэдорнии-мен әзірленген ПИК-3 және т.б.

Бетон беріктігін анықтаудың радиометриялық әдісі зерттелетін дене рқылы радиация өтуінің интенсивтілігін зерттеуде анқталған. Гамма сәулелердің интенсивтілігінің өзгеруі бойынша бетон тығыздығын, оның көлмдік массасы мен басқа сипаттамалары жайында болжамдарды құрастырады. Бұл әдісті темірбетон конструкциясындағы жасырын ақауларды табу үшін қолданылады.

Төменде «ОНИКС-2.5» және «Пульсар-1.0» құрылғыларының жұмыс істеу принциптері мен олармен жұмыс істеу нұсқамалары келтірілген.

ОНИКС-2.5 жұмыс істеу принципі бетонға соқтығысу кезінде сезімтал элементте пайда болатын электрлік сигналдың өтпелі функциясын зерттеуге негізделген. Алынатын электрлік параметрді беріктікке немесе басқа эквивалентті параметрге айналдыру келесі формула бойынша орындалады:





U – электрлік параметр эквивалнті;

R – беріктік, МПа;

ak₁ – калибрлеу коэффициенті;

К_в – бетон жасының коэффициенті;

К_ф – пішін коэффициенті;

A₀, A₁, A₂ – аппроксимирлеуші полином коэффициенті.

Құрылғы электронды блок пен склероөлшеуіш датчигінен құрылады (сур. 7).

Склероөлшеуіш датчик серіппелі соғушы механизмі бар цилиндрлік корпус түрінде орындалған. Датчиктің бүйір жақ бетінде іске қосу тетігі (3) және ағытқыш тетігі (2) орналасақан. Коронка (4) датчикті өлшеу обьектіне беттесу үшін қолданады. Құрылғымен жұмыс істеу ережелері арнайы құжаттамаларда толығымен келтірілген.

«Пульсар – 1.0» құрылғысы дыбыспен беттік және тура әсер ету кезіндегі қатты материалдардағы ультрадыбыс толқындар жылдамдығы мен уақытын өлшеу үшін арналған (сур. 8).

Бұл құрылғы берілген сипаттамалар мен ультрадыбыстық толқынадардың таралу жылдамдығы арасындағы алдын ала анықталған байланысы негізінде жұмыстайды. Мәселен, ол құрылғы көмгімен абразивті материалдардың беріктігін, тығыздығын және серпімділік модулін анықтауға болады.

Құрылғы базалық күйлерімен шығарылады және материалдардың шектелген диапазоны үшін қолданылады. Паспортты сипаттамларға ие болу үшін қолданушының өзінен градуирлеуді талап етеді.

Датчик құрылғысы (титандық ұштар) құрғақ жалғасумен жұмыстауды қамтамасыз етеді.

Пайдаланудың жұмыс шарттары: температуралар диапазоны – минус 10^оС-тан плюс 40^оС-қа дейін, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 80% дейін, атмосферлік қысым 86-106 кПа.

«Пульсар – 1.0» құрылғысы МЕМСТ 13997-84 бойынша үшінші тәртіпті бұйымдарды әзірлеудің кәдімгі тәртібіне сәйкес.

2) Бетонның классы қалай анықталады ?

3) Цементтік бетонның беріктігін анықтайтын формуланы жазып, оны түсіңдір.

4) Ауыр бетонның берілген мықтылығы, қозғалғыштығы мен қаттылығына байланысты бетонның құрамын жобалаудың бір әдісін көрсет.

5) Бетон қоспасын қалай тығыздайды ?

6) Қандай әдіспен бетондық пен темірбетондық бұйымдардың қатаюының жылдамдығын арттырады?

7) Қысқы бетондаудың әдістері.

8) Бетонның қысуға деген (кубтық және призмалық) және осьтік созуға деген беріктігі. Жүктеудің ұзақ уақыттылығы жағдайындағы беріктік. Динамикалық беріктік.

9) Жүктемелер. Классификациялау.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

1 Акмалаев К.А. Цемент және одан жасалынатын құрылыс материалдары: Оқу құралы. – Алматы: ҚазККА, 2007. – 174 б.

2 Акмалаев К.А. Құрылыс алаңында бетонды тексеруге арналған: Оқу құралы. – Алматы: 2007. – 147 б.

3 Акмалаев К.А. Бетонтану неіздері: Оқу құралы. – Алматы: ҚазҰТУ, 2012. – 241 б.

4. 
   Баженов Ю.М. Технология бетона: Учеб.пособие для технол.спец. строит, вузов. 3-е изд., перераб. - М.: Высш. школа, 2002. - 500 с.
   
5. 
   ГОСТ 10180-90. Бетоны. Методы определения прочности по контрольным образцам. – М.: Стандартинформ, 2006. – 31 с.
   
6. 
   Основин В.Н. Справочник современных строительных материалов и конструкций /В.Н. Основин, Л.В. Шуляков, Л.Г. Основина. – Ростов-н/Д: Феникс, 2003. – 423 с.
   
7. 
   Баженов Ю.М., Комар А.Г. Технология бетонных и железобетонных изделий: Учебник для вузов - М.: Высшая школа, 2002 - 500 с.
   
8. 
   Сатеков Б.С. Табиғи және жасанды құрылыс материалдары мен бұйымдары. Тараз: Сеним, 2007. 1-2 том.
   
9. 
   Ферронская А.В., Стамбулко В.И. Лабораторный практикум по курсу «Технология бетонных и железобетонных изделий»: Учебное пособие для вузов по специальности «Производство строительных изделий и конструкций». - М.: Высшая школа, 1988. - 223 с.
   

11 Лабораторный практикум по железобетонным и каменным конструкциям: /Мурашкин Г.В., Снегирева А.И.; Самарск. гос. арх.-строит. акад. Самара, 2002. 124 с.