жылғы ҰБТ қорытындысы бойынша М.Өтемісов атындағы БҚМУ базасындағы таңдау пәндерінің сәйкестігі

Біздің университетімізде 2009 жылдың маусым айында ұлттық бірыңғай тестілеуді облыс және қала мектептерінің 1355 оқушысы өтті.

Конкурсқа келіп түскен 2074 өтініштің сараптамасы көрсеткендей, 999 талапкер 4-ші таңдау мамандығын ең алдымен 1-ші болып білім саласындағы мамандықты таңдаған. 999 талапкердің балдық сапасының сараптамасы көрсеткендей, олардың балы 45-тен бастап 78 аралығында, осыдан мұғалім мамандығына үміткер талапкерлердің құрамы әлсіз екенін байқаймыз.

Біздің жүргізген сараптамамызға байланысты біздің университетке түскен грант иегерлерінің таңдауы төмендегідей:

№9 кесте

Батыс Қазақстан мемлекеттік университетіне тапсырғандардың сандық және сапалық көрсеткіші

Шифр	Мамандық	Тапсырылатын пән	БҚМУ мамандығын 1 және 2 деп таңдаған талапкерлер		Грант конкурсының қорытындысы		БҚМУ мамандығын 3 және 4 деп таңдаған талапкерлер
			қ/б	о/б	қ/б	о/б	қ/б	о/б
050102	Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі	Биология	16	5	0	0	7	1
050103	Педагогика және психология	Биология	44	15	2	1	2	1
050117	Қазақ тілі мен әдебиеті	Қазақ әдебиеті	78	-	9	-	8	-
050418	Кітапханатану және библиография	Қазақ әдебиеті	15	2	2	2	8	0
050114	Тарих	Жалпы тарих	69	23	1	0	7	3

Кестеде көрсетілгендей мамандыққа өтініш тапсырумен қатар талапкерлердің балы жалпы конкурсқа лайық болуы тиіс.

Барлық мамандықтарда төмендегідей көріністі көруге болады. Бірақ 050109 математика мамандығын о/б таңдаған 7 талапкердің 7-і де, ал қазақ бөліміне 16-ның 11-і түсті.

Қорытынды: талапкерлердің мамандық таңдауда санына емес, сапасына көңіл аудару қажет.

Экономикалық мамандықты таңдау ерекше орын алып отыр. Бұл мамандықтар әрқашан сұранысқа ие және бұл мамандыққа ақылы бөлімге болса да оқуға келеді. Алайда, бұл принцип осы жылы жүзеге аспады. Бұрынғы жылдарға қарағанда, биыл экономика мамандығына бірде-бір грант жоқ.

Егер колледжбен жұмысты қарқынды жүргізетін болсақ, онда тек ақылы бөлімге ғана емес, сонымен қатар білім гранты арқылы оқуды да соның ішінде жеделдетілген оқу бөлімінің түрін жүзеге асыруға болады.

Колледж түлектерінің білім гранты конкурсына қатысу қорытындысының сараптамасы көрсеткендей, білім гранты конкурсына қатысқан 221 талапкердің 17-сі білім грантына ие болған:

Ж.Досмұхамедов атындағы колледж түлектері – 9;

Гуманитарлық колледж түлектері – 5;

БҚМУ колледжінің түлектері – 3

Соның ішінде БҚМУ колледжін 2009 жылы ақпараттық жүйе, математика, физика мамандығын бойынша 89 адам бітіргенін ескерсек.

Қорытынды: Колледждің жеделдетілген оқу түрі бойынша жұмысты қарқынды жүргізсек, онда грант санының өсуіне мүмкіндік туады.
№10 кесте

Сырттай бөліміне тапсырғандардың сандық құрамы.

Жыл	Грант	Ақылы	Барлығы
2006	50	518	568
2007	35	660	695
2008	36	453	489
2009	35	499	534

Кешенді тестілеу жұмысын жүргізу және ұйымдастыру.
Биыл кешенді тестілеу бір күнде – 19 шілдеде жүргізілді. 996 талапкер тестілеуге қатысты. Оған ҰБТ-дан белгілі бір себептерге байланысты өтпей қалған талапкерлер қатысады: а) колледждегі оқу; б) кәсіптік лицей; в) шетелде оқу; г) денсаулығына байланысты; д) оқу үлгерімінің төмендігіне байланысты ҰБТ-ға жіберілмеуі. Тәжірибе көрсеткендей, бұл топқа жататындардың саны жыл сайын азайып келеді. Бірақ бұрынғы жылмен салыстырғанда 90 адамға өскен.
№11 кесте

Кешенді тестілеудің қорытындысы

Жыл	КТ тапсырғандардың саны	Белгіленген деңгейден өтпей қалғандардың % көрсеткіші
2006	1753	50%
2007	1297	50%
2008	906	50%
2009	996	72%

2009 жылы кешенді тестілеуге қатысқан 996 талапкердің ішінде:

а) 709-мектепті бітіргендер;

б) 221-колледжді бітіргендер;

в) 66-кәсіптік лицейді бітіргендер.
72%-ы белгіленген балдық деңгейден өтпей қалғандар – талапкерлердің дайындығының төмен деңгейде екендігінің көрсеткіші (2006-2008 ж.ж,). Жалпы білім пәндерінен дайындығының төмендігі.

Кешенді тестілеу өз жалғасын табады, өйткені биыл оның нәтижесі бойынша белгіленген балдық деңгейден (45 балл) өткен талапкерлер Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарына сырттай және күндізгі оқу түрі бойынша қабылданады.

ҰБТ және КТ әдістемесінің күшті және әлсіз жақтары да бар. Мектепте ҰБТ-ға дайындық қазан айынан басталады және оқушыларды соңғы нәтиже 5-ші пәнді қосқанда 120 балдық көрсеткішті құрайтындай дайындайды. Ал, 100 балмен оқуға түсуге мүмкіндік туғызады. Болашақ мамандыққа деген көзқарас екінші орында қалатыны алаңдатады. Белгілі бір балды жинағаннан кейін мамандық таңдау жүзеге асады. Тек сонда ғана болашақ мамандық жөнінде сөз қозғалады. Оған талапкердің 4 мамандықты таңдауы куә. Талапкер жан-жақты бола алмайды. Өз балына сәйкес ол белгілі бір мамандықтарды таңдайды. Мысалы, егер 4-ші пән биология болса, медициналық мамандықтарға грант санының көп бөлінгендігін біле тұра (4788), ол

1-ші мамандыққа жалпы медицина (дәрігер) – Алматы медициналық Академиясы;

2-ші мамандыққа: биология (мұғалім) – М.Өтемісов атындағы БҚМУ;

3-ші мамандыққа: педагогика және психология (психолог) – М.Өтемісов атындағы БҚМУ;

4-ші мамандыққа: ветеринарлық санитария (ветдәрігер) – Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-ды таңдайды.

Тәжірибе көрсеткендей, медицина, биология, педагогика және психология мамандықтарына конкурстың жоғары болуына байланысты талапкер ветеринарлық санитария мамандығы бойынша грант иегері атанады. Таңдаудың бұл түрі қазіргі таңда өзекті болып келеді, ең бастысы, ол – студент. Бұндай жағдай әркімнің басынан өтуі мүмкін. Тек жүлдегерлер, оқу озаттары және 95-100 балл аралығында балл жинағандар бұл жағдайды басынан өткермейді. Таңдаулы мамандықтарға конкурс өте жоғары. Осыған орай, биыл 36 Алтын Белгі иегері, 26 халықаралық олимпиада жүлдегерлері, 19 халықаралық ғылыми жарыстардың жеңімпаздары білім грантының иегерлері атана алған жоқ. Өйткені аталмыш мамандықтарға орынның болмауы.

Білім гранты иегерлерінің ішінде білім грантынан бас тартатын мектеп түлектері бар. Оның себебі: Орал қаласы педагогикалық лицейінің түлектері құжаттарын ресейлік жоғары оқу орындары мен білім гранты конкурсына қатар тапсырады. Бұл өз кезегінде білім грантының қажетсіздігін тудырады. Талапкер өз мамандықтарын ауыстырып, ақылы негізде басқа мамандықты таңдай отырып, не өзі таңдаған жоғары оқу орнында оқуға ниет білдірмеуге байланысты жағдайлар кездесті. 2009 жылы біздің тарапымыздан келесі мамандықтар бойынша білім грантының 3 куәлігі қайтарылды: 050109 Математика, 050119 Шет тілі, Автоматтандырылған басқару жүйесі.

• 
  Ата-аналармен бірлескен жұмысты бастау, өйткені ата-аналардың орны ерекше және таңдау да ата-аналарда;
  
• 
  Мұғалімнің құзіреттілігін арттыру; Университет базасында дөңгелек үстелдер мен конференциялар ұйымдастыру. Нәтижесінде, аудан, қала, облыс депутаттары мен ҚР Мәжіліс және Сенат депутаттарына хат жолдау; Мәселе – мұғалім мамандығының құзіреттілігінің төмендігінде, демек, жеңілдіктердің қаралмауы (газ, электр жарығы және жылу төлемдері); физикалық және психикалық жүктемені қажет ететін жұмыс, төмен жалақыны атап өтуге болады.
  
• 
  Облыс әкімі мен Мәжіліс депутаттарына білім қызметіндегі педагогикалық мамандықтардың ережесіне қатысты хат дайындау; Егер бүгін болмаса, алдағы уақытта мұғалімдік кадрларға сұраныс жоғары болуы мүмкін. Мұғалім мамандығына мезгілсіз таңдау әдістемесін өткеннен кейін түлектер мектепке жұмыс істеуге барады;
  
• 
  Облыс мұғалімдерінің кадрлық құрамына сараптама жүргізу. Бүгінгі таңда 050118 Орыс тілі мен әдебиеті мамандықтарында І курста – 1 адам, ІІ курста – 12; ІІІ курста – 12, IV курста – 16 адам білім алуда. Күтілетін нәтиже, болжау;
  
• 
  Кафедра жетекшілеріне магистрлік және докторлық диссертациялардың тақырыбын нақтылау: мұғалім мамандығын таңдаудың артуы (шешілу жолдары);
  
• 
  Колледж түлектері мен кәсіптік лицей түлектерінің білім деңгейін Облыстық білім беру басқармасының назарына алу;
  
• 
  Жеделдетілген оқу түрі бойынша грантқа түскен мектеп мұғалімдерін Облыстық білім беру басқармасы тарапынан марапаттауға ұсыну;
  
• 
  Болашақ І курс контингентін қалыптастыру мақсатында факультеттерде қабылдау комиссиясын құру. Таңдалған компанияның әдістемесі бойынша жұмыстану – (әлеуметтік зерттеулер, есіктен есікке, телефон арқылы әрбір талапкермен жұмыс);
  
• 
  2009 жылдың 1 қазанынан бастап университетте қабылдау комиссиясын құру. Оның құрамына:
  

- ПЕНТ директоры (кейбір жоғары оқу орындарында ол жауапты хатшы да болуы мүмкін);

- белгілі бір бағытта жол сілтейтін проректор;

- мамандар даярлайтын декандар.

• 
  Кешенді тестілеу кезіндегі кезекші оқытушылардың ақпарат жинағын дайындау және белгіленген жұмысқа деген жауапкершілікті сездіру;
  

Университеттің қабылдау комиссиясының міндеттеріне мыналар кіреді: талапкерлерді мамандыққа байланысты ақпаратпен қамтамасыз ету, жаңа ережелерді түсіндіру, сонымен қатар мамандарды даярлауда жоғары оқу орнының артықшылығын көрсету. Факультеттің қабылдау комиссиясы университеттің жауапты хатшысымен тығыз байланыста болуы керек.

Сонымен қатар университеттің жауапты хатшысының бір орынбасары техникалық хатшылықты басқаруы қажет. Техникалық хатшылық – бұл техникалық жұмысты атқаратын сауатты зертханашылардан құралған топ. Құжаттарды қабылдау, құжаттардың сақталуын қамтамасыз ету, құжаттың уақытылы берілуі, әңгімелесу кезіндегі хаттамаларды дайындау, тіркеу, нострификацияға құжаттарды дайындау сияқты жұмыстар техникалық хатшының міндеті болып табылады. Техникалық хатшылықта оқытушының болуы қиындық туғызуы мүмкін, өйткені оқытушы 1 қыркүйекте сабақ береді. Ал, бұл оқытушының сабағының сапалы өтуіне кедергі келтіруі әбден мүмкін.

Сол себептен, 2009 жылдың қабылдау комиссиясы жұмыс жасаған әдістемені түбегейлі өзгерту қажет. Қолданылған әдістеме облыс және қала мектептері талапкерлерінің университетке оқуға түсу туралы ақпарат жинауын қажетті деңгейде өткен жоқ.

Мектептердің кафедраларға бөлінуі нақты нәтиже берген жоқ. Бұның себебі кафедра бұл жұмысты оқытушыларға жүктеп қойып және үгіт-насихат жұмыстарын соңына дейін жеткізбеуі болып отыр. Кафедраның және университеттің әрбір оқытушысының жаңа қабылдауға деген көзқарасын өзгерту қажет. №12 кестенің көрсетілуі.

Барлық жұмысты алғаш рет жасау және 8 нұсқаулықтан тұратын құжатты жатқа білу – осының барлығы маңызды рөл атқарды. ҚР БжҒМ үнемі уақытылы орындауды қажет ететін қосымша шұғыл бұйрықтар келіп отырды. Бірақ бұл жауапты хатшыдан жауапкершілікті алып тастамайды.

Тыңдағандарыңызға рахмет!

Қабылдау комиссиясының

жауапты хатшысы Т.М.Даришева

Қаулы
1. Университет пен факультеттерде қабылдау комиссиясын құру

Орындалу мерзімі: 1 қазан, 2009 жыл.

Жауапты: ОӘІ жөніндегі проректор.

2. 2010 жылғы қабылдау туралы ақпаратты жоғарыда көрсетілген ұсыныстармен 2010 жылдың наурыз айында Ғылыми Кеңесте ұсыну.

Орындалу мерзімі: 1 наурыз, 2010 жыл.

Жауапты: Жоғары оқу орнына дейінгі

бөлімнің жетекшісі

М.ӨТЕМІСОВ АТЫНДАҒЫ БҚМУ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ БӨЛІМШЕЛЕРІНІҢ ЖӘНЕ ПОҚ 2008-2009 ОҚУ ЖЫЛЫНДАҒЫ РЕЙТИНГІЛІК ҚОРЫТЫНДЫСЫ
Жоғарғы оқу орнының оқытушылық корпусының қызметін рейтингілік бағалау, қызметкерлердің ғылыми-педагогикалық еңбегі нәтижелілігінің мониторингісін қамтамасыз ететін қажетті жағдай. Оның қызмет етуі сыртқы және ішкі нормативті құжаттармен анықталған.

Біздің жоғарғы оқу орынымызда бес жыл бойы ПОҚ және құрылым бөлімшелерінің рейтингісі жүзеге асырылуда. 2008-2009 жылдың қорытындысы бойынша рейтингілік бағалаудың өткізілуі университеттің Ғылыми кеңесінің 10.06.2008 жылғы №13 хаттамасында бекітілген Ережеге сәйкес өткізілді. Қызметті бағалау бойынша индикаторлар Ғылыми кеңестің 2009 ж. 26.01. №5 хаттамасында бекітілді. Аталған құжаттардың барлығы университет сайтында орналастырылды http://www.wksu.kz/.

Ғылыми-педагогикалық қызмет түріне алғаш рет өту деңгейі белгіленіп енгізілгенін атап өту керек. Оқу-әдістемелік жұмыстың белгіленген өту деңгейі 100 балды құрады, ғылыми-зерттеу – 45 балл, тәрбие және қоғамдық – 100 балл. Бұл профессорлық-оқытушылық құрамның қызметіне қойылатын талаптарды анағұрлым жоғарлатты.

1 – сурет. Қызметтің әрбір түрлері бойынша белгіленген деңгейден өткен оқытушылар саны (бағананың соңғы бөлігі)

Оқу-әдістемелік, ғылыми зерттеу, тәрбие және қоғамдық бөлімдері бойынша ПОҚ жұмыстарының қорытындысы 1-суретте ұсынылған. Оқу-әдістемелік жұмыс бөлімі бойынша ПОҚ 176-дан тек қана 25 оқытушы 100 балдық деңгейден өтті, ал 151 адам тиісті маңызға жете алмады. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының бөлімі бойынша 29 оқытушы 45 баллдық деңгейден өтті, ал 147 осыған жете алмады. Тәрбие және қоғамдық жұмыстарының бөлімі бойынша бұл сәйкестік 48/128 құрайды.

2-суретте қызметтің әр түрлі бағыттары бойынша нөлдік бағалары бар оқытушылар санын көрсететін диаграмма ұсынылған.

2-сурет. Ғылыми-педагогикалық қызмет түрлері бойынша нөлдік бағалары бар оқытушылар үлесі (%)

2007-2008 оқу жылында ОӘЖ бойынша нөлдік бағалары бар ПОҚ үлесі 18% құраса, 2008-2009 оқу жылында 8% дейін төмендеді. ҒЗЖ бойынша төмендеу дәрежесі 69,9% дан 39,8% дейін болды. Сонымен қатар осы көрсеткіш әлі де болсын жоғары болып отыр.

3-сурет. ПОҚ соңғы екі оқу жылындағы қызмет түрлері бойынша нөлдік бағасы бар ПОҚ саны

Қызмет түрлері бойынша нәтиженің талдауы көрсеткендей, өз шешімін күтіп отырған мәселелер әлі де болсын бар.

Оқу-әдістемелік жұмыстар бөлімінде оқытушылар бонусқа ие бола алатын 8 пункт ескерілген, олар оқулықтарды, оқу, соның ішінде электронды құралдарын дайындау. Видео-дәрістерді дайындау, шеберлік-класстарын өткізу, дипломдық жұмыстарды басшылыққа алу, құралдарды дайындау және оларды ҚОЖ «Платон» орналастыру. Бірақ та салыстырмалы талдау растағандай, қызметтің барлық түрлері бойынша өсу байқалмайды (4-сурет). Оқытушылармен дайындалған электронды оқулықтар саны университетте көбейді. Олардың саны 2008-2009 оқу жылында 2,5 есеге өсті. Сонымен қатар 2007-2008 оқу жылымен салыстырғанда ҚОЖ «Платон» орналастырған оқулықтар және оқу құралдарының саны 6,5 есеге азайды.

4-сурет. «Оқу әдістемелік жұмыс» тарауы бойынша жеке көрсеткіштер динамикасы

Ескере кететін жағдай, «ОӘЖ» тарауы бойынша ең жоғары көрсеткішке қол жеткізгендер саны артып отыр: Мұханбетжанова Ә.М. – 580 балл, Жүсіпқалиева Ғ.Х. – 509.5 балл, Қыдыршаев А.С. – 420 балл, Мұханбетова Ш.Е – 419.5 балл, Сырым Ж.С. – 354 балл. Дегенменде, 5-суреттегі гистограммадан бекітілген индикаторлар аясында жұмыс атқарған ПОҚ саны төмендегенін көруімізге болады.

5-сурет. ОҚЖ тарауы үшін жинаған балл саны бойынша ПОҚ-ты бөлу

Сонымен, 501-; 600 диапазонындағы балды оқытушылардың 1,1%-ы, 401-500 диапазонындағы баллды 1,1%-ы, 301-400 диапазонындағы балды оқытушылардың – 0,59%-ы иеленіп отыр. Дәл осы деңгей боынша 100 балды жалпы ПОҚ санының 14,2%-ы басымдылық танытып отыр.

Ғылыми – зерттеу жұмыс тарауы бойынша жинаған балл көрсеткіштері 6- суретте көрсетілген.

6-сурет. ҒЗЖ үшін жинаған балл саны бойынша ПОҚ-ты бөлу

Алынған мәліметтер 45 балдық деңгейде 29 оқытушы басымдылық танытып отырғанын көрсетіп отыр. Қызметтің осы түрі бойынша ең жоғары көрсеткішке қол жеткізгендер: Рысбеков Т.З. – 575 балл, Қыдыршаев А.С. – 478,5 балл, Щербанов Н.М. – 416 балл, Мұханбетжанова А.М. – 376 балл, Мергалиева Л.И. – 345 балл. М. Өтемісов атындағы БҚМУ Ғылыми кеңесінде ҒЗЖ бойынша 10 индикатор бекітілген болатын, ал көптеген оқытушылар 83,5%, үшін ол орындалмай отыр. Бекітілген деңгейді жоғары деп есептеуге болмайды. Жақын шет елдерде бір мақаланың жарық көруі 25 баллмен бағаланса, ал алыс шет елдерде бұл 50 баллмен бағалануда.

Тәрбие жұмысы жоо-дағы оқытушы қызметінің маңызды бөлімі болып табылады. 2008-2009 оқу жылында бұл жағдай 7 балдық индикатор бойынша бағаланды. 7 - суретте жұмыстың осы түрі бойынша оқытушылардың жинаған балын бөлу жөнінде куәландыратын гистограмма ұсынылған. Осы бағыт бойынша жоғары көрсеткішке қол жеткізген оқытушылар: Рысбеков Т.З. – 512 балл , Испулова Р.Н. – 451 балл, Антонов Н.А. – 448 балл , Мұханбетжанова А.М. – 444 балл, Нағымова М.М. – 430 балл. Алайда, нәтижелер куәландырып отырғандай берілген тапсырамаларды тек 48 оқытушы толық орындап отыр.

7-сурет. О ж ТЖ үшін жинаған балл саны бойынша ПОҚ-ты бөлу

Индикатор тізіміне кірмейтін статистикалық есептілікті кейбір оқытушылар осы жұмыстың түрі ретінде санап, өздеріне балл қосып алуда. Мысалы: индикаторлар тізбесіне кәсіптік бағдар қызметі кірмейді, бірақ та оқытушылар осы жұмыс түрін статистикалық есепке кіргізіп өздеріне балл қосуда. Мысалы: «Есеп және қаржы» кафедрасының оқытушылары Сейтимов А.Г., Нағымова М.М; «Музыкалық білім беру» кафедрасының оқытушысы Абуова Р.С. «Театр-хореографиялық өнер және кітапханатану» кафедрасының оқытушылары және т.б.

Алайда кейбір оқытушылар өз есептерінде индикатор тізімінде жоқ балды қосып есептегенде, бекітілген индикаторлардағы минус белгісін неліктен байқамайды. Айталық, «Тәрбие және қоғамдық жұмыс» тарауы бойынша индикатор тізімінде «Әкімшілік жаза» П 48 пункті бар. Жылдың аяғында кадр бөлімі осы мәліметтерді барлық оқытушыларға ұсынады. Сондықтан да статистикалық есептілікті тексеру барысында осы мәліметтермен салыстыру жүргізіледі. Салыстыру барысында әкімшілік жазаның бар екенін барлық оқытушылардың көрсетпегені анықталып отыр. Айта кететін болсақ 176 оқытушының 20-да сөгіс болған, алайда тек үш оқытушы ғана өздерінің есептерінде көрсеткен, ал 17 адам яғни 85%, «ұмытып кеткен».

Кафедралардағы статистикалық есептерді рәсімдеу формальды түрде екенін ескере кеткен жөн. Әр түрлі себептер тауып бүгінгі уақытқа дейін компьютермен жұмыс жасауға ұмтылмай және статистикалық есепті қолжазба нұсқасында дайындайтын оқытушылары бар университет кафедрасы жұмыс жасауда. Яғни бұл «Жалпы тіл білімі, орыс филологиясы және аударма» кафедрасы. Кейбір кафедралардың меңгерушілері статистикалық есептердің деректерін растайтын құжаттармен салыстырмайды, сондықтан да тексеру барысында дәлелденбеген деректерді сызып тастауға мәжбүрміз. Бұл жұмысты күрделендіріп, қиындата түседі.