Екілік санау жҥйесiнде арифметикалық амалдар орындау

27 
 
Сегiздiк санау жҥйесiнiң колданылуы мен есептеулердiң 
орындалуы 
Сегiздiк санау жҥйесi табиғи жағдайда кӛп қолданылмайды, ол 
кҥрделі ақпараттық жҥйелерде сирек кездеседі. Есептеу екілік санау 
жҥйесіндегі сияқты кесте негізінде орындалады. 
2.1-кесте. Сегіздік санау жҥйесіндегі қосу амалы 
+ 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
0 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
1 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
10 
2 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
10 
11 
3 
3 
4 
5 
6 
7 
10 
11 
12 
4 
4 
5 
6 
7 
10 
11 
12 
13 
5 
5 
6 
7 
10 
11 
12 
13 
14 
6 
6 
7 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
7 
7 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
Он алтылық санау жҥйесiнiң колданылуы мен есептеулердiң 
орындалуы 
Бҧл санау жҥйесінің ерекшелігі: он алтылық позициялық санау 
жҥйесінде санды жазу ҥшін ондық санау жҥйесінің цифрлары 0, 1, 2, 
3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 және жетпейтін алты цифрды белгілеу ҥшін 10, 11, 12, 
13, 14 және 15 ондық сандардың мәніне сәйкес латын әліпбиінің 
алғашқы ҥлкен әріптері: А, В, С, D, Ғ қолданылады. Он алтылық 
санау жҥйесінің барлық цифрларын келтірейік: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 
А, В, С, D, Ғ. Он алтылық санау жҥйесінде Ғ санынан кейін ондық 
жҥйеде 15+1=16 дегенге сәйкес Ғ+1 саны келеді. Сондықтан он 
алтылық сан, мысалы, мына 3Е5А1 тҥрде болуы мҥмкін. Бҧл санды 
негізі 16 екенін ескеріп, қосынды тҥрінде жазсақ: 
3Е5А1
16
=3*16
4
+Е*16
3
+5*16
2
+А*16
1
+1*16
0
.
Арифметикалық операцияларды ондық жҥйенің ережелері 
бойынша орындай отырып және А=10, Е=14 екенін ескеріп, 
3Е5А1
16
=255393
10
теңдігін алуға болады.

жүктеу/скачать 5.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: