Эссе тақырыбы: Көшбасшылықтың табиғаты
жүктеу/скачать 66.76 Kb.
|
| Қоршаған ортаның теориялары.
Орта теорияларының негізгі жағдайы келесідей айтады: Көшбасшылық орта функциясы, яғни, белгілі уақыт, орын және жағдайларға соның және жағдайларға, соның ішінде, мәдени де, байланысты. Бұл теория, толығымен адамдардың жеке айырмашылықтарына назар салған жоқ, оларға орта талаптарын жапсырды.Мысалы, Е. С. Богардус бойынша, топтағы көшбасшылық түрі топ табиғаты мен оған шешуге қажетті мәселелерден тұрады. В. Е. Хоккинг көшбасшылық – топ көшбасшы ұсынған бағдарламаға сәйкес бағытталып қозғалысы келетін жағдайда ғана көшбасшыға берілетін топ функциясы. Х. С. Персое екі гипотеза ұсынды: 1) Әрбір жағдай көшбасшының өзіне де, оның қабілеттеріне анықтайды 2) Жеке ұлға қабілетінтерін: олар жағдаймен көшбасшылық қасиеттер деп анықталады, және алдыңғы көшбасшылық жағдайлармен нәтижесі болады. Өз кезінде Дж. Шнейдер таңғалып, англиядағы әскери көшбасшылар соны ел қатысқан әскери қақтығыстар сонына тура пропорционалды болған. Бұл орта теориясының әділеттілігінің ең жарқын бейнесі болды.Оның бағасы үшін А. Дж. Мэрфидің айтқан сөзін қолданайық: «Жағдай көшбасшыны шақырады, ал ол мәселенің шешілуінің құралына айналады». Тұлғалық-жағдайлық теориялар. Теориялықтардың осы тобы алдыңғы екеуінің қосындысы болып табылады оның шегінде бір сәтте көшбасшының психологиялық үрдісі өтетін жағдайлар да қарастырылады. С. М. Казенің ойынша көшбасшылық үш фактормен өндірілетін тұлғалық қасиеттерімен, жақтастар тобымен және жағдаймен (мысалы, топ шешетін мәселесімен). Р. М. Стогдия және С. М. Шартл көшбасшылықты «дәреже», «өзара әрекеттесу», «сана-сезім », «әрекет», яғни, осы терминдер арқылы ұйымдасқан топтың басқа мүшелеріне қарай сипаттары. Осылайша, осы теория шегінде көшбасшылық алдымен адамдардың қатынастары жүйесі ретінде қарастырылады, тұлғаның жекеленген сипаттамаса ретінде қарастырылмайды. Х. Герт және С. В. Миллез есептеуінше, көшбасшылық феноменін түсіну үшін көшбасшының белгілері және мақсаттары, оның қоғамдық дәрежесі, жақтастарының мақсаттары, көшбасшылық рөлдің белгілері және институционалдық контекст сияқты факторларға назар аудару қажет. Осылайша, осы топтың теориясының түрлі нұсқаларында шектесулер мен қиыншылықтарды жеңуге тырысып, алдыңғы тәсілдерің артықшылығын кеңейтуге тырысты. Өзара әрекеттесу - күту теориясы. Дж. С. Хаманса және Дж. К. Хемфилдтың көзқарастарына сәйкес, көшбасшылық теориясы үш негізгі ауыспалыны қарастыруы керек әрекет, өзара әрекеттесу және көңіл-күйлер. Бұл келесіні меңзейді біріккен әрекетте өзара әрекеттесу мен қатысудың күшеюі топтық талаптарға үлкен нақтылықты енгізуімен байланысты. Осы теориядағы көшбасшы өзара әрекеттесудің бастаушысы болып саналады. Мысалы, Р. Стогдиллдың «күтулердің күшеюі» теориясы келесі негіздемеге тірелді: Өзара әрекеттесу үрдісі кезінде топ мүшелерінде, әрбірінің сәйкес ретпен әрекет ететіндігініндегі күтуінің күшеюі байқалады. Тұлға рөлі өзара күтумен сәйкес келсе, негіздемеге тірелді:Өзара әрекеттесу үрдісі кезінде топ мүшелерінде, әрбірінің сәйкес ретпен әрекет ететіндігіндегі күтуінің күшеюі байқалады. Жеке тұлға рөлі өзара күтумен, және егер, оның әрекеттері топ күтуімен сәйкес келсе, онда оған топқа «қатыстырады» көшбасшылық күш – қуат адамның әрекет пен өзара әрекеттесу және күтуді нақтылауына байланысты. «Мақсаттық әрекет» (path-goal theory- М. Г. Эванс) теориясына сәйкес, көшбасшымен назардың пайда болуы дәрежесі жақтастарымен болашақ марапаттауды түсінуін анықтайды, ол көшбасшамен құрылымның нақтылануының дәрежесі бағыныштытылармен дәл қандай әрекет марапатталатыны жайлы саналаумен анықталады. Бұған жақын «мативациялық теория» (Р. П. Хау, Б. Т. Басс) көшбасшалықты таптың мүшелерінің мотивациясын өзгерту арқылы топ мүшелерін өзгерту деп түсіндірілді. Ф. Е. Фидлердің есептеуінше, «көшбасшылық әрекет» нақты жағдайдын талаптарына байланысты. Мысалы, «жұмысқа бағытталған көшбасшы қиын жағдайларда нәтижелі болады. (тым жеңіл немесе тым ауыр жұмыс). Көшбасшы болса, «өзараәрекеттесуге» бағытталған, әдетте «орташа», жай сөзбен айтқанда «аралық» мәселерді шешуде нәтижелі. жүктеу/скачать 66.76 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|