Хабаршы №3-4 Вестник

1. Grеy D. Global Engagement in a Virtual World. //Paper presented at the Assuring a Globally Engaged Science and Engineering Workforce Workshop, National Science Foundation; Washington DC.-2006. - September, С.20-22

2. Adams J.D. Scientific teams and institutional collaboration: Evidence from US Universities; 1981-1999.-2004-Working Paper № 12.р.10640

3. Thorn K. International mobility of researchers and scientists : Policy options for turning a drain into a gain. – 2006 - Research paper № 83 p. С.10- 11

4. Lowell L.B. Policy responses to international mobility of skilled labor.- 2001-International migration papers,№10.-р. 45.

5. Zweig D, Globalization and transnational human capital: Overseas and returnee scholars to China.-2004- The China Quarterly, № 179, С.735-737

Қытайдағы билингвалдық оқыту тәжірібиесі ХХ ғасыр Еуропа АҚШ елдерінде басталған. 1928 жылы халықаралық білім беру мекемесі Люксембуркте тұңғыш рет билингвалдық оқыту жөнінде жиналысын өткізді. Ол кезде адамдардың барлығы билингвалдық оқытуға қарсы пікірде болды. Алайда жылдар өте келе ХХ ғасырдың 20–шы жылдарына келгенде экономика жаһандану процесінің ықпалында билингвалдық оқыту Канада, Америка, Франция, Аустралия, Индия, Сингапур және Бельгия қатарлы елдердің қызығушылығын тудырды. ХХ ғасырдың 90–шы жылдарының соңында билингвалдық оқыту реформасының тәжірибесі Қытайдың Бейжің, Шаңхай, Шынжын қатарлы жерлерде қанат жайды.

Шынын айтқанда, Қытайдың жаңа өкіметі таққа шыққаннан кейін (1949 жылы) Қытайдың ірі қалаларындағы кейбір оқу орындарында билингвалдық оқыту жүргізілген. Кейіннен, 1950-жылдарда Қытайдың жоғары оқу орындарында Кеңес Одағынан мамандары шақырылып, қос тілде кәсіби білімдерді оқытса да, бұл процес түрлі себептермен тоқтап қалды. Демек, Қытайдың жаңа үкіметі таққа шыққаннан кейін билингвалдық оқыту процессінің ғұмыры қысқа болды. Халықаралық тіл оқыту процесі ықпалды тілдерді оқыту дәуіріне өткеннен кейін жамағаттың бәрі ана тілінен тыс тағы бір шетел тілін үйренудің керек екенін сезінді. Бұл жеке тұлғалармен қоғамның дамуының қажетіне айналды. Осы идеяның жетекшілігінде әр ел ана тілінен басқа тағы бір шетел тілін оқытуға мән берді, әрі билингвалдық оқыту тәжірибесін кеңінен қанат жайдырды.

Билингвалдық оқыту дегеніміз – екі тілде білім беру процесіне қаратылған. Алайда, осы тақырып туралы тіл оқыту саласындағы мамандардың пікірлері қазірге дейін бір арнаға тоғыспай келеді. «Longman Dictionary of Language & Applied Linguistics» сөздігінде: билингвалдық оқыту дегеніміз оқу орындарында екінші шетел тілі немесе шетел тілінде пәндік білім беру деген анықтама берілген [1].

Соңғы жылдары Қытайда орта бастауыш мектептерді қытай және ағылшын тілдерінде оқыту процессі ерекше дамып келеді. Өйткені білім берудің халықаралық жаһандану процессіне үйлесуін талап етеді. Билингвалдық білім берудің міндеті: ана тілі негіз, шетел тілі қосымша, кәсіпті өзек, моральді таяныш етіп, жаны сұлу, кәсіптік шеберлігі бар қос тілді немесе көп тілді дарындыларды тәрбиелеу, сондай ақ ұлтжанды, көз аясы кең азаматтарды тәрбиелеу [2] .

1. Қытай және ағылшын тілдерінде оқытуды негіз ету

Қытай және ағылшын тілдерінде оқытудың мақсаты оқушылардың ағылшын тілін оқу өресін өсіру. Мемлекетке қос тілді дарындылардың қорын дайындап, негізін қалау, шетел тілін білу деңгейін жоғарлату. Қазіргі кезде билингвалдық білім беруде шетел тілінің ішінде ағылшын тілінен ғана бастап тәжірибе қорытуда, кейін бірте-бірте басқада шетел тілдерін ойластыру жоспарда.

2. Қытайдағы билингвалдық оқыту басқа мемлекеттерге қарағанда өзгеше.

Кейбір ғалымдар Қытай елі ағылшын тілін мемлекеттік тіл етіп, Қытайда біртіндеп қытай ағылшын тілдерінде мемлекетте қос тілге айналдыру керек деген ұсыныс білдіруде. Билингвалдық білім беру тәжірибесі бар мемлекеттердің қоғамдық, тарихи және мәдени ерекшеліктері бар. Мәселен, Индия Англияның 200 жыл бойы отаршылдық үстемдігінің тауқыметін әбден тартқан ел. Индияда 1000-нан аса тіл бар. Тәуелсіздік алғаннан кейін біртұтас қолайлы болу үшін Индия өкіметі 1950 жылы негізгі заңға өзгеріс енгізіп, үнді тілі мен ағылшын тілін он бес жылдық мерзімімен өкіметтік тіл деп белгіледі. Он бес жылдан кейін ағылшын тілі мемлекеттік тіл болу мәртебесінен айырылады. 1965 жылға жеткенде Индияның көптеген өңірлері әсіресе оңтүстігінде үнді тіліне жатпайтын өңірлері үнді тілін бірден бір мемлекеттік тіл етуге қатты наразылық білдірді. Үкімет бұған шарасыздық танытты. Тағы бір мысалы Сингапур үкіметі 1980 жылы ағылшын тілін бірінші тіл етіп Қытай, Малай және Таміл тілдерін екінші тіл етуді билингвалды ағарту саясатын жолға қойды. Қытайдың тарихи дамуы, мәдени дәстүрі және қытай тілінің халықаралық маңызды тілдер қатарына бет алған ауқымына негізделгенде қытай едәуір уақыт ішінде қытай ағылшын қос тілді мемлекетке айналуы мүмкін емес және оның қажеті де шамалы [3].

3. Билингвалдық білім алу азғантай адамдардың игілігіне айналуында.

Билингвалдық оқыту қоғам мен экономиканың қажетіне үйлесу үшін туындаған, әрі қоғам мен экономиканың даму өресінің шектемесіне ұшырайды. Демек, билингвалдық білім алу барлығына ортақ жалпылық сипатта білім алу үрдісі болып табылады.

4. Билингвалдық оқытуда қытай тілінің рөлін әлсіретуге болмайды.

Қытайдың экономикалық қарыштап дамуына байланысты қытай тіліне деген қызығушылық күн санап күшейіп келеді. Қазір бүкіл әлемде 25 млн адам қытай тілін үйренуде, 85 елдің 2300 ден аса оқу орны қытай тілі сабағын ашты. Бұдан басқа, БҰҰ-дағы қызметтік тілдің бірі- қытай тілі. Қытай тілі ағылшын тілінен кейін маңызды тілдің біріне айналды. Қытайда қазір өз еліне қызмет ететін халықаралық дәрежедегі дарындылар тәрбиеленуде. Ең әуелі қытай тілін білуі, сосын тағы бір шет тілін жетік меңгеру – қытай елінің шарты болып табылады. Міне, бұл біз тілге тиек етіп отырған билингвалдық оқыту арқылы тәрбиеленген дарындылар болып табылады.

5. Қытайдағы жоғары оқу орындарында билингвалдық оқытуды орнықты дамытып отыр.

Қазір кейбір негізгі университеттерде шетелдің түп нұсқалы оқулықтарын пайдалануда, әрі сол оқулықтың тілін білім беру тілі деп белгілеуде. Бұл негізігі оқу ағарту кезеңіндегі билингвалдық оқыту тәжірибесінің дамуына барынша түрткі болуда. 2004 жылы қытайдың білім министрлігі жариялаған «Университеттерде ағылшын тілін оқытудың талабын» жоғары оқу орындарда үш сатыға бөліп отыр. Яғни, әдеттегі талап, едәуір жоғары талап және қатаң талап деп, үш сатыға бөлу керек делінген. Соңғы екі талап бойынша студенттер кәсіптік шығармаларды оқу кәсіптік ғылыми жобаларды жазу сияқты шет тілін жаттық пайдалану керек деп белгіленген. Ішінара кәсіптік жоғары оқу орындарында кәсіптік сабақтардың 5% түп нұсқалы оқулықтарды кіргізу арқылы шет тілінде сабақ өтеді [4].

Қытайдағы билингвалдық оқытудың дамуы сапа ағартудың жаңа бастамасы

Тіл үйрену мен пәндік сабақтар оқу бір-бірімен тығыз байланысты. Қос тілде ойлау қабілеті ақыл-парасаттың өсуін жебейді. Мәдениетаралық қарым-қатынас жасау студенттердің көз аясын кеңейтеді. Ғылыми тілдік қабілетін дамытуға негіз болады. Билингвалдық оқыту жоғары оқу орындағы студенттердің тұлғалық дамуын ілгерлетеді. Сондықтан, орта бастауыш мектептерде және жоғары оқу орындарында қос тілде сабақ өту қоғамның назарын аударуда біртіндеп дамып келеді.

Билингвалдық оқыту тәжірибесінің бастапқы қалыптасуы бүкіл ел көлемінде қос тілде ғылыми зерттеу қарым-қатынас ортасын қалыптастыру. Мемлекет бойынша ғылыми ұйымдар құру ғылыми сайттар ашу, бүкіл елде ғылыми зерттеу орталығын құру. Қос тілді оқыту нысаналы мамандықтардың университетерде өзіндік орны қалыптасуда.

Өңірлік тәжірибиемен түйінді тәжірибеге бірдей мән беру, алғашқы ауқымы қалыптасты. Қытайдың дамыған өңірлері мен теңіз жағалауындағы қалалардың билингвалдық оқытуы тез дамуда. Кей қалаларда билингвалдық оқыту сол жердің білім беру жобасына енді. Билингвалдық оқыту кейбір қалаларда орнықты дамып, нақты бір нәтиже көрсетуде. Билингвалдық ғылыми зерттеу жүргізудің түйінді сынақтар жер-жерде жалпыласуда. Толықсыз санаққа қарағанда, қытай бойынша 10 мыңдаған қос тілді сынақ оқытушылары, бір мыңдай қос тілдегі сынақ мектептері және бір млн-нан аса қос тілдегі тәжірибеден өткен оқушылар бар.

Қытайдағы билингвалдық оқыту нәтижелі болуының негізгі факторлары төмендегідей:

• 
  Өз еркімен оқу принципін ұстану
  
• 
  Қоғамның мойындатуына ие болу
  
• 
  Мектепара ынтымақтастыққа көңіл бөлу
  
• 
  Ұтымды оқыту әдісін дәп басу
  
• 
  Мектеп сабақтарын шұғырландыру
  
• 
  Мектептегі ғылыми зерттеуге мән беру
  
• 
  Мектептегі тәрбие жұмысын қадағалау
  
• 
  Кәсіптік дамуды іргеллету т.б.
  

Қытай ерекшелігіндегі билингвалдық оқыту халықаралық билингвалдық оқыту тәжірибесімен жергілік ерекшеліктерді бірлестіру болып табылады. Тәжірибе арқылы бүкіл елде билингвалдық оқытуды зерттеу, оған қызмет ету жүйесін, мемлекеттің билингвалдық оқыту саясатымен бағытын қамтамасыз ету жүйесін, билингвалдық оқыту сабақтарының стандартты оқулығын шығару жүйесін, билингвалдық оқытуда оқытушыларды тәрбиелеумен олардың толымдылығын бағалау жүйесін және билингвалдық оқытудың сапасын бақылау, оған баға беру жүйесін тез арада құру.

1. 
   Richards J.C., Schmidt R. Longman Dictionary of Language & Applied Linguistics. // Foreign language teaching and research press. 2003.
   
2. 
   Лу Данхай. Билингвалдық білім беру. – //Әлемдегі білім беру жүесіне шолу. №10, 2001.
   
3. 
   Хуан Аню. Билингвалдық білім беру туралы ойлау. //Шаңхай білім зерттеу. №2, 2004.
   
4. 
   Хуаң Юхуй. Орта және бастауыш мектептерде билингвалдық білім беру тактикасын зерттеу . //Білім тәжірибесі және зерттеулер. №3, 2005.
   

Интернет позволяет свободно обращаться к библиоте­кам электронных текстов, музейным и архивным источникам, элек­тронным версиям газет и журналов, использовать сетевые обучаю­щие программы и словари, обмениваться информацией с помощью электронной почты, принимать участие в дискуссиях и видеоконфе­ренциях, тем самым обеспечивая возможность создания условий для формирования и развития лингвистических и коммуникативных навыков обучающихся, максимально учитывая их личностные потребности и особенности, успешно реализуя идеологию личностно-ориентированного образования. [1]

В данных условиях возрастают требования к преподавателям иностранных языков, к их профессиональной компетенции в области использования компьютерных средств. Эти требования намного выше, чем требования к преподавателям других предметов, так как программное обеспечение обучения иностранному языку включает очень широкий диапазон программных средств и учебных материалов, ориентированных на разные уровни, этапы, аспекты и профили обучения, начиная от выполнения простых тестовых заданий и заканчивая организацией самостоятельной работы студентов и использованием возможностей Интернет.

Педагоги нового поколения должны уметь квалифицированно выбирать и применять именно те технологии, которые в полной мере соответствуют содержанию и целям изучения конкретной дисциплины, способствуют достижению целей гармоничного развития обучающихся с учётом их индивидуальных особенностей [2].

Бовтенко М.А. выделяет три уровня компьютерных навыков, которые бы определяли профессиональную компетенцию преподавателя иностранного языка в этой области.

Первый уровень, который можно назвать базовым, служит показателем общепрофессиональной культуры каждого преподавателя иностранного языка. На этом уровне преподаватель должен уметь пользоваться ограниченным числом прикладных компьютерных программ: текстовым редактором, компьютерными словарями, электронной почтой, веб- браузером, поисковыми системами.

Второй уровень, который можно считать основным, предполагает наличие теоретической подготовки в области компьютерной лингводидактики и умение работать с комплексом средств, применяющихся в обучении языку. В него войдут все виды обучающих программ, расширенный блок прикладных программ и инструментальные средства. Преподаватель иностранного языка также должен владеть необходимым терминологическим аппаратом для использования комплекса программных средств на изучаемом языке.

Третий уровень – углубленной подготовки – ориентирован на преподавателей-методистов в области компьютерной лингводидактики. Такой преподаватель должен не только иметь максимально полное представление о компьютерных средствах обучения языку и ресурсах для преподавателей, но и выступать в роли организатора и координатора процесса использования информационных технологий в обучении языку.[3]

Однако, необходимо принять во внимание тот факт, что значительная часть преподавателей, которая в настоящее время работает в учебных заведениях, не имела возможности получить необходимую подготовку в области компьютерных технологий во время обучения в вузе. Развитие же компьютерных технологий идёт очень быстрыми темпами. В связи с этим, возникает необходимость организации системы переподготовки и последующей информационно-методической поддержки преподавателей в сфере компьютерной лингводидактики.

Одной из традиционных форм повышения квалификации являются курсы и семинары в системе дополнительного образования. В настоящее время достаточное количество институтов повышения квалификации преподавателей, лингвистических центров предлагают общие курсы компьютерной грамотности и семинары по использованию компьютерных технологий в преподавании иностранных языков. Среди них лидирующее место в Казахстане занимает институт повышения квалификации при КазУМОиМЯ им. Абылайхана в г.Алматы, ежегодно организующий курсы по информатизации иноязычного образования.

В прошлом году преподаватели кафедры иностранных языков факультета международных отношений прослушали курсы по компьютерной лингводидактике. Для них это была прекрасная возможность повысить свой уровень профессиональной компетенции в данной области. Семинары прошли успешно. По окончании курсов преподаватели выступили перед коллегами на методическом семинаре с презентацией способов и методов создания электронных учебных пособий. Познакомили коллег с работой компьютерной программы Hot Potatoes, разработанной для образовательных целей, которая позволяет ввести необходимый языковой материал в формат определенного задания, учебного курса или образовательной среды.

С помощью этой программы можно создать десять типов интерактивных упражнений на различных языках с использованием текстовой, графической. аудио- и видеоинформацией. Упражнения создаются с помощью 5 блоков программы (каждый блок может рассматриваться как самостоятельная программа)

1.J Quiz – Викторина – вопросы с множественным выбором ответа (4 типа заданий)

2. J Cloze- Заполнение пропусков

3. J Match- Установление соответствий (3 типа заданий)

4. J Cross- Кроссворд

5. J Mix- Восстановление последовательности

Такая программа предоставляет возможность подготовки нескольких вариантов одного задания или нескольких типов заданий, которые можно создавать и использовать как по отдельности, так и в комплексе. Задания могут создаваться в автономном (off-line) или сетевом (on-line) режиме и выполняться автономно, в локальной или глобальной сети. Созданные задания (тесты, диктанты, тексты с заданиями) сохраняются в стандартном формате веб-страницы. Студенту для их использования необходим свой веб-браузер, к примеру, Internet Explorer.

Преподаватель составляет и редактирует определенный набор заданий по грамматике, чтению, письму для самостоятельной работы студента, определяет критерии оценки и сроки сдачи работы. Студенты выполняют задания в Интернет- классах в удобное для них время. При этом у них есть возможность проверить себя в процессе выполнения упражнений. Преимуществом данной программы является то, что ее можно применять на различных языках по различным дисциплинам, без знания языков программирования.

В декабре прошлого года в рамках «Зимней школы» кафедрой иностранных языков были приглашены лекторы с Германии из университета Greifswald, которые провели обучающие семинары по компьютерным технологиям. Они познакомили преподавателей с работой образовательной виртуальной среды Moodle (http:// moodle.org)в русской версии МООДУС (Модульная объектно-ориентированная учебная среда), которая позволяет решать следующие задачи:

- создавать учебные курсы, задания и упражнения, используя как собственные программные средства, так и компьютерные материалы, созданные с помощью других программ (например, с помощью программы Hot Potatoes),

- управлять учебной деятельностью обучающихся,

- контролировать выполнение заданий,

- организовывать учебное общение и т.п.

МООДУС поддерживает более 30 языков; с помощью этой программы- оболочки в различных странах мира, уже создано более 1000 сайтов, на которых размещены учебные курсы по различным дисциплинам, в том числе и по иностранным языкам.

Однако, несмотря на то, что в настоящее время разработано большое количество обучающих программ по иностранным языкам, специализированных Интернет-ресурсов и учебных средств коммуникации, преподаватели не спешат использовать новые технологии в своей повседневной работе. Причинами этого является недостаточный уровень владения информационно-коммуникационными технологиями, отсутствие у них специальной подготовки в этой области, технических навыков работы с новыми средствами, трудности в окупаемости учебных материалов, отсутствие систем поощрения преподавателей, разрабатывающих открытые курсы, слабая материальная база, инертность самих преподавателей.

Для решения этой проблемы необходима продуманная система организации учебного процесса и реализация комплекса мер по стимулированию преподавателей. Формы стимулирования могут быть различными: от включения затрат времени на обучение и разработку авторских компьютерных материалов в учебную нагрузку, оплаты обучения, обеспечения необходимой техникой, литературой, программными средствами, доступом в Интернет до учёта уровня квалификации в этой сфере при аттестации.

Возможно, последовательная реализация мер, направленная на решение этой проблемы, будут способствовать тому, что уже в ближайшее время изучение иностранных языков с внедрением информационно-коммуникационных технологий получит широкое распространение и станет неотъемлемой частью учебного процесса.

И потому, в нынешних условиях, в условиях информатизации образования педагогам необходимо обладать умением интегрировать средства информационно-коммуникационных технологий в учебный процесс, уметь приспосабливаться к быстро меняющимся технологиям обучения, чтобы оставаться конкурентоспособными на рынке труда.

В информационном обществе главным принципом в образовании становится принцип «обучение на протяжении всей жизни», чтобы учиться познавать, работать и жить в постоянно изменяющихся условиях, другими словами, постоянно повышать свой профессиональный уровень.[4]