Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
лин нің «Сары май», «Берен», т.б. әң гімелері мысалға алынды. Дис- куссия қазақ әдебиетінде формализм, натурализмге ұрынған кемшіліктер- дің болу себебі, «ақын-жазушылар- дың әлі социалистік реализм әдісін терең түсініп, жан-жақты меңгеріп, билеп әкете алмағандығынан» деген қорытындыға келді. Қорыта айтқанда, қазақ әде- биетіндегі формализм, натурализм туралы айтыс әдеби-теориялық ой- пікірдің әдеби ағымдар туралы ұғым- түсініктерді меңгеру жолын дағы сәтті ізденістер жасай алғандығын көрсетті. Бұл мәселеге арналған мақалалардың басты ерекшелігі сол кездегі сында орын алып отырған шығарманы мазмұндап кету, тақы- рып, кейіпкер тұлғасы туралы тап- тық тұрғыда саяси мәндегі пікір білдіруден көрі теориялық талдау жасаудың нақты көрініс табуы болды. Кейбір артық-кем айтылған пікірлер болғанымен де ұлттық әдебиеттегі формализм, натурализм белгілерін ғылыми тұрғыда анықтап беруі ал- дағы көркемдік дамуда жетекшілік мән атқарғаны анық. Бұл айтыс қазақ әдебиеттану ғы- лымына әдеби жанр, ағым және көркемдік әдіс, көркем шығармаға теориялық талдау жасап, жетістік- тер мен кемшіліктерді саралауда жаңа ізденістер жасауына жол ашты. Әдебиет маркстік-лениндік әдіс на- маны басшылыққа алған теорияның заңдылықтарына икемделе бастады да, көркемдік даму, поэтикалық жаңа түр мен келісті ырғақ іздеу, жаңа об- раз сомдауда социалистік реализм нің талап-тілегін басты бағдарда ұс тау- ға көшті. Осыған байланысты әде- биет теориясының мәселелерін сөз етуді басты назарға алған мақалалар жазылып, олар қазақ әдебиеттану ғылымындағы әдеби-теориялық бі- лімдер системасының толық қалып- тасуы жолында өз үлесін қосты. Әсі- ресе, 30-жылдардың орта кезіндегі қазақ поэзиясының жанрлық даму жолындағы ізденістерінде орын алған кейбір форма қуушылық пен құр ғақ баяндау, әсірелей бейнелеу- шілік осы сипаттағы мақалалардың негізгі өзегі болды. Қ. Өтеповтің, Е. Ысмайыловтың мақалаларында әдеби шығарманың көркемдігі, об- раздық қасиеті, мазмұн мен түрдің бірлігі, образ және типтендіру секілді теориялық мәселелер біршама жатық баяндалған. Авторлар өз пікірлерін сол кезеңдегі сәтті және нашар жазылған өлеңдерді сынай отырып, әдеби-теориялық тұрғыда нақты білдірген. Әдебиет теориясының мәселелеріне арнайы оқулық жаз- ған Е. Ысмайылов бұл саладағы алғашқы бастамаларын баспасөз бе- тіне жариялап отырды. Өзінің «Ли- рика мәселелері» атты зерттеу ма- қаласында, лирикалық өлеңдерінің өзіне тән жанрлық ерекшелігін ашу- ды басты мақсат етіп алған. Ол үшін Ре по зи то ри й К ар ГУ |