Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
жалпы тұрмысы жеке реализмді көтермейді. Ал реализм мен сенти- ментализмнен қол үзуге болмай ды», – деп жазғанынан ешқандай тың ой байқалмайды. Онымен қоса мақа- лада тапшылдық көзқарастың айрық- ша даңғазалануынан туған «про- летариат әдебиетін тек жұмысшы та бынан шыққандар жасайды» де - ген көзқарастың ықпалы анық се зі- леді. Содан да болар, «Тікен» әде- би-теориялық ой-пікірдің осы са ла- дағы соны ізденістері сипатын таны- татын жаңаша ой айта алмаған. Ал «Ақжолда» жарияланған Малай Құ- тымның «Әдебиет туралы» (№ 570), «С. Я» деген автордың «Жастар- ды тәрбиелеудің құралы – әдебиет» (№ 570), «Пошанның» «Әдебиет мәселесі туралы» (№ 574) деген мақалалары соны бағыттағы елең еткізерліктей жаңа ұсыныстар жасай алмағанымен, «Тікенге» қарағанда жоғарыдағы еңбектердегі көзқарас- ты қолдайтындықтарын анық бай- қатты. Соның нәтижесінде ұлттық әдеби-теориялық ой-пікірде қазақ әдебиетінің ендігі даму жолы роман- тизм болуға тиісті деген теориялық түсінік қалыптаса бастады. Әдеби ағым мен көркемдік әдіс- тер арқылы қазақ әдебиетінің қан- дай дәуірдегі өркендеу кезеңінде екенін анықтаудың осылайша айрық- ша сөз болуы әдеби-теориялық ой- пікірдің жаңа қадамдар жасауына әсер етті. Ол жеке ақын-жазушылар шығармашылығын әдеби ағымдар мен әдістердің белгілеріне сай зерттеу арқылы өнерпаздық тұлғасына баға беру жолындағы ізденістердің көріне бастауы еді. «Пошанның» «Әде биет мәселесі туралы», Ж. Аймауытов- тың «Мағжанның ақындығы» атты мақалалары бұл бағыттағы алғашқы еңбектер еді. Бірақ, ол әрі қарай өріс тауып өркендеп кете алмады. Оған біріншіден, төңкерісшіл-тапшыл қа- ламгерлер мен сыншылардың әдеби ағым мен көркемдік әдіс мәселесін теориялық тұрғыдан сөз етуден гө- рі, ұлтшылдықты әшкерелеуге көп назар аударып кетуі кері әсер ет- се, екіншіден, әдебиетті жаңа дә- уір идеологиясының белсенді құ- ралы ретінде пайдалануды қатты қада ғалап отырған партия, оның көркем өнер туралы саясаты ара- ласты. Сол кездің білгір сыншысы ретінде танылған және өлкелік пар- тия комитетінде баспасөз бөлімінің меңгерушісі болып қызмет істеген Ә.Байдилдин қазақ баспасөзіне шолу жасай келіп: «Газет-журналдарымыз- да партия тілегіне, жұмыскер табы мен ел бұқарасының керегіне жа- рамды-жарамсыз әдебиет жұрнақ та- ры талғаусыз басылып келеді. Кей- бір газеттеріміз (мәселен «Ақжол») ұлт шылдар мен жолбикелердің ың ғайына көшіп, кей кезде жолы- нан жаңылды. Көркемдік, әдемілік жаулығын бүркенген зиянды әде- биет жұрнақтарын дәріптеді. Ба- Ре по зи то ри й К ар ГУ |