Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет296/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   292   293   294   295   296   297   298   299   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
ғалымдардың соңынан жіберуге де-
ген іс-шараның да ұйымдастырылып 
жатқанынан хабар бергендей. Оған 
дәлел ретінде С. Нұрышевтың Ғы лым 
Академиясының 
«Хабаршысына» 
шыққан «До конца искоренить бур-
жуазно-националистические извра-
щения в изучении творчество Абая» 
(1953, №4) атты мақаласын атасақ та 
жеткілікті .
Ғылыми айтыс қорытындысында 
және соған сай алынған қаулыда
«Қобыланды батыр», «Ер Тарғын», 
«Алпамыс», «Қамбар», «Қозы Көр-
пеш-Баян сұлу», «Қыз Жібек» сияқ-
ты жырлар халықтық негізде ту-
ғандығы атап көрсетілгенмен, еу-
ро пацентристік көзқарастан қол дау
тапқан «тұрпайы социологизм» тео-
риясының үстемдік алып кеткені 
айқын сезілді. Басқа жыр ларды 
ғылыми тұрғыда зерттей беру керек, 
таптық, халықтық тұрғыдан қай-
шылықтарын ашу қажет деп көр-
сетілгенімен, оларға нигилистік көз-
қараста қарау кең өріс жая берді. 
Ғылыми-зерттеушілік ой-пікір өз 
табыстарын қорғау мүмкіндігінен 
мүлде айырылды да, қазақ әде-
биеттану ғылымы маркстік-ленин-
дік әдіснаманың «тұрпайы социо-
логизм» теориясына ұшыраған қа те 
қағидаларының қатал үкімінің құр-
бандығына айналды. Бұл келді де 
қазақ фольклорынан нені, әдебиет 
тарихынан және кеңестік дәуірдегі 
әдебиеттен кімді, қалай оқыту керек 
деген мәселені туғызды. Еңбекші 
халық пен таптық мүддені ғана 
жыр лайтын ақын-жазушылар мен 
шығармалар асыра дәріптелді, басқа-
лары сынға ұшырады. Мысалы, «Со-
циалистік Қазақстанда» «Көпеев – 
ұлтшыл, діншіл ақын» (1952, 15 та-
мыз) атты К. Көлбаевтың мақаласына 
бола Орталық Комитеттің арнайы 
қаулы алуынан республика ғылымын 
қадағалап отырған идеология сая-
сатының өзі маркстік-лениндік әдіс-
наманы өрескел бұрмалауға жол 
беріп алғанын көреміз. 
«Тұрпайы социологизм» теория-
сының өріс алғаны сондай, 1952 
жылғы оқу бағдарламалары мен 
оқулықтардың 
ғылыми-танымдық 
са пасы нашарлап, ғасырлар бойы 
жасалған фольклор мен тари-
хи әдебиет түгелге жуық жоққа 
шығарылды. Қ. Жұмалиевтің сәл 
кейінірек айтқан сөзімен келтірер 
болсақ, олардың сипаты төменде-
гідей сорақы мазмұнға дейін жетті
сондықтан толық келтірейік: «1952 
жылы басылып шыққан 8 класқа 
арналған оқу құралында (авторы 
М. Ғабдуллин) ауыз әдебиеті де, 
XVІІІ-XІX ғасыр әдебиеті де жоқ-
қа тәндік дәрежеге жеткен. Жеке 
тексерілу үшін бүкіл эпос тан 
Қамбар, лиро-эпостан Қозы Көр-
пеш те, ақындардан тек Махамбет 
қана қалдырылған. XVІІІ-XІX ға-
сыр лардағы әдебиет өкілдерінен 
Ма хамбеттен басқа бірде-бірі же-
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


316


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   292   293   294   295   296   297   298   299   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет