Граматикалық тақырып: етістер және оның ТҤрлері етістіктің шақтары септік жалғаулары
жүктеу/скачать 392.42 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Ауыспалы келер шақ
| 2. Мақсатты келер шақ: Мақсатты келер шақ қимылдың, іс-әрекеттің келешекте
мақсат етіле орындалатынын білдіреді. Мақсатты келер шақ етістіктің түбіріне –мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек жұрнағы жалғанып, одан кейін жіктік жалғауы арқылы жасалады. Мысалы: мен ауылға бар-мақ-пын, Сіз ерте кет-пек-сіз. Етістіктің –мақ, -мек, -бақ, -бек, - пақ, -пек жұрнағының үстіне –шы, -ші жұрнағы жалғанып, одан кейін жіктік жалғауы жіктелуі арқылы да мақсатты келер шақ жасалады. Мысалы: Мен ауылға бар-мақ-шы- мын. Мақсатты келер шақтың жіктелу үлгісі Жақ Жекеше түрі Көпше түрі І ІІ ІІІ Бармақпын, бармақшымын Бармақсың, бармақшысың Бармақсыз, бармақшысыз Бармақ-, бармақшы-, Бармақпыз, бармақшымыз Бармақсыңдар, бармақшысыңдар Бармақсызда, бармақшысыздар Бармақ-, бармақшы-, 3. Ауыспалы келер шақ: Ауыспалы келер шақ та ауыспалы осы шақ сияқты а-, -е, - й жұрнақты көсемшенің жіктелуі арқылы жасалады. Сондықтан ауыспалы келер шақ пен ауыспалы осы шақ бір-бірінен сөйлемдегі мағынасы жағынан ажыратылады. Мысалы: Ол ағасының үйінде тұрады. Мына мысалдарды салыстырып көріңіздер. Осы шақ Келер шақ Ол үй тапсырмасын кітапханада орындайды. Ол үй тапсырмасын кешке орындайды Бұл жерге үй салынады Құрылысшылар келсе ғана үй бұл жерге үй салынады Мен үнемі денешынықтырумен айналысамын. Мен ертең денешынықтырумен айналысамын. ӚТКЕН ШАҚ Өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған уақыттан бұрын болып, істеліп кеткенін білдіреді. Мысалы, ол оқуды бітірді, ол кезде сен оннан асқансың, оның бір баласы болыпты. Өткен шақ мағынасы мен жасалуына қарай жедел өткен шақ, бұрынғы өткен шақ және ауыспалы өткен шақ болып үшке бөлінеді. жүктеу/скачать 392.42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|