И. А. Зимняя педагогикалық психология
§ 2. Қазіргі заманғы білім берудегі
жүктеу/скачать 2.21 Mb. Pdf көрінісі
|
| § 2. Қазіргі заманғы білім берудегі
оқытудың негізгі бағыттары Оқыту бағыттарының жалпы психологиялық негізінің қалыптасуы Білім беру процесі XVIII ғ. екінші жартысынан бастап тек теоретикалық педагогикалық ҧғынудың объектісі ғана емес емес, сонымен қатар психологиялық ҧғынудың объектісі бола бастады. Әрине, бҧл процесс педагогикалық психология дамуының екінші сатысына дейін психологиялық териялардың осы кезеңіндегі басымдылық етіп тҧрған контексінде тҥсіндіріледі, оның ережелері ҥйрету процесімен астарласып жатыр. Ҥйрету процесі осы теориялардың категориялары мен ҧғымдарында қарастырылған. Еске салайық, ӛткен жҥз жылдықтың соңына дейін басты рӛлді байланыстар (ассоциативтілік) теориясы алып отырған, XX ғасырдың басында бір мезгілде екі теория - бихеворизм және гештальтпсихология – оқытудың басты жағдайларын қалыптастырды. Тек педагогикалық психология дамуының ІІІ-ші сатысында ғана, XX ғ. екінші жартысында ӛз бетінше теориялар, нақтырақ айтатын болсақ, оқытудың бағыттары пайда болды. Алдымен, оқытудың жалпы теориясына қомақты әсерін тигізген, оқыту (ҥйрету) мен дамытудың байланыстық, бихевиористік және гештальтпсихологиялық теорияларының жалпыпсихологиялық ережелерін қарастырайық. Байланыстар туралы ойды психика қҧбылысының мҥмкін пайда болу механизмі ретінде қарастыруды алғаш рет Дж. Локк (1632-1704) ҧсынған, алайда байланыс ҧғымының ӛзі, оның тҥрлері мен ерекшеліктері жӛніндегі ҧғымды Аристотель енгізген болатын. Алғашқы әсерлену мен оны тудыратын тҥсініктер мен идеяларды тҥсіндіретін болашақ мектептің негізгі қағидаларының анық баяндалуы Д.Гартлидің ҥлесі (1747). Д. Гартли сыртқы әсерлер ҥлкен және кіші толқулар пайда болатын жҥйке тінінің жауап қайтаруын тудырады деген материалистік тҥсінікке сҥйенген. Оның айтуынша, «бір кезде пайда болған кіші толқулар сақталып, жиналып «орган» құрайды, ол келесі реакциялардан жаңа сырттық әсерлерден реакцияларды сақтайды. Соның арқасында организм… сәйкес тарихы бар оқытушы жүйе болады. Үйретуге жарамдылықтың негізі - есте сақтау. Есте 57 сақтау Гартли үшін жүйке ұйымдасуының ортақ іргелі қасиеті» [244, 133 б.]. Д. Гартли бойынша оқытуда есте сақтау ҥлкен рӛл атқарады. Тҥсініктер мен идеялар байланысының пайда болу себебін ары қарай Дж. Ст. Миллем қарастырған, ол «біздің идеяларымыз (түсініктеріміз) әсерлердің пайда болу және орын алу тәртібі бойынша ӛмір сүреді, олар оның дәл кӛшірмесі. Басты заң – идеялар байланысы, ал байланыстардың екі себебі бар сияқты: байланысатын әсерлердің жандылығы және жиі қайталануы». Байланыстар пайда болуының негізгі заңдылықтарының талдауы (ҧқсастық байланысы, шектестік бойынша байланыс (уақыт немесе орыны бойынша сәйкес келуі) себеп-салдар байланысы т.б.) және олардың пайда болуының екінші реттегі заңдылықтары, оған «алғашқы әсердің ҧзаққа созылуы, оның жандылығы, жиілігі, уақыты бойынша аулақтатылуы» жатады, осының барлығы зерттеушілерді бҧл заңдардың «жақсы есте сақтау шарттарының тізбесі» деген қорытындыға әкелді (М.Г. Роговин). Осыған сәйкес, есте сақтау байланыстар заңдарының әрекетімен анықталды. Сонымен қатар, байланыстық психология ойлау процесін де есте сақтаудың ӛзіндік репродуктивті функциясы ретінде қарастыратынын еске салған жӛн. Зерттеушілердің айтуы бойынша ойлау проблемасы, «идеялар кӛбейту жӛніндегі мәселе ойлаудың байланыстық теориясының негізгі мәселесінің бірі болып табылады, себебі ой қозғалысы қандай идеялардың және олардың есте сақтау қорынан қандай тәртіп жүктеу/скачать 2.21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|