Эмбрионанотехнология негіздері. Қысқаша тарихи мәліметтер 1 Эмбриология тарихы

Жануардың ұрықтық немесе эмбриондык дамуын , кең мағы нада алғанда жеке организмнің (онтогенезде) дамуын толықтай зерттейтін ғылым. Ж. эмбриологиясы саласындағы ғыл . - зерт . жұмыстары Қазақстанда 1950 Қазақстан ҮА - нын Эксперименттік биология ( қазіргі “ Биоген " жабық акцион . қоғамы ) институтында , Алматы зоотех . - малдәрігерлік ( қазіргі Қазақ ҰАУ ) институтында акад . Мұхамедғалиевтің басшылы гымен басталды . Республика ғалымдарының зерттеулерінің нәтижесінде құрсақтағы қозы ( Шағыров , А.Т. Қазатаев , т.б. ) , кұлын ( Қ.Ш. Баймұхаметов ) , торайдың ( Н.С. Панченко , т.б. ) сырт пішіні сипатталып , дене мүшелерінің арақатынасы зерттелді . Сондай - ақ , тері ( Шагыров ) , қалқанша без ( Л.Д. Литвинова ) , жемсау бездеріне ( Б.О. Исаев ) , бүйрек ( А.Ф. Шамилов ) , асқазан ішек ( Баймұхаметов ) . бауыр ( PӘ . Токтамысова ) эмбриогенезіндегі заңдылықтарға сипаттама берілді.

20 - ғасырдың тоқсаныншы жылдардағы эмбриолоогиялық зерттеулер өте кең мәселелер шеңберін қамтиды , олардың ішінде мыналарда белгілеуге болады : молекулалы - биологиялық , биохимиялық және жалпы даму мен қайтара реттеуінің генетикалық механизімдері , клеткалық диференцировка .

Пролиферация мен морфогенез даму процесін де имунитеттің қалыптасуы гаметогенез зерттеу ерекше бағалы үй малы мен жабайы жануар лардың сирек түрлерінің гаметалары мен ерте тұқымдарын култивациялау мен концервациялау проблемеaлaры трансген жануарларын алу әр түрлі жағдайлардағы орган мен ұлпалар регенерациясын зерттеу т.б.

Көп эксперименттер соңғы жылдары қарқынды дамып бластомерден және соматикалық клеткалардан жануарларда клондау жолындағы бағыттың негізі болды . Алғаш Шотландиялық ғалым Уилмут клондаған қой Доли ( 1997 ) және тағы Гавай университетінің профессоры Р. Янагимати мен оның асистенті Т. Вакаяма ( 1998 ) клондаған тышқандар ( типті екінші буында клондаған , яғни клондалып қой ылған тышқандардан клондаған маман дар ғана емес , кең жұртшылықты таң қалдырды.

Экспериментiк эмбрлилогияга елеулі үлес қосқан совет ғалымы М.м. Завадовский билдва , ол белектердің өзара әрекеттесу нәтижесі ретінде әр түрлі белгілердін , әсіресе жыныстык белгілердің құстар мен сүтқоректілерде пайда болу механизімдерін акындауға тырысты . М - лы , қорап айдары бас жамылғы ұлпаларынан аталык жыныс гормондарынын әсерімен еседі . Аталық жыныс безі алынып тастался підардын жыйытуына аттарып соғады , керісінше айдарды импутигинтау аттык жыныс безінің пшертрофиясына ұшыратады , Замедонекті осіп келе жаткан оргаnімінде тапыда бір катар арекеттестік жүйелерді » эксперимент аркылы текин ( аналық жыныс безі – тыр гиподне аналық жыныс безі , т , б . ) – онын еңбектері . Гаметогенез , гармондық реттелуін , эмбриогенетлі , метаморфіоты , регентрацияны және басқа мерфогенетикалык процестерді зерттеулердің үлкен назар аударатын жұмыстар вегетативтік және жыныстык көбеюді , сонанії — пк . квіта тұру морфогенезін зерттеу балды ( ІМоргын , A Bеіісман , ПП Иванов , М.А. Вариансова , Л. ДЛютнер . Б.Ф. ТожIH Iі ) . Д. Нігтхем еңбектері әсерімен жаңа бағыт химиялық забрикология қалыптасты , анда көбінесе генетикалық және молекулалы - биологиялық жұмыстардың салмағы арга түсті .

Преформизмді қуаттаушылар Джузеппе Ароматари , Свaммeрдам , Левенгук , Бонне , Галлер т.б. Преформизмді қолдаушылар екі пагерьге берілген : овистлер ( Свaммeрдам т.б. ) мен анималькулистлер ( Левенгук т.б. ) болып келеді . Біріншілері , ұрық жұмыртқада , екіншілері спермато зоидта болады деп түсінген . Префоризмге қарсы көзқарас - эпигенетика . Эпигенети калық көзқарастың механикалық түсіндірмесін 17 ғасыр да Декарт қалыптастырған . Эпигенетикалық теорияға Гарвейдің көзқарасы жақын болған , бірақ ол эпигенезді виталистік тұрғыдан түсіндірген , Эпигенетиктер мен преформистілер арасындағы таласты шешуде және эмбриологияны ғылым ретінде қалыптастыруда қосқандардын бірі . Қазақстан эмбриологтары профессор И.Чагиров пен профессор Қ.Баймұхамбетовтың және т.б. эмбриология ғылымына коскан енбектері аз емес

Эмбриология тарихындағы маңызды кезең “ Жануар лардын пайда болуы жөнінде " ( 1651ж . ) деген B.Гарвей дің кітабынан басталады . Ол бұл еңбегінде ұрықтың даму процесінде органдардың жаңадан пайда болу мәселесін қарастырган , эмбриогенез жоніндегі кейбір ескі көзқарастарды да сынаған . “ Тірінің бәрі жұмырт қадан дамиды " деген B.Гарвейдің афоризмы . Левенгук пен Гам жануарлар шәуетіндегі ( спермада ғы ) сперматозоидтарды көрген . Анатом М.Мальпиги 1672 жылы тауық ұрықтарын жазып , суретін салған , бірақ оның бұл еңбегінің тарихи ғана маңызы бар . Маль пиги преформация теориясын шыгарган . Бұл теория ересек организмге тән құрылым ұрық та да болады , даму кезінде олар сапалық өзгерістерге ұшырымастан сандық жағынан өркендейді деп

Көне Грецияның ғалымдары ( Эппидокл , Анак сагор , Демокрит , Плутурах , Гиппократ т.б ) пайда болу мен эмбриондық даму фактілерін түсіндіруге әрекет еткен . Бұл ғылымдардын көзқарастары арнайы - материалистік болған . Эмбриондық дамуды жүйелі зерттеу 17 ғасырдан басталады . Италиялық ғалым Фабриций адамның және түрлі жануарлардың – қоянның , теңіз шошқа сының , иттің , мысықтың , койдың , шошқаның , жылкының , сиырдың т.б. ұрықтарын зерттеген . Жеке органдардың қалыптасуы әдістері мен олардың пайда болуы кезеңі жөніндегі өз пікірін баяндаған Декараттың “ Жануардың қалыптасуы жөнінде ” ( 1648 ) деген кішкене трактатып да атаган орынды .

Эмбриологияның соңғы қол жеткен ҒЫЛЫМИ жетістіктері биологияда , медицина мен ветерина рияда кеңінен қолданылуда . Атап айтқанда , қолдан ұрықтандыру , ұрықтануды аналық организмнен тыс пробиркада жүргізіп , ұрықтарды мұздату әдістері , клондау , мал шаруашылығындағы суперовуляция және ұрықтарды басқа организмдерге көшіру және т.б. әдістер . Эмбриология медициналық және ветеринар лық пәндердің ( акушерство , педиатрия , гинеколо гия ) іргетасын қалайды . Адам мен жануарлар ұрығының құрылысы жөніндегі мағлұматты көне Индия , Қытай және Египет ғалымдарының шығармаларынан кездестіреміз.

Эмбриондарды трансплантациялау әдістерін жетілдіру бойынша солтүстік қазақ мериносы және қазақы биязы жүнді қойларымен « Қазнитио » маңызды жұмыстар жүргізілді . Ауыстырып отырғызу жолымен алынған жоғары бағалы малдар селекциялық асылдандыру жұмыстарында қолданылды .

Қазақ қаракөл ғылыми зерттеу институтында қаракөл қойларының эмбриондарын трансплантациялау тәсілі 1986 жылы басталып , 1990-1995 жылдар аралығында Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданында « Шу » совхозында селекция және эмбриондарды трансплантациялау әдістемелерін қолдана отырып жаңа елтірі , етті-майлы атырау қой тұқымының шу популяциясын құрды .