Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
на жалғасты. Бұдан тарихшылар- дан Б. Сүлейменов, Е. Бекмаханов, тілші ғалымдардан С. Аманжолов, С. Кеңесбаевтар да құтыла алма- ды. Ал Б. Кенжебаев, Ә. Жирен- шин, Ә. Қоңыратбаев, т.б. жұмыстан шығарылып, қудалауға ұшырады. Бірақ өткендегі әдеби мұра ға «тұрпайы социологизм» көзқара сын- да қарау мұнымен тоқталған жоқ. Сталиннің жеке басына табынудың ерекше бір ширық атып тұрған кезін- де идеологиялық жұмысты жақсар- туға шақыруды көбейе түскені, оған сынға алынатын тың нысаналар та- уып беріп отырды. 1952 жылы «Ли- тературная газетаның» 1 шілдеде шыққан санындағы «Халық эпосын терең зерттейік» атты бас мақала көтерген мәселеге Қазақстанда жеткілікті көңіл бөлінбей отыр- ғанына бірден назар аударылды. ҚК(б)П Орталық Комитетінің секре- тары М. Сужиков «Идеологиялық жұмыстың дәрежесін бұдан да арт- тыра түсейік» атты мақаласында, халық эпостарын әдебиеттің таптығы және халықтығы принципімен зерт- теуде көп кемшілік орын алып, «бірыңғай ағым» теориясына бағалау басымдығын сынап өтті. 1950 жылғы Т. Шойынбаев бастаған тарихшы- лар жариялаған мақалаға байланыс- ты алынған қаулыдағы сындар то лық түзелмей, Кенесары-Наурызбайға бай ланысты жырлар ғана халыққа жат екені әшкереленіп, қалған эпос тар әлі де болса «ұлтшылдық бұрмалаушылықтағы» көзқараста зерт теліп жүргені атап айтылды. Маркстік-лениндік әдіснаманы наси- хаттаған партия шақыруына жедел үн қосуға дағдыланған «тұрпайы со- циологизмге» бұл салада да кең жол ашылды. Ол Ғылым академиясының «хабаршысында» М. Ғабдуллиннің «Қазақтың батырлар жыры туралы» (1952, №9) атты мақаласында алғаш көрініс тапты да, оның «О состоянии и задачах изучения казахского эпо- са» (1953, №4), Н. Смирнованың «Об источниках и вариантах казахского героического и сказочного эпоса» (1953, №4) секілді мақалаларында таптық тұрғыда ғылыми негізделе бастады. Халық эпосының зерттелуі үлкен айтысқа айналды да, «сол кездегі газет-журналдарда шыққан мақалалар мен жиналыстарда ай- тылған пікірлер екі топқа бөлінді. Біріншісі – «ұр да жық» бағытында болса, екіншісі – өткендегі мұраға әділдікпен қарауды, мұра атаулының бәрін құртып жібермеуді айтады». Ақырында академияның Тіл-әдебиет институты Орталық Комитеттің қол дауымен ғылыми айтыс өткізу керек деп шешті. Бұдан ұлттық ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірдің Абай мұрасын зерттеу туралы өткен ғы- лыми айтыстағыдай «тұрпайы соци- ологизм» теориясына қарсы тұруға дайындалған күресін тағы да көреміз. Сондықтан кеңірек тоқталалық. Ре по зи то ри й К ар ГУ |