Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| І БӨЛІМ. Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары
орыс Географиялық қоғамының Ба- тыс Сібірлік бөлімінің «Записки Се- мипалатинского подотдела...» деп басталатын жинағына 1907 жылы «Абай Құнанбаев» деген атпен жа- рық көреді. Қазақ зиялыларының еңбегін әділ бағалау тұрғысынан келсек, Абай- дың 1909 жылғы жинағының шы- ғуына Ә. Бөкейханов Турағұл мен Кәкітайдың Абай шығармаларын бас тыруды қолға алмақшы екенін, өзі нің осы іске басшылық жасамақ ниеті бар екенін атап көрсете келіп, ақынның өмірбаяндық деректерін К. Ысқақовтан алғанын ескерте кетеді. Орыс тілінде шыққан бұл мақалалар Ә. Бөкейханов атымен шыққанымен, оны Т. Жұртбаев Ә. Бө- кейхановтікі деп көрсеткенімен Абай ғұмырнамасын алғашқы жазушы К. Ысқақов деген пікір әлі де болса өз күшін жоя қойған да жоқ. Оны Т. Кәкішев өз еңбегінде ғылыми дәлелдеп те берді. Сондықтан оған қайталап барып жату артық. Ә. Бөкейхановтың ғұмырнама- лық мақаласында әдеби-тарихи ба- ғыттағы ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің соны ізденісі ретінде таны- латын екі түрлі мәселеге ерекше кө ңіл аударылған. Біріншіден, Абай- дың дін иелеріне арналған өлеңдері- не түсіндірме жасай келіп, ақынның ағартушылық, жаңашылдық идея- сын ашып берсе, екіншіден, Абай- дың табиғат лирикасы, әсіресе жыл мезгілдеріне байланысты туған өлең дері қазақ поэзиясында үлкен жа ңалық болып саналатынын көр- сете отырып, табиғатты жырлау Еу- ропа ақындарында ерекше орын алатынымен тығыз байланыста қа- райды. Абай творчествосының ағар- тушылық және жаңашылдық сипа- тын көрсету мақсатында айтылған бұл пікірлердің абайтану ғылы- мында алғаш айтылғанын былай қой ғанның өзінде, ұлы ақынның өмірі мен өнерін, сол арқылы қазақ поэзия сының кескін-келбетін орыс- тың әдебиет сүйер қауымы мен қазақ оқығандарына таныстырудағы рөлінің өзі зор. Мақаланың К. Ысқақов жазған деп саналатын қазақша нұсқасында бұлар кездеспейді. Сонымен қатар, Ә. Бөкейхановтың өз мақаласында «Абаем переведен на киргизский язык «Евгений Онегин», особенно в степи популярностью пользуется «Письмо Татьяны», для которого тот же переводчик сочинял мотив. В 1899 году в Кокенской волости киргиз- ской певец Адылхан предложил нам послушать «Письмо Татьяны» аккомпанемент его скрипки. На наше удивление, откуда он знает «Письмо Татьяны», Адылхан указал на себя, пояснил, что у русских был такой же, как он певец-ахын Пушкин который воспел, как Татьяна «слу» (краса- ви ца) полюбила жигита Онегина, кото рому и написала письмо. В тот Ре по зи то ри й К ар ГУ |