И. А. Зимняя педагогикалық психология



Pdf көрінісі
бет68/211
Дата21.12.2022
өлшемі2.21 Mb.
#467645
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   211
И. А. Зимняя педагогикалы психология

Субъект және тұлға 
 
Субъекттілік проблемасы соңғы он жылдықтарда, тҧлға 
психологиясында арнайы зерттеу объектісі болуда (К.А. Абульханова, 
А.В. Брушлинский, В.И. Слободчиков, В.А. Петровский) [1; 181 б., 9 
тарау қараңыз]. Адамның «...дҥниедегі болмысының ӛзін-ӛзі 
детерминациялау қасиетін» саналы тҥсінуші субъекттілігі идеясы (В.А. 
Петровский), берілген психология аймағы ҥшін демеуші ретінде 
қарастырылады. В.А. Петровский, осы категория арқылы тҧлғалық пен 
субъекттік арасындағы ішкі байланысты қарастыра отырып: «Тұлға болу 
дегеніміз... іс-әрекеттің, қарым-қатынастың, ӛзіндік сана-сезімнің 
субьектісі болу», – деп кӛрсетеді. В.А. Петровскийдің дәлелдерін 
келтірейік: 
«Біріншіден, тұлға болу – ӛз ӛмірінің субъектісі болу, дүниемен 
ӛзіндік виталды (кең мағынада) қатынастарын құру». Бҧл адамның 
табиғатпен және әлеуметтік ортасымен ӛзара қатынастарының 
физикалық, психофизикалық, психологиялық, әлеуметтік жақтарын 
қамтиды. 
«Екіншіден, тұлға болу – ӛзі әрекеттенуші ретінде болатын 
заттың іс-әрекеттің субъектісі болу». 
«Үшіншіден, тұлға болу – ол қарым-қатынастың субъектісі 
болу», мҧнда В.А. Петровский бойынша, ӛзара әрекеттесуші жақтардың 
ӛзара кӛрінулерін қамтамасыз ететін ортақ нәрсе қалыптасады. В.А. 
Петровский, осы категориялардың байланысын ҧғыну ҥшін маңызды 
ойды атап ӛтеді, яғни «...қарым-қатынас субъектісі ретніде тұлға болу 
адамның басқа адамдар ӛмірінде қандай да бір мӛлшерде идеалды 
бейнеленуінсіз мүмкін емес».
Тӛртіншіден, В.А. Петровский бойынша, тҧлға болу дегеніміз 
ӛзіндік сана-сезім субъекті болуы, мҧның ӛзі ӛзін-ӛзі бағалауды, ӛз 


122 
«Менін» ашуды және де басқа ӛзіндік-тҧлғалық конституенттерді 
қамтиды. Субъекттілікті тҧлғаның қҧрастыратын сипаттамасы ретінде 
қарастыра отырып, В.А. Петровский педагогикалық психология ҥшін 
маңызды тҥсініктерді енгізеді: «виртуалды субъект» тҥсінігін 
қалыптасу, осы кҥйге ӛту мезеті ретінде, бҧл адамдағы тҧлғалықтың 
пайда болуымен байланыстырылады; «бейнеленген субъекттілік» 
тҥсінігін – «нағыз субъект ӛз-ӛзі үшін субъект және сонымен бірге
алмайды және сонымен бірге басқа біреу үшін ӛзінің болмыс субьектісі 
болмай қалмайды» [171, 42 б.]. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   211




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет