Диссертация тақырыбы бойынша жарияланған еңбектер тізімі

2 Ер - Әулие Есет (1667-1749). (Батыр Есет Көкіұлының әулиелігі хақында) // «Руханият мәселелері және діннің қазіргі қоғамдағы орны»: Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының еңбектері – Шымкент: Халықаралық Қазақ-Араб университеті, 2001 – 256 бет, Том-2. – 122 - 125 бб.

3 Қазақ қоғамындағы тархандық (XVIII ғ. 1-жартысы) // Перспективы государственно-правового и социального развития Республики Казахстан: Материалы Международной научно-теоритической конференции.– Костанай: КЮИ МВД РК, 2001.– 272-275 бб.

4 Тама Есет батырдың Сырым Датұлына берген батасы және халықтық саяси таным // «Шоқан тағылымы-7» Ш.Уалиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетінің құрылғанына 40 жылдығына арналған халықаралық конференция материалы – Көкшетау, 2002. – 140-143 бб.

5 Батыр Есет Көкіұлының қалмақ тұтқынында болуы оқиғасынан туындаған бірер ой // Ізденіс-Поиск. ҚР Білім және ғылым министрлігінің ғылыми журналы. Гуманитарлық ғылымдар сериясы – Алматы, № 1 / 2002.– 88-90 бб.

6 Қазақ-орыс арасындағы сауда қатынасы ондағы қазақ тархандарының ролі. XVIII ғ. // Евразиялық кеңістікті дамытудағы шекаралық аймақтардың ролі: Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Қостанай, 2004. – 64-66 бб.

7 Қытай-жоңғар арасындағы саяси ахуал және ондағы қазақ билеушілерінің ықпалы (XVIII ғасырдың II-ші жартысы) // Мемлекеттілік және Ұлы дала: Халықаралық ғылыми конференция материалдары. – Астана, 2006.– 104-108 бб.

8 Қазақ тархандары дерегі М. Қозыбаев еңбегінде // «Байтұрсынов оқулары 2007» Республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Қостанай, 2007 қазан. – 106-109 бб.

9 XIX ғ.II жарытысындағы қазақ даласындағы патша үкіметінің жер саясаты // Ізденіс-Поиск. ҚР Білім және ғылым министрлігінің ғылыми журналы. Гуманитарлық ғылымдар сериясы – Алматы, № 4 / 2007. 126-129 бб.

10 Жәнібек тархан // Х.Досмұхамедов атындағы АМУ хабаршысы. – Атырау, 2007.– Гуманитарлық ғылымдар сериясы №1 (9).– 96-101 бб.

11 Қаһарман ақын қазасы немесе отаршылдықтың сұмдық айласы (XIX ғ.) // «Ертіс өңірінің мәдени және табиғи мұрасын сақтау және зерттеу мәселелері» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары. – Павлодар: ПМПИ, 2008.– 47-53 бб.

12 Создание Омской области // «Валихановские чтения-13»: Сбор. мат. Междунар. Науч-практ. Конф. – Кокшетау; 2008.Т.1. 24-26 апреля. 229-231 с.

14 Тама Есет батыр (Опат болған жылы мен жұмбақ өлімі хақында) // Қазақ тарихы ғылыми-әдістемелік журнал – 2008. №5-6. – 27-30 бб.

- изучение этапов развития института тарханства в казахском обществе на основе новых исторических источников

- анализ исторических причин изменения ролевой деятельности тарханства в XVIII в.

- исследование и характеристика политики царской России в реорганизации института тарханства в казахском обществе в XVIII в.

- определение механизма функционирования и сути тарханства в казахском социуме и у тюркских народов в сравнительном аспекте.

Научная новизна исследовательской работы.

- проанализирована история формирования тарханства, возникшего в древний период организации тюркского общества и тюркского государства а также изучены правовые обязанности и социальная роль тарханов в условиях функционирования казахской государственности;

- рассмотрен исторический период установления российской схемы тарханства в казахском социуме в сравнительном аспекте внедрения аналогичной модели управления у ранее колонизированных этносов империи: башкиров и калмыков;

- составлена сопоставительная характеристика государственного функционирования и общественного влияния тарханства в совокупности с ролевой деятельностью традиционной казахской знати – султанов, биев и батыров;

- на основе новых источников освещена политическая и дипломатическая деятельность казахских тарханов XVIII в.;

- выделено значение тарханства в защите казахской государственности в противостоянии с Россией и Джунгарией;

- освещено значение тарханства в организации национально-освободительного движения;

- определены количественный состав и фамильный список носителей тарханского звания.

- в процессе реализации колониальной политики российская администрация возрождает институт тарханства как важный политический механизм противодействия казахскому султанству;

- с целью ослабления казахской государственности российская администрация формирует модель преобразования тарханства в официальное служивое сословие;

- в исследуемую эпоху тарханы выполнили историческую миссию защиты сохранения казахской государственности и инициаторов национально-освободительного движения;

- с XVIII в. тарханское звание предоставлялось по назначению российского монарха отличившимся персонами казахского общества и только в Букеевской Орде хан с XIX в. выполнял подобные полномочия присуждения тарханства;

- существовали отличительные особенности в процедуре формирования тарханства и присуждения подобного звания в средние века и в период XVIII в. На основе исторических документов определено, что царское правительство рассчитывало использовать тарханство в колониальных интересах;

- историческая роль казахского тарханства периода XVIII-XIX вв. является важным фактором в пробуждении национального самосознания и гражданского патриотизма;

- на основе сравнительного подхода определены исторические причины формирования и развития тарханства в казахском обществе в доколониальный и колониальный периоды.

- изучены научные труды и документы по истории института тарханства в казахском обществе и раскрыта проблема введения института тарханства царским правительством с целью ослабления традиционной системы управления;

- на основе источников исследована генеалогия семьи тархана Есета Кокиулы и его потомков: дочери Ботагоз, сыновей Акмандая, Колдыбая, Ербола;

- доказана историческая значимость тарханства в защите государственности и территориальной целостности казахской степи;

- освещена ролевая деятельность тарханов в национально-освободительном движении;

- раскрыта суть политических интересов царской администрации, ликвидировавшей институт тарханства как важную оппозиционную силу в процессе колонизации региона;

- проанализированы политические факторы реанимации царским режимом тарханства в формировании региональной модели управления;

- впервые изучена противоречивая система отношений казахских тарханов и царской администрации в ракурсе административно-территориальных и государственно-политических изменений.

В процессе изучения использованы традиционные методы научного исследования, в том числе принципы историзма и конкретности. Данный период предполагает признание устойчивой связи между явлениями и событиями. Автором применен критический подход к выявленным материалам, необходимый для полного анализа изучаемого объекта.

Выявленные в ходе исследования научные результаты востребованы в современный период и могут быть использованы в процессе преподавания исторических дисциплин.

Диссертация состоит из введения, трех глав, 6 параграфов, заключения, списка использованных источников и приложения.

- Study stage developments of the institute of tarkhanism, on basis of new historical sources

- Analysis of historical reasons in changing of tarkhan’s role activities in XVIII cent.

- Study and characteristics of tsarist Russia’s policy in reorganizing the institute of tarkhanism in Kazakh society in XVIII century

- Determination of functioning mechanism and the essence of tarkhanism in Kazakh society and Turkic people in comparative aspect.

Scientific novelty of the research.

- The history of forming tarkhanism which appeared at ancient period of organizing Turkic society and Turkic sovereignty has been analyzed and legal duties and social role of tarkhans during Kazakh sovereignty functioning has been studied

- Historical period of the determining Russian scheme of tarkhanism in Kazakh society in comparative aspect of the introducing the similar model of management in earlier colonized nations of empire, such as bashkirs and kalmyks was considered

- Comparative description of governmental functioning has been made. The institute of tarkhanism has been compared with the institute of sultans, batyrs and bis

- The political, diplomatic activity of kazakh tarkhans in XVIII century was supplied with new historical sources

- The role of tarkhans has been shown and the value of their historical personalities in defending kazakh sovereignity in the struggle with Russia and Joungaria.

- The role of tarkhans in leading a war of liberty has been shown

- A list of true patriots –tarkhans has been made.

- In investigated epoch tarkhans fulfilled historical mission of protecting kazakh’s territorial safety and initiators of national liberation movement.

- In XVIII cent. the title of tarkhan was given with a special appointment of Russian tsars, who differ from Kazakh society and only in Bukey’s Orda khan carried out such authority from the XIX cent.

- There were distinguishing peculiarities in procedure of tarkhan’s formation and in giving the title of tarkhan in the Middle Ages and in period of XVIII century. On the basis of historical sources it was proved that tsarist government with the help of institute of tarkhanism tried to use it in their colonial interests.

- Historical role of Kazakh tarkhans in period of XVIII - XIX cent. is the main fact in bringing up patriotism of younger generation. It is also historical heritage in awakening of historical consciousness.

- On the basis of comparative way historical reasons of formation and development of tarkhanism in Kazakh society in pre - colonial and colonial periods have been defined.

- Scientific works and documents on the institute of tarkhanism in Kazakh society have been studied and ordered. A question of introducing the tarkhanism by tsarist government in order to weaken traditional power of management.

- On the basis of sources the history of genealogy of Jeset Kokiuly and his descendants: daughter Botagoz, sons Akmandai, Kaldybai, Jerbol has been distinguished.

- Historical importance of tarkhanism in protection of statehood and territorial integrity of kazakh steppes has been proved.

- The activity of tarkhans in national-liberation movement has been analyzed.

- The political aim of the liquidation of tarkhanism in Kazakh society connected with tsarist Empire`s achievements of their colonial interests in conquered kazakh lands has been revealed.

- Political facts by tsarist regime of tarkhanism in formation of regional model of governing has been analyzed.

- For the first time paradoxical system of relationship between Kazakh tarkhans and tsarist administration in border of administrative – territorial changes has been analyzed

In process of studying traditional methods of scientific research have been used, also principles of historism and concreteness. This period shows steady connection between events and apparition. Critical approach for discovered materials was used by the author, which helped for the deep analysis of studying object.

Scientific results which were discovered during the research are claiming in contemporary period and can be used in process of teaching historic disciplines.

The dissertation has been disscussed on the sub-faculty meeting of Kostanay State Pedagogical Institute.

т. 50-76-52