Хх ғасыр басындағы қазақ әдебиеті тарихының мәселелері
жүктеу/скачать 1.37 Mb. Pdf көрінісі
|
| Хат тастап, иесіз үйге амандасып,
Жөнелді бақша жақтан есік ашып. Қараса алай-дүлей катты боран, Қалың кар жердің бәрін қалған басып, Келтірілген шумақтың өзін оңаша бөлек оқығанда майталман зергердің қолынан шыққан келісті өрнек ретінде, қабылданатынына еш күмән жоқ. Ой да айқын, сөздер де өзінің орын-орнында, бөлек-салақ немесе жетпей тұрған ешнәрсе таппағандайсың. Ал, түп нұсқа мен салыстырып қарар болсақ, жағдайды, орынды, кейіпкердің сол мезеттегі қан тамырының қысымын бейнелейтін небір сырлы детальдар, өкінішке орай, қалып қойғанын байқаймыз. Мәселен, Пушкинде жоғарыда қысқаша өз сөзімізбен айтып өткеніміздей, Мария Гамрилонна Жадрино селосына бірден аттанып кетпейді. Керек- жарақ дүниелерін ыңғайлағаннан кейін бір тәуліктен соң жолға шығады. Әке-шешенің қарсылығы, екіншіден табан тіреген шешімнің арты нендей нәтижеге соқтырарына көңілі қатты алаңдаған жас арудың сол сәтте екі оттың ортасында қалғандай күй кешкені баяндалатын жолдардың қысқаруға ұшырауы шығарманың сыршылдық әуеніне нұқсан келтірген. Орысшасындағы: "она втайне прощалась со всеми особами, со всеми предметами, ее окружавпіими" деген сөйлемді "шкаф, айна, столға амандасып" деп аударған. Әрине, еуропалық дәулетті адамның мекен-жайында ол мүліктердің міндетті түрде болатыны белгілі. Бірақ, Пушкинде олардың аттары аталмаған ғой. Шамадан деген сөз де жоқ. Повесте сәл кейінірек қыздардың ат шанаға қолдарына үлкендеу бір түйіншек пен кішкене қобдиша ұстап отырғаны айтылады. Ал, қазақ ақыны жолға шыққан әйел керек-жарақ заттарын шамаданнан басқа қайда салушы еді деген оймен ол ыдысты өз жанынан қоса салған. Мұнда тұрған соншама оғаштық жоқ сияқты. Әйткенмен, көркем аударманың о бастағы тұрпатыннан алшақтамағаны ләзім. Пушкинде одан әрмен ел жұрттың бәрі ұйықтады-ау деген шақта Мария Гавриловна мен қасына ерген жолдас қызының, нәрселері қолдарында, бау-бақша арқылы жылыстап далаға шыққаны, долы боранмен алыса-жұлыса, жан дәрмен Владимир жіберген шанаға отырып, Жадриноға тарта жөнелгені біраз тәптіштелсе, Шәкәрімде ол керініс жинақы да шағын: Малтығып жүре алмады қарға батып, Ысқырған бір дыбысқа келе жатып, Шанаға екі қызды отырғызып, Көшір де жүріп кетті сырылдатып. Күшейді соққан боран барған сайын, Сөйтсе де көшір білді жүру жайын. Бұл қыздар сол бетімен бара тұрсын, Владимир қайткенін баяндайын. Орысшасындағы: "поручив барышню попечению судьбы и искусству терешки- кучера, обратимся к молодому нашему любовнику" деген сөйлем жаңағы келтірілген үзіндінің соңғы екітармағы түрінде жүзеге асқан. Ауытқу болмашыға тән. Жоғалған пәлендей ештеңе жоқ. Тек бірінші нұсқадағы уағдалы жерде қыздар келіп үлгергенше ауа райының қолайсыздығынан атшы мен аттардың қатты қажып, мазасызданғаны суреттелетін мына штрихтің: "Лошади, прозябнув, не стояли на месте; кучер Владимира расхаживал перед оглоблями, удерживая ретивых. Он помог барышне и ее девушке усесться и уложить узлы и шкатулку, взял вожжи и лошади полетели" қалып қоймағаны орынды еді. Өйткені есік-терезені тарсылдатып, долдана соққан қатты боран бұл шығармадағы жай, ауа райының кездейсоқ қолайсыз көрінісі ғана емес, кейіпкер біткеннін бәрін әуре-сарсаңға салған зормылқау күш, жазмьштың әркімге тарқтызған сыбағасының алапат себепкері. Демек, әлгі келтірілген шағын үзік автордың айтпақ ойының түйініне жетелейтін елеулі сілтеменің бірі. Сәл бұрмалаңқырай сөйлесек, оның эстетикалық функциясын кәдуілгі оркестр құрамындағы былайынша қарапайымдау көрінгенімен, үлкен дүрмектің сапында өзіндік үні бар музыкалық аспаппен салыстыруға тұрарлықтай. Оның орнын жоқтауымыздың себебі сол. Түп нұсқада Владимирдің күні бұрын Жадринодағы шіркеудің Священнигіне жолығып, оны өйтіп-бүйтіп ақыры Мария Гавриловнамен некесін қиғызуға көндіргенін, одан соң куәгерлер іздеп біраз азаптанғанын, сәті түсіп отставкадағы қырықтар шамасынлағы Ларвин дейтін көрнекті және Шмидт дейтін жер өлшеуіш пен бір капитан-тәлімгердің он алтыға келіп қалған ұлымен келіскені айтылады. Бұл эпизод та қазақшасында жоқ. Тек ол суреттеменің бастапқы жағында: жүктеу/скачать 1.37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|