Name:
1
|
Depolalarization
|
2
|
Slow repolarization
|
3
|
Fast repolarization
|
4
|
Last fast
|
|
Name:
|
1
|
Spontaneous diastolic depolarization
|
2
|
depolarization
|
3
|
Plato
|
4
|
repolarization
|
№ 9 Тапсырма. Кестені толтырыңыз: Терминологиялық сөздік.
Назар аударыңыз! Барлық терминдер аралық бақылау сұрақтарына кіреді!
Қазақ тілінде
|
Орыс тілінде
|
Ағылшын тілінде
|
Анықтамасы
|
Қозғыштық
|
Возбудимость
|
Excitability
|
Тірі тіндердің тітіркендіргіштерге қозу үрдісімен жауап беруі.
ВОЗБУДИМОСТЬ — способность живых клеток воспринимать воздействия раздражителей и отвечать на них реакцией возбуждения.
|
Өткізгіштік
|
Проводимость
|
Conductivity
|
Бұйымды өңдеу процесі кезінде күттірмей және бағдарын өзгертпей бір жұмыс позициясынан басқа позицияларға ауысу процесі.
Электропроводность - способность проводить результирующее возбуждение в виде электрического сигнала за пределы раздраженной области по длине ткани.
|
Лабилдік
|
Лабильность
|
Lability
|
Тітіркендіру жиілігіне сәйкес бір секунд ішінде пайда болатын қозудың ең жоғарғы (максималды) санын айтады.
Лабильность отражает время, в течение которого ткань восстанавливает работоспособность после очередного цикла возбуждения. Наибольшей лабильностью отличаются отростки нервных клеток — аксоны, способные воспроизводить до 500—1000 импульсов в 1 с;
|
Рефрактерлік
|
Рефрактерность
|
Refractoriness
|
Әрекет потенциалдың пайда болу уақытындағы мембрананың қозбаған кезеңі ж\е қозудан кейінгі қалдық құбылыстар.
Рефрактерность кратковременное снижение возбудимости нервной и мышечной тканей непосредственно вслед за потенциалом действия.
|
Деполяризация
|
Деполяризация
|
Depolarization
|
Мембраналық потенциалдың жоғары барып қайта көтеріліп «шың» дәрежесіне жету кезеңі.
Деполяризация — уменьшение разности потенциалов у находящейся в состоянии физиологического покоя клетки между её отрицательно заряженной цитоплазмой и внеклеточной жидкостью, то есть понижение потенциала покоя.
|
Реполяризация
|
Реполяризация
|
Repolarization
|
Әрекет потенциалы төмендеп біртіндеп мембраналық потенциал мөлшері мен заряды бұрынғы қалпына келуі
Реполяризация – процесс восстановления исходной поляризации клеточной мембраны за счет перемещения ионов калия из клетки.
|
Гиперполяризация
|
Гиперполяризация
|
Hyperpolarization
|
Реполяризация кезеңінің соңында потенциалдың күшеюі
Гиперполяризация – процесс увеличения отрицательного значения поляризации клеточной мембраны, в сравнении с состоянием относительного физиологического покоя.
|
Қазақ тілінде
|
Орыс тілінде
|
Ағылшын тілінде
|
Анықтамасы
|
Миелин жүйке талшығы
|
Миелиновые нервные волокна
|
Myeline nerve fibers
|
Миелинді жүйке талшығы негізінен сомалық жүйке жүйесі жүйкелерін құрайды.Ішіндегі біліктік цилиндр сыртынан екі қабықпен қапталады. ішкі қалың миелінді қабығын сыртынан бір қабат леммоциттер қаптап жатады
|
Миелинсіз жүйке талшығы
|
безмиелиновые нервные волокна
|
Unmyeline nerve fibers
|
Миелинсіз жүйке талшығы — вегетативтік жүйке жүйесіне тән. Оның ішінде бірнеше біліктік цилиндр болады. Олар сыртынан леммоциттермен ғана қапталған
|
Аксоплазма
|
Аксоплазма
|
axoplasm
|
нейроцит аксонының цитоплазмасы.
|
Аксолемма
|
Аксолемма
|
axolema
|
Билипидті мембрана
|
Химиялық синапс
|
Химический синапс
|
Chemical synapse
|
Орталық жүйке жүйесінен қозуды химиялық зат медиаторлармен өткізетін түйіспелер
|
Электрлік синапс
|
Электрический синапс
|
Electric synapse
|
Қозуды тек физикалық жолмен өткізетін түйіспелер
|
Холинорецептор
|
Холинорецептор
|
Cholinergic receptors
|
ацетилхолинмен әрекеттесетін жасушалардың биохимиялық құрылымдары, мұндай өзара әрекеттесу энергиясын бұлшықет жиырылуының жүйке импульсінің энергиясына айналдырады.
|
Адренорецептор
|
Адренорецептор
|
Adrenoceptors
|
катехоламиндердің эпинефринді, норэпинефринді және синтетикалық аналогтарын танитын және байланыстыратын және олардың физиологиялық және фармакологиялық әсеріне делдал болатын сыртқы жасушалық мембрананың ақуыздары.
|
Пресинапстық мембрана
|
Присинаптическая мембрана
|
Presynaptic membrane
|
неиронның аксонының жуандаған ұшы — синапс түймешесінің қабығы.
|
Постсинапстық мембрана
|
Постсинаптическая мембрана
|
Postsynaptic membrane
|
хабар қабылдаушы клетка бөлігі
|
Медиатор
|
Медиатор
|
Mediator
|
Қозу үдерісін жеткізетін химиялық зат, жүйке бүршігінде везикулаларда болады.
|
Синапс
|
синапс
|
synapse
|
Қозудың жүйке талшығынан жүйкеленетін жасушаға өтуін қамтамасыз ететің құрылым
|
Орындаған студенттің АЖТ Жасузак Жаннұр Абдукахарқызы ЖM-007-1k
№2 БОӨЖ АРНАЛҒАН ТАПСЫРМА
Модуль «Клиникаға дейінгі зерттеулер негізі. 1-бөлім»
Тақырыбы: Жүйке талшықтары бойымен қозудың таралу заңдылықтары. Парабиоз. Синапс. Рецепторлар. Медиаторлар
ХАТТАМА РӘСІМДЕУ:
I_____ Миелинсіз жүйке талшықтары
Миелинсіз талшықта қозу үрдісі (теріс заряд) оның тітіркендірген жерінен қасындағы жерге, одан әрі қарай үздіксіз, өте жай жылжиды___________________________________________________________________________________________________________II__ Миелинді жүйке талшықтары
Миелин қабығы бар жүйкеде теріс заряд (деполяризация) бір Ранвье үзілісінен екіншісіне секіріп өтеді (сальтаторлық өту).______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Тапсырма № 1. Жүйке талшықтарының түрлерін анықтап, олардың қозуды өткізу ерекшеліктерін жазыңыз.
Тапсырма № 2. Жүйке талшықтары бойымен қозудың өту заңдылықтары.
№
|
Заңдылықтары
|
Физиологиялық және клиникалық маңызы
|
1
|
Жүйке талшықтарының морфологиялық және физиологиялық бүтіндік заңы.
|
Бұл заң бойынша жүйкені созса, жаншыса, кессе, кептірсе, оның морфологиялық құрылысы бұзылып зақымдалады. Мұндай жүйке талшығы қозуды өткізбейді. Мұнымен бірге кейбір кейбір ұйықтатын, есірткі заттар (новакаин, кокаин, хлороформ, эфир т.б) әсерінен жүйке талшығы қозуды уақытша өткізбей қояды. Бұл заттар жүйке құрылымын бұзбайды, тек оның физиологиялық қасиеті- өткізгіштігі, заттың әсері тоқтағанша бұзылады да, онан соң қайтып бұрынғы қалпына келеді. Жүйкелердің бұл қасиет ерекшелігі медицинада көп қолданылады(жүйкені новокаинмен қоршау).
|
2
|
Қозудың екі жақты өткізу заңы.
|
Жүйкенің орындайтын қызмет түріне қарамастан, оның қай-қайсысы болсада тітіркендірілген жерден бастап қозу үрдісін екі жаққа (орталыққа, шетке) өткізеді. Бұл заңдылық организмде кездесетін жүйкелердің қозуды антидромдық өткізуі мен аксон рефлекісін түсіндіреді.
|
3
|
Қозуды жеке өткізу заңы
|
Әрбір талшық қозуды қатар жатқан талшықтарға жаймай, тек өз бойымен өткізіп, тек өзімен байланысқан ет талшықтарына тұп-тура жеткізеді. Осыған байланысты әр қимыл көңілдегідей боп орталықтың әсерін бұлжытпай дәл орындайды.
|
Задание № 3. Заполните таблицу. Функциональные характеристики нервных волокон типов А, В, С.
Группа волокон
|
Диаметр волокон (мкм)
|
Скорость проведения (м/c)
|
Функция
|
А альфа
|
12-22
|
70-120
|
Афферентные волокна, связанные с моторными мясными рецепторами скелетных мышц
|
А бетта
|
8-12
|
40-70
|
Афферентные волокна, связанные с контактными рецепторами
|
А гамма
|
4-8
|
15-40
|
Афферентные волокна, связанные с рецепторами контакта и давления, эфферентные волокна, связанные с рецепторами мяса
|
А сигма
|
1-4
|
5-15
|
Афферентные волокна, связанные с некоторыми рецепторами тепла, давления, болезней
|
В
|
1-3,5
|
3-18
|
Предганглионарные вегетативные волокна
|
С
|
0,5-2,0
|
0,5-3
|
Постганглионарные вегетативные волокна, афферентные волокна, связанные с некоторыми рецепторами тепла, давления, болезней
|
Task № 4. Parabiosis. Draw a picture and explain the stages of parabiosis.
Parabiosis (para - about, bios - life) - is a decrease in its excitability and lability under the influence of an irritant (chemical), which in Greek means a state of near life or between life and death. In the period of complete parabiosis, ie in the area of irritation, the process of propagation of the excitation is stabilized in one place without spreading ("stationary excitation").
Stages of parabiosis:
1. Alignment period;
2. Paradoxical period;
3. The deceleration period.
Before the 1st parabiosis.
Equalization stage 2 - if you gradually increase the frequency or intensity of the stimulus, the answer will be the same.
Paradoxical stage 3 - the response of a muscle to a weak stimulus is higher than the response to a strong stimulus.
Stage 4 - meat does not respond to irritants.
5. Strength of irritants.
Тапсырма №5. Химиялық синапстардан қозудың өту ерекшеліктерін жазу.
Қозудырушы синапс арқылы қозу өту ерекшеліктері
|
Тежеуші синапс арқылы қозудың өту ерекшелігі
|
Қозу серпінісі----жүйкенің ұшы (жұйке бұршағы)---пресинапстық мембрананың деполяризациясы ( Ca++ кіру ж\е медиатордың шығуы) ---- медиатордың синапстық саңылауға өтуі---постсинапсты мембранада медиатордың рецептормен байланысуы----ҚПСП----ӘП генерациясы.
|
Қозу серпінісі---пресинапстық мембрана деполяризациясы—тежеуші медиатордың бөлінуі—постсинапстық мембрананың гиперполяризациясы(K+)---ПСТП
|
Тапсырма №6. Химиялық және электрлік синапстардан физиологиялық қасиеттерін жазу.
|
Химиялық синапс
|
Электрлік синапс
|
Қозу медиатрдың қатысуымен өтеді
Түйіспеде қозу бір бағытта өткізу
Түйіспе тез қажиды
Қозу баяу өтеді
Түйіспеде алғашқы қозу толқыны жол, із қалдырады
Түйіспеде кідіреді
Физикалық факторлар, температура әсер етпейді.
Лабилдігі төмен
|
-Қозу эфапстар арқылы өтеді
- Қозу екіжақты өткізу
- Тез қажымайды
-Қозу тез өтеді, синапстың кешігуі болмауы
-Түйіспеде жол, із қалдырмайды
- Синапстық кідіру жоқ
-Физикалық факторлар, температура әсер етпейді
-Лабилдігі жоғары
|
Тапсырма № 7. «LuPraFi-Sim» виртуалды физиология бағдарламасымен жұмыс.
(қазақ тілінде орындалады)
Қажудың пайда болу кезіндегі жүйке ет синапсының рөлі
Мақсаты: жүйке ет синапсы бұлшық ет талшығына қарағанда тез қажитының көрсету.
Жабдықталуы: персональды компьютер, «LuPraFi-Sim» жүрек виртуальды физиологиясы бағдарламасы.
Жұмыс орындалуы: Бағдарламаны қолдану арқылы жүйке мен етке әсер ету кезіндегі миограмманы жазып алу.
Жұмыс нәтижесі: Виртуалды практикумда берілген нұсқа бойынша жүйке мен етке әсер ету кезіндегі миограмманың суретін салу.
Әсер
|
Жазып алынған миограмма
|
Көлденең жолақты бұлшық еттің қозғалтқыш нейронына электрлік стимулдың бір уақыттағы бірнеше әсері
|
|
Тура бұлшық етке электрлік стимулдың бір уақыттағы бірнеше әсері
|
|
Қорытынды: Бұл тәжірибеде біз көлденең жолақты бұлшықеттің қозғалтқыш нейронына және тура бұлшықетке стимулдың бір уақытта бірнеше тітіркендіргішпен әсерін және олардың қажуын миограмма яғни сызбанұсқа арқылы анықтадық.Екеуін салыстыратын болсақ, бұлшықетке тітіркенкендіргішті әсер еткенде оның жиырылуға қабілетті екенін көруге болады.Ал жүйке-ет талшығының бұлшықетке қарағанда тез шаршайтынын аңғаруға болады.
Тапсырма № 8. АКСОН ДИАМЕТРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ҚОЗУДЫ ӨТКІЗУ ЖЫЛДАМДЫҒЫН ЖӘНЕ МИЕЛИН ҚАБЫҒЫНЫҢ БАР ЖОҚТЫҒЫН АНЫҚТАУ.
Мақсаты: әр түрлі жүйке талшықтарынан қозудың өту жылдамдығын өлшеу(жіңішке және қалың, миелинді және миелинсіз).
Жабдықталуы: персональды компьютер, «LuPraFi-Sim» жүрек виртуальды физиологиясы бағдарламасы.
Жұмыстың орындалуы: Бағдарламаны қолдану арқылы тітіркендіргіштің күшін бақаның шонданай жүйкесінің (миелинді) және егеуқұйрықтың миелинді және милинсіз жүйкесінің қозуды өткізу уақытына, өткізгіштігінің жылдамдығы мен арақашықтығына әсерін анықтау.
Жұмыс нәтижесі: Виртуалды практикумда берілген нұсқа бойынша бақаның шонданай жүйкесінің (миелинді) және егеуқұйрықтың миелинді және миелинсіз жүйкесінің қозуды өткізу уақытына, өткізгіштігінің жылдамдығы мен арақашықтығына әсерін кестеге толтырып жазу.
Жүйке талшығы түрі
|
Стимулятордың (мВ)
белсенділігі
|
Уақыты (мс)
|
Арақашықтығы
|
Өткізу жылдамдығы (м/с)
|
Бақаның миелинді жүйкесі
|
3мВ
|
1,5
|
40мм
|
26
|
Миелинсіз жүйке
|
2,5мВ
|
2,4
|
40мм
|
16
|
Қалың миелинді жүйке
|
3мВ
|
0,76
|
40мм
|
52
|
Тапсырма № 9. Кестені толтыру: терминологиялық сөздік
Назар аударыңыз! Барлық терминдер аралық бақылауға енгізіледі!
Қазақ тілінде
|
Орыс тілінде
|
Ағылшын тілінде
|
Анықтамасы
|
Миелин жүйке талшығы
|
Миелиновые нервные волокна
|
Myeline nerve fibers
|
Миелинді жүйке талшығы негізінен сомалық жүйке жүйесі жүйкелерін құрайды.Ішіндегі біліктік цилиндр сыртынан екі қабықпен қапталады. ішкі қалың миелінді қабығын сыртынан бір қабат леммоциттер қаптап жатады
|
Миелинсіз жүйке талшығы
|
безмиелиновые нервные волокна
|
Unmyeline nerve fibers
|
Миелинсіз жүйке талшығы — вегетативтік жүйке жүйесіне тән. Оның ішінде бірнеше біліктік цилиндр болады. Олар сыртынан леммоциттермен ғана қапталған
|
Аксоплазма
|
Аксоплазма
|
axoplasm
|
нейроцит аксонының цитоплазмасы.
|
Аксолемма
|
Аксолемма
|
axolema
|
Билипидті мембрана
|
Химиялық синапс
|
Химический синапс
|
Chemical synapse
|
Орталық жүйке жүйесінен қозуды химиялық зат медиаторлармен өткізетін түйіспелер
|
Электрлік синапс
|
Электрический синапс
|
Electric synapse
|
Қозуды тек физикалық жолмен өткізетін түйіспелер
|
Холинорецептор
|
Холинорецептор
|
Cholinergic receptors
|
ацетилхолинмен әрекеттесетін жасушалардың биохимиялық құрылымдары, мұндай өзара әрекеттесу энергиясын бұлшықет жиырылуының жүйке импульсінің энергиясына айналдырады.
|
Адренорецептор
|
Адренорецептор
|
Adrenoceptors
|
катехоламиндердің эпинефринді, норэпинефринді және синтетикалық аналогтарын танитын және байланыстыратын және олардың физиологиялық және фармакологиялық әсеріне делдал болатын сыртқы жасушалық мембрананың ақуыздары.
|
Пресинапстық мембрана
|
Присинаптическая мембрана
|
Presynaptic membrane
|
неиронның аксонының жуандаған ұшы — синапс түймешесінің қабығы.
|
Постсинапстық мембрана
|
Постсинаптическая мембрана
|
Postsynaptic membrane
|
хабар қабылдаушы клетка бөлігі
|
Медиатор
|
Медиатор
|
Mediator
|
Қозу үдерісін жеткізетін химиялық зат, жүйке бүршігінде везикулаларда болады.
|
Синапс
|
синапс
|
synapse
|
Қозудың жүйке талшығынан жүйкеленетін жасушаға өтуін қамтамасыз ететің құрылым
|
Педиатрия факультеті студенттеріне арналған сұрақтар
Постнатальды онтогенездегі нейрондардың дамуы (аксон және дендрит даму мерзімін жазу, құрсақтағы және туылған кездегі нейрондар саны)
Онтогенездегі әртүрлі жүйке жасушалары гетерохронды пісіп жетіледі. Алдынрақ эмбриональды кезеңде ірі афферентті және эфферентті нейрондар пісіп жетіледі. Ұсақ нейрондар постнатальды онтогенезде қоршаған орта жағдайна байланысты біртіндеп дамиды. ОЖЖ нейрондарының саны іште дамудың 20-24 аптасына дейін жетіліп есейгенде де айтарлықтай өзгеріске ұшырамайды.Осы сияқты нейрондардың басқада бөліктері бірмезгілде пісіп жетілмейді. Аксондар дендриттерге қарағанда ертерек дамиды. Антенатальды кезеңнің соңында аксондардың ұзындығының, диаметрінің және миеленденуінің үлкейгенін байқауға болады.
Дендриттер тек туылғаннан кейін ғана дамиды және сыртқы ортадаң келетін ақпаратқа байланысты. Дендриттердің қосымшалары мен шығыңқыларының саны функциональдық байланыстарға пропорцианал өседі. Көптеген тармақталған шығыңқылары бар дендриттер ми қыртысының нейрондары болып табылады.
2. Жүйке талшықтарының миелиндену мерзімдері
Жүйке талшықтарының миелиндену мерзімдері
|
Әрбір мерзімге сәйкес миелинденетін жүйке талшықтарын атаңыз
|
Құрсақ ішілік дамудың
4-5 айы
|
Перифериялық талшық және өткізгіш жолдар
|
Құрсақ ішілік дамудың
5-ші айының соңы
|
Жұлын талшықтары, ми бағанасы
|
Құрсақ ішілік дамудың
6-ші айының соңы
|
Ми қыртысының талшықтары миелинді қабықпен қапталады
|
Өмірінің 3-4 айы
|
Жұлында қозғалтқыш талшықтар
|
Өмірінің 1,5-2 жылы
|
негізгі краниоцеребральды жүйкелер
|
Өмірінің 3-4 жылы
|
Көру жіне жұтқыншақ, тіл
|
4-9 жас
|
Осьтік цилиндр диаметрі өседі
|
Достарыңызбен бөлісу: |
