Әож 94 (514) 084. 5 Қолжазба құқығында
жүктеу/скачать 221 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- ДИССЕРТАЦИЯ ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША ЖАРИЯЛАНҒАН МАҚАЛАЛАРДЫҢ ТІЗІМІ
- ТИНИСТАНОВА САЛТАНАТ САЙДАХМЕТОВНА Основные направления развития промышленности Казахстана во второй половине ХІХ в - 1940г.: историко-сравнительный анализ РЕЗЮМЕ
- Актуальность темы исследования.
- Цель исследования.
- Научная новизна исследования
- Результаты исследования.
- Структура диссертации.
- The basic directions of the industry development of Kazakhstan in the second middle XIX c. – 1940 y.: the historian analysis.
- The purpose of a research.
- Chronological frameworks of the dissertation
- Theoretical and methodological basis of a work
- Critical step of a research work.
- Structure of the dissertation.
ҚОРЫТЫНДЫ Бүгінгі күні Қазақстан экономикасында үлкен орын алып, мемлекеттің гүлденуіне үлес қосып отырған өнеркәсіп салаларының бұрынғы қалыптасуы мен дамуы тарихын зерелеп қарайтын болсақ, оның бірнеше кезеңнен өткенін көруге болады. Қазақ даласы, оның қазба байлығы туралы деректерді жинаған Ресей империясының мақсаты біреу ғана - елді арзан шикізат көзіне айналдыру, емін-еркін пайдалану болды. Арнайы экспедициялар жабдықтап, барлау жұмыстарын жүргізе отырып, қазына байлықтың шоғырланған жерін игеру үшін орыс және шетел кәсіпкерлерінің еркін кіруіне мүмкіндік берді. Қазақстанның капиталистік өнеркәсібі басынан-ақ нақты отаршылдық сипатта болды. Монополистік капитализм дәуірінде отар елдер мен тәуелді мемлекеттер бірінші кезекте үстемдік етуші метрополияның өнеркәсіп тауарларын өткізу және капитал салу көзі болып қалды. Бұл шетелде монополистерге құлдыққа түскен елдердің экономикасын толық өз қолына алып, бақылау жасауына мүмкіндік берді. Метрополиялар отарлар мен тәуелді елдерге экспортқа тауар шығаруды олардың капиталын салу негізінде ғана жүрді, себебі қажетті мөлшерді пайда түсіру үшін емес, бұл елдерді арзан шикізат көзі мен жері, үнемі тұратын жұмыссыздыққа байланысты болатын арзан жұмыс күші, жалпы бұқара халықтың қайыршылығы мен кең көлемдегі пайдаланылатын күшпен жұмыс жасату, соның ішінде әйелдер мен балалардың арзан еңбегін пайдалану үшін салынды. Қазақстанның өнеркәсібі Ресей империасы тұсында да, Кеңес өкіметінің кезінде де Отандық өнеркәсіптің дамуы мен гүлденуіне қызмет еткен жоқ. Екі билік дәуірінде де Қазақстан арзан шикізат көзі болып қала берді. Соншама байлықтың табыс кілтін қолына ұстаған Орталықтан аса алмай, Қазақстан түскен пайданың болмашы бөлігіне ғана ие болды. Басқару жүйесіндегі әкімшілдік пен әміршілдіктің лебі өнеркәсіп саласына да тиді. Бұл жүйе жеке ұйым, кәсіпорын, тұтас өнеркәсіп аймағының мүддесімен санаспады. Шикізаттың бағасы да, дайын өнімнің де құны төмен болды, әрі қазба байлығын игеруші өндіріс орнының да, еңбек еткен мыңдаған адамдардың да алған пайдасы шамалы болды. Қалыптасқан жоспарлы экономиканың талабы бойынша Одақтық және Республикалық бюджеттен тиімділігі аз, тоқырау жағдайындағы өндіріс орындарына қаржы бөлініп, сақталынса, керісінше жақсы көрсеткіштерге жетіп, сапалы өнім алған кәсіпорындардың тапқан табысын өз қажетіне жаратуға құқығы болмады. Ынталандыру мүмкіндігінен айрылған өнеркәсіп өндірістері құлдырап, дағдарысқа ұшырады. Демек Қазақстанның өнеркәсібінің дамуы туралы мынадай тұжырым жасауға болады: 1. ХІХ ғасырдың екінші жартысында Ресей империясының боданында бола отырып, Қазақстанға біртіндеп капиталистік қатынастар енді және отарлаушы елдің арзан шикізат көзіне айналды. 2. Патшалық Ресей қазақ жеріне орыс және шетел капиталын өз мүддесі үшін енгізді. 3. Ал 1917-1940 жылдары да өнеркәсіптің дамуы Кеңес өкіметінің экономикалық саясатына сай жүзеге асты. Индустриаландыру процесінің нәтижесінде өнеркәсіпте алға жылжулар болды. Соған қарамастан Қазақстан шикізат көзі болып қала берді. Өйткені жетекші өндіріс салалары қарыштап дамымады. 4. Соған қарамастан Қазақстанда революцияға дейін бой көтермеген өнеркәсіп салаларының тармақтары пайда болды және ол индустриаландыру үрдісінде оның құрамдас бөлігіне айналды.
2 Нусупбеков А.Н. Формирование и развитие Советского рабочего класса в Казахстане. Алма-Ата, 1966.- с.18. 3 ҚР ОММ, қ-12, 1-т, 9-іс, 5-п. 4 Фридман Ц.Л. Иностранные капиталы в промышленности дореволюционного Казахстана. Алма-Ата: Казгосиздат, 1960.- с.14. 5 Обзор Сырдаринской области за 1895г. Ташкент ,1896, с.26. 6 Коншин Н. Краткий статический очерк промышленности и торговли в Акмолинской области за 1880-1894 года, Омск, 1896. Табл.4. 7 Голубев П.А. Историко-статические таблицы по Оренбургской губернии за 1862-1893 годы. 8 Календарь для Киргиз на 1897 год. Оренбург, 1897, с.61. 9 Заорская В.В., Александер К.А. Промышленные предприятия Туркестанского края. Пг., 1915.- с.221. 10 Материалы для статистики Туркестанского края. Под ред. Маева Н.А. Вып. 3. Спб. 1874.- с.281-285. 11 Статистический очерк кожевенной промышленности и торговли./ сост. В.И. Шарый. Пг, 1917.- с.10. 12 Локшин Э.Ю. Промышленность СССР 1940-1963 г.г. М., 1964.- с.16. 13 ҚР ПМ, қ-139, 2-т, 44-іс, 16-п. 14 ҚР ПМ, қ-141, 1-т, 13335-іс, 3-п. 15 Народное хозяйство СССР. 1922-1972. с.560. 16 Развитие народного хозяйства Казахстана за 50 лет Советской власти. Алма-Ата. 1967- с.77. 17 ҚР ПМ, қ-141, 1-т, 5502-іс, 24-п. 18 ҚР ПМ, қ-141, 1-т, 5513а-іс, 51-п. 19 ҚР ПМ, қ-141, 1-т, 732-іс, 181-п. 20 ҚР ПМ , қ-141, 1-т, 2091-іс, 135-п. 21 ҚР ПМ, қ-141, 1-т, 7863-іс, 32-п. 22 ҚР ПМ, қ-141, 1-т, 5513а-іс, 100-п. 23 Нурмухамедов С.Б. Очерки истории социалистического строительства в Казахстане 1933-1940 г.г. Алма-Ата. 1966.- с.52. 24 ҚР ПМ, қ-708, 2-т, 823,іс, 19-22-п. ДИССЕРТАЦИЯ ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША ЖАРИЯЛАНҒАН МАҚАЛАЛАРДЫҢ ТІЗІМІ 1 ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы Қазақстандағы өңдеуші өнеркәсіп саласының кейбір мәселелері. // Қайнар хабаршысы.- № 4/2. -2007.- 49-53 бб. 2 Қазақстандағы негізгі өндіріс салаларының дамуы.// Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ хабаршысы. -№ 3(46) -2007.- 116-119 бб. 3 Совет өкіметінің өндірісті дамыту саясаты. // Қайнар хабаршысы.- № 3/1- 2007.- 78-81бб. 4 Қазақстан өнеркәсібін игеруге қатысты патшалық саясат. // Бәсекеге қабілетті ұлттық экономиканың перспективалары мен проблемалары: Халықаралық ғылыми конференция материалдары.- Талдықорған: Жетісу мемлекеттік университеті, 2007.-316-32 бб. 5 Революцияға дейінгі өндірістің дамуы. // Қазақстанның әлемдік білім жүйесіндегі интеграциясы:даму бағыттары: Халықаралық ғылыми конференция материалдары.- Талдықорған: Жолдасбеков институты, 2007.-231-233 бб. 6 ХХғ. 20-40жж Қазақстанда өндірістің дамуы. // ХХ-ХХІғ жолындағы білім және ғылым мәселелері: Халықаралық ғылыми конференция материалдары.- Алматы: Қайнар университеті. 2007.-167-173 бб. 7 ХІХғ екінші жартысы мен 1940жж Қазақстанда өнеркәсіптің дамуындағы негізгі бағыттар: мәселенің қойылуы. // Әлемдік өркениет және Қазақстан: Халықаралық ғылыми конференция материалдары.- Алматы:Қайнар университеті, 2007.- 313-316 бб.
07.00.02 – Отечестванная история (История Республики Казахстан) Актуальность темы исследования. Актуальность историко-критического анализа основных направлений развития промышленности Казахстана во второй половине ХІХв – 1940г. определяется важностью изучения основных ее тенденций для понимания закономерностей и особенностей промышленности Казахстана в целом на современном этапе. Особенно это справедливо в силу объективных условий, когда зарождались новые формы общественного разделения труда, ускоренными темпами шло развитие товарно-денежных отношений, формировались устойчивые рыночные связи. Цель исследования. Цель исследования – определение основных направлений в развитии промышленности Казахстана во второй половине ХІХв - 1940г. г. посредством историко-критического анализа данного явления. Задачи исследования: - исследовать общее развитие капиталистической промышленности в колониальных державах, выявить проявление его особенностей в колониях; - показать политику царизма в отношении развития промышленности в Казахстане; - выявить основные тенденции развития промышленности Казахстан во второй половине XIX в.- нач. ХХ вв.; - определить политику Советского правительства по развитию промышленности в Казахстане за период 1917-1940 гг.; - показать формирование и развитие отраслевой структуры промышленности Казахстана за период с 1917-1940 гг. Научная новизна исследования: Научная новизна исследования заключается в том, что основные тенденции развития промышленности в Казахстане анализируются с историко-критических позиций и рассматриваются вопросы, связанные с развитием промышленности в Казахстане в дореволюционный период и в первый двадцатипятилетней период установления Советской власти Казахстана. Впервые в данной работе получило выражение в совокупном обобщении и конкретной детализации основных периодов развитие промышленности Казахстана в частности, что позволило дифференцировать их по основным спектрам и сюжетам диссертационной темы: - дать объективную оценку проводимой царизмом экономической политики в колониях в контексте с мировым опытом ведущих колониальных держав мира Великобритании, Франции, Германии и др.; - на основе конкретно-исторического материала подвергнуты рассмотрению установки царского правительства, согласно которым приводились в действие законодательные акции в Казахстане по проникновению русского и иностранного капитала в экономику рассматриваемого региона во второй половине XIX в - нач. ХХ в; - рассматриваются вопросы отраслевой структуры дореволюционной промышленности; добывающей и обрабатывающей, которые дают объективную картину промышленного освоения и превращения Казахстана в сырьевой придаток российского капитализма; - исследуются основные направления политики Советской власти в превращении его в сырьевой придаток промышленности Советской России; - исследуются новые направления развития промышленности, отмеченные в Казахстане в первые десятилетия, развитие которых имело важное значения для экономического развития республики. Результаты исследования. В диссертационной работе получены следующие результаты: 1. Зарождение и развитие промышленности в Казахстане во второй половине XIX в. явилось закономерным историческим явлением. Так как Казахстан является колонией российской империи, сюда стал проникать капитализм, который в первую очередь был заинтересован в превращении этого края в сырьевой придаток метрополии. 2. Царизм проводил планомерную экономическую политику по разработке месторождений полезных ископаемых, открытию промышленных предприятий добывающей и обрабатывающей промышленности на привлечения русской и иностранные капиталы. 3. В 1917-1940 гг. развитие промышленности в Казахстане проходило в соответствии с советской экономической политикой. Основные направления развития промышленности формировались в условиях НЭПа и социалистической индустриализации. 4. К 1940г. в Казахстане получила развитие разветвленная промышленная инфраструктура, появились многочисленные новые промышленные отрасли, которые отсутствовали в Казахстане в дореволюционный период. Промышленность Казахстана являлась частью советской индустрии, в которой ему отводилась роль, как и при российском государстве, сырьевого придатка
Tynystanova Saltanat Saydakhmetovna The basic directions of the industry development of Kazakhstan in the second middle XIX c. – 1940 y.: the historian analysis. 07.00.02 - a history of Fatherland (the history of RK) The general description of a work. In the dissertation are shown the problems of development of the industry of Kazakhstan through a prism of the historico -critical analysis of the basic directions of formation and its development in the second middle XIX c. – 1940 y. Questions of a politics of tsarism and the Soviet state, connected with industrial development of Kazakhstan and the basic tendencies and changes in industrial structure, occurrences of new branches and the industrial enterprises during the considered period are determined and analyzed. Urgency of a theme. The urgency of the historico-critical analysis of the basic directions of the industry development of Kazakhstan in the second middle XIX c. – 1940 y. is defined by importance of studying of the basic tendency of the industry for understanding of laws and features of the industry of Kazakhstan as a whole at the present stage. Object of a research. In the given dissertational research the object of studying is the history of the basic directions of the industry in Kazakhstan which represents a complex historical phenomenon . Subject of a research. In dissertational work, at studying the basic directions of the industry in Kazakhstan during the considered period since the second middle XIX c. – 1940 y., sources and the basic tendencies of formation and development of the industry in Kazakhstan in a context with the major periods in a history of our country are comprehensively considered: Kazakhstan in structure of Russian empire and the Soviet state. The purpose of a research. The purpose of research is finding-out the basic directions in development of the industry of Kazakhstan by means of the historico-critical analysis of the given phenomenon since the second middle XIX c. – 1940 y. Research problems: - to investigate the general development of the capitalist industry in colonial powers with revealing display of features in their colonies; - to show a policy of tsarism concerning development of the industry in Kazakhstan; - to reveal the basic tendencies of development of the industry in Kazakhstan in the second half XIX century and beginning XX centuries; - to define a policy of the Soviet government on development of the industry in Kazakhstan for the period of 1917-1940; - to show formation and development of branch structure of the industry of Kazakhstan for the period since 1917-1940. The aims of a research: Scientific novelty of research consists that the basic tendencies of development of the industry in Kazakhstan are analyzed from historico-critical positions, and questions of the industries are connected to the development of Kazakhstan during the pre-revolutionary period and the first twenty five years' the period of an establishment of the Soviet authority of Kazakhstan are considered Chronological frameworks of the dissertation are defined by the period in second half XIX century – 40y as at this particular time there was a becoming and development of the industry of Kazakhstan at various political modes: Russia empires and the Soviet state. During this period structural registration and definition of the basic directions in development of the industry of Kazakhstan is marked. Theoretical and methodological basis of a work For achievements of the greater fruitfulness were used methods of the analysis and synthesis, comparative-historical, retrospective, problem-chronological and other receptions making separate parts in the general circuit of cognitive work of the researcher. Critical step of a research work. The dissertation has been discussed and recommended to protection on faculty of a history of Kazakhstan of nen time and history of Kazakhstan of Sovetic period. Iustitute of history and ethnology named by Ch.Ualihanov. On a theme of the dissertation 3 scientific are published. Substantive provisions and results of the dissertation were reported at 4 international and republican scientific-practical conferences. Structure of the dissertation. Dissertational work will consist of the introduction, two sections, the conclusion and the list of the used sources. жүктеу/скачать 221 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
