География сабағында экологиялық тәрбие беру әдістемесі. Жоспар. Кіріспе

Тіл дамытудың үшінші формасы өте маңызды. Онда балалармен белгілі бір ой жүйесіне негізделіп құрылған әңгіме барысында баланың табиғатпен байланыс жөніндегі түсінігі қалыптасады. тіршілік объектісінің өмір сүру ортасына тәуелділігі, құбылыстардың заңдылықтарын түсіне білуі жүзеге асырылады. Осындай әңгіменің көмегімен балалар табиғат құбылыстарын түсінудің жаңа деңгейіне көтеріледі. Бұл экологиялық ойдың, экологиялық сананың қалыптасуының бастауы болып табылады.

Жоғарыдағы әдістерді саралай келіп, балалардың экологиялық тәрбиелілігінің деңгейі мен тұлға ретіндегі экологиялық білімін дамыту мақсатында жүргізілетін мынадай жұмыс түрін ұсынамыз:

— балабакшаның немесе мектептің, туған қаласының орнын кар-

• 
  теңіздер мен мұхиттар жөнінде карапайым тусініктер беру;
  
• 
  өздеріне таныс қалаларды үлкен жолаушалармен белгілету;
  

— экологиялық таза емес аймақтарды белгілеп, желімдеу.

Өнер туындыларынан көрмелер ұйымдастыру, ондағы табиғаттың әсем көрінісін балалардың әңгімелеп жеткізе білуі олардың сезімдік талғамын, әдемілікке ұмтылу қабілеттерін дамытады. Кішігірім көрмелерді көру, мұражайларға саяхат жасау, мәдени байлықтарды бағалай білу баланың тұлға болып қалыптасуына ықпал етеді. Үлкендердің басшылығымен қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып ұйымдастырылатын жақын жердегі экожүйелерге, орманға, жорықтарға шығу, көргендерін шамаларына қарай қағаз бетіне түсіру — экологиялық-сауықтыру мәні бар өте маңызды жұмыстар. Бұдан балалар таза ауада демалып, табиғат әсемдігінен талғамдық ләззат алады, өсімдіктер мен жануарлардың бірлестігі туралы біледі, олардың қимыл-қозғалыстарын бақьглайды. Тіпті тірі табиғатпен осылайша өзара қарым-қатынас жасау балалардың табиғат аясында тәртіп нормаларын сақтап, мәдениетті демалуға үйретеді.

Жоғарыда үсынылған әдіс түрлері тек шартты түрде ғана теориялық топтарға бөлініп бөршіп отыр, ал оларды балалардың күнделікті іс-әрекетінде орынды пайдалана білу, белгілі бір нөтижеге қол жеткізу тәрбиеші-ұстаздардан кәсібіне сәйкес білімділікті, шығармашылық ізденіспен жұмыс істеуді талап етеді.

Қазақстан Республикасының 2005-2010 жылдарға арналған білімді дамытудың мемлекеттік бағдарламасында "Адамзат жинақтаған білімді қарапайым түрде меңгеру деген білім мақсаты қазіргі ақпараттық ағымның үндеуіне шанысты пайдасыз болып қалды. Басты нәрсе білім, білік, дағдыларды механикалық түрде беру емес, ақпараттық-интеллектуалдық ресурстарды өз бетімен ала алатын, талдай білетін, идея бере алатын, ылғи даму үстінде болатын және жылдам өзгерістегі әлем жағдайында іске асыра алатын тұлға қалыптастыру болып саналады" деп атап көрсетілген.

Иә, кай мемлекеттің де негізгі тірегі - білімді де білікті іскер де белсенді адамдар. Сондықтан да коғам талабына сай қоғамды көркейтетін, дамытатын жастар тәрбиелеу - ең маңызды мәселе. Қазақстан Республикасының "Білім туралы занында мемлекеттік саясат негізінде ең алғаш рет "Әр баланың жеке қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы, жеке адамның дарындығын дамыту" сияқты өзекті мәселелер енгізіліп отырғаны мәлім. Біздің қазіргі мектептің маңызды мәселелерінің бірі: оқушылардың шығармашылық белсенділігін арттыру және білімді өз бетінше алуы және оны қолдана білуі. Бұл мәселерді шешу үшін ақпаратқа және саналы еңбекке бейімдеу, ғылым мен мәдениет саласында белсенді қызмет етуге тәрбиелеу кажет.

Табиғатты корғау - ең алдымен халықтың экономикасын көтеру, табиғатты көріктендіру болашақ ұрпаққа бай мұра қалдыру деген сөз. Әрбір саналы, сауатты қоғам мүшесі осы үш түрлі негізі міндетті орындауды борышым деп білсе, табиғат артық ысырап болмайды, ел қазынасы ортаймайды.

Табиғатты корғаудағы мақсаттың өзі, бір жағынан, табиғаттағы барды көбейту, жойылып азайғанның орнын толтыру болса, екіншіден, коғам мен мемлекетке керектігін пайдаға жарату. Алайда табиғаттан алу үшіп оның барын сақтау, көбейту, еселендіре түсу жағы ескерілуі тиіс.

Экология - (грекше "oikos" - үй, мекен жай және "logos" - зерттеу) барлық тірі ағзалардың бір-бірімен және олардың сыртқы ортамен байланысын зерттейтін ғылым. Бұл терминді 1866 жылы ұлты неміс австриялық ғалым Эрнст Геккель ұсынды. Экология ғылым ретінде XX ғасырдын басында ғана жаратылыстану ғылымдарынан бөлініп шықты, дегенмен де тек биология ғылымының саласы ғана болып отыр. Айналадағы барлық дүние "табиғат" деп аталады да, "экология" тек ғылыми ұғым болып табылады.

2. Асқарова У.Б. «Экология және қоршаған ортаны қорғау». Алматы 2004. 90 бет.

3. Әлімжанова Гүлсара. «География және табиғат».№5. 2007 17 бет.

4. Баешов А.Б. «Экология және таза су проблемалары». Алматы «Дәнекер» 2003. 224 бет.

5. Байғожина Амангүл. «Атамекен» газеті. 28 мамыр 2004ж. 4 бет.

6. Бейсенова А, Самакова, Т.Есполов. «Экология және табиғатты тиімді пайдалану». Алматы 2004. 328 бет.

7. Беркінбаев К, Ниязова Г. «Қазақстан мектебі» №6. 2006ж. 17 бет.

8. Болтаев А. «Қазақстан мектебі» №3. 2006ж. 31 бет.

9. Болтаев А. «География және табиғат» №1. 2006ж. 33 бет.

10. Ережугов Е. «Қазақстан географиясы және экология» №2. 2007ж. 12 бет.

11. Есмағамбетова Р. «Биология, география және химия» №2. 2001ж. 44 бет.

12. Жамалбеков Е. «Топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы». Алматы 2006ж. 248 бет.

13. Жангельдина Д. «Оқушыларға экологиялық тәрбие беру жолдары». Алматы 2001ж. 58 бет.

14. Жатқанбаев Ж. «Экология негіздері». Алматы «Зият» 2003ж. 212 бет.

15. Иманғалиева Г. «Қазақстан географиясы және экология» №1. 2007ж. 14 бет.

16. Карпекова, Бейсенова, Қалиев. «Қазақстанның физикалық географиясы». Алматы «Рауан» 1998ж. 160 бет.

17. Кохаева Е. «Қазақстан мектебі» №11-12. 2007ж. 22 бет.

18. Көшербаев Қ. «Минералдар әлемі». Алматы 1986ж. 136 бет.

19. Қапорова А. «Биология, география және химия» №1. 2000ж. 65 бет.

20. Қосалиева Р. «География және табиғат» №4. 2007ж. 61 бет.

21. Қоянбекова С. «Қазақстан мектебі» №2. 2007ж. 17 бет.

22. Қыдырбаева К. «Қазақстан мектебі» №2. 2007ж. 19 бет.

23. Мамбеталиев К. «Биология, география және химия» №2. 2001ж. 62 бет.

24. Манкеш Ақсауле. «Қазақстан мектебі» №8. 2003ж. 33 бет.

25. Муликова А. «Қазақстан мектебі» №1. 2007ж. 30 бет.

26. Мыңбаев Р. «География және табиғат» №4. 2007ж. 41 бет.

27. Нұрымбет Мақпал. «География және табиғат» №4. 2007ж. 65 бет.

28. Оспанова Г.С, Бозшатаева Г.Т. «Экология». Алматы 2002ж.

29. Сағымбаев Ә. «Экология негіздері». Алматы 1995ж. 292 бет.

30. Сәдуақасова К. «Биология, география және химия» №1. 2000ж. 43 бет.

31. Сихаева А. «Қазақстан мектебі» №3. 2007ж. 38 бет.

32. Сихаева А. «Қазақстан мектебі» №4. 2007ж. 35 бет.

33. Төлегенова Р, Шынарбекова Р, Жазылбекова Г. «Биология, география және химия» №2. 2001ж. 30 бет.

34. Тұрғанбаева О. «Қазақстан географиясы және экология» №2. 2007ж. 11 бет.

35. Шілдебаева Ж. «Қазақстан мектебі» №7. 2004ж. 21 бет.

36. Шілдебаева Ж. «Қазақстан мектебі» №8. 2004ж. 8 бет.

37. Шілдебаева Ж. «Оқушылардың экологиялық білім мазмұнының ғылыми-педагогикалық негіздері». Алматы 2004ж. 48 бет.

38. Уалиева Тыныштық. «Қазақстан мектебі» №11-12. 2007ж. 24 бет.