ІV. Б±лшы› еттіЈ жиырылу теориясы
Негізгі заЈдары мен теЈдеулері
ШаманыЈ немесе физикалы›
заЈныЈ аталуы
теЈдеуі°зынды“ы дененіЈ салыстырмалы деформациясы ( -абсолют деформация) Серпімді кернеу
( -деформациялаушы кЇш) Гук заЈы ( -серпімділік модулі ) Серпімді деформация кезіндегі энергияныЈ кйлемдік ты“ызды“ы Беттік керілу коэффициенті
-беттік керілу кЇші) Капиллярда“ы с±йы›тыЈ кйтерілуі биіктікгі (Жюрен теЈдеуі). - 汓ылу б±рышы, - с±йы›тардыЈ ты“ызды›тары
С±йы›та“ы сфералы› кйпіршік ішіндегі ›ысым (Лаплас теЈдеуі)
изін-йзі ба›ылау с±ра›тары
-
љатты денелердіЈ с±йы›тар мен газдардан басты айырмашылы›тары ›андай?
-
ПолимерлердіЈ ›асиеттері ›андай? ПолимерлердіЈ ветеринарияда ›олданылуына мысалдар келтіріЈдер.
-
љандай биологиялы› ±лпалар полимерлерге жатады?
-
Деформация тЇрлері. Тірі организмдегі деформация“а мысал келтіріЈдер.
-
Серпімді жЩне пластикалы› деформациялардыЈ ›андай айырмашылы›тары бар?
-
Гук заЈы ›алай айтылады? Ол заЈ ›андай жа“дайларда орындалады?
-
Кернеу дегеніміз не? ОныЈ физикалы› ма“ынасы ›андай? илшем бірлігі?
-
Юнг модуліне аны›тама беріЈдер. илшем бірлігі.
-
Серпімді деформациялан“ан дененіЈ кйлемдік энергия ты“ызды“ыныЈ теЈдеуін ›орытып шы“арыЈдар.
-
С±йы›тардыЈ беттік керілудіЈ пайда болу себептерін тЇсіндіріЈдер.
-
С±йы›тыЈ беттік керілу коэффициенті дегеніміз не?
-
љатты дене беттерінде с±йы›тардыЈ 汓у немесе ж±›пауыныЈ ›андай себептері бар?
-
Ж±“атын жЩне ж±›пайтын с±йы›тардыЈ шеткі б±рыштары ›андай шамалар? Шеткі б±рыш дегеніміз не?
-
Капиллярда“ы жЇ“атын жЩне ж±›пайтын с±йы›тар.
-
Жюрен теЈдеуін ›орытып шы“арыЈдар.
-
Ауыл шаруашылы“ы мен тірі организмдер Їшін капиллярлы› ›±былыстардыЈ алатын орны ›андай?
Есеп шы“ару мысалдары
№ 1 есеп
ИттіЈ жамбас сЇйегініЈ ±зынды“ы , ал кйлденеЈ ›имасыныЈ ауданы . Осы сЇйекті сы“у Їшін ›андай ж±мыс жасау ›ажет? СЇйектіЈ серпімділік модулі .
Шешуі
Берілгені:
СЇйекті сы“у ж±мысы оныЈ потенциалы› энергиясыныЈ артуына ж±мсалады, ол мына теЈдеумен аны›талады:
м±нда“ы - денені сы››ан кездегі серпімді кернеу,Табу керек:
-серпімділік модулі жЩне -дененіЈ кйлемі.Ендеше, .
Серпімді кернеуді табу Їшін Гук заЈын ›олданамыз: . Осыдан . Б±л теЈдеуді еЈ бірінші теЈдеуге ›оямыз да, ›ажетті теЈдеуді аламыз: .
Сан мЩндерін ›ойып, есептейміз
№ 2 есеп
Капиллярда“ы спирттіЈ кйтерілу биіктігі . СпирттіЈ ты“ызды“ы мен беттік керілу коэффициенті кестеде берілген. КапиллярдыЈ радиусын аны›тау керек?
Шешуі:
Берілгені:
Капиллярда“ы 汓атын с±йы›тыЈ кйтерілу биіктігі Жюрен теЈдеуімен аны›талады:
Табу керек: Капилляр ›абыр“асына спирт толы› 汓ады деп алып, шеткі б±рышы шамасын деп алса›, онда . Осыдан капилляр радиусы
Сан мЩндерін ›ойып, есептейміз
№ 3 есеп
Ыдыста ›анныЈ сары суы бар, оныЈ ты“ызды“ы , ал беттік керілу коэффициенті теЈ. С±йы› бетінен тереЈдікте диаметрі ауа кйпіршігі пайда болды. Атмосфералы› ›ысым 750 мм.сын. ба“. ТеЈ деп алып кйпіршіктегі ауаныЈ ›ысымын аны›таЈдар.
Шешуі:
Берілгені:
Кйпіршік ішіндегі ауаныЈ ›ысымы мына Їш ›ысымныЈ ›осындысынан т±рады:
-
Атмосфералы› ›ысым .
-
тереЈдіктегі с±йы›тыЈ меншікті салма“ыныЈ ›ысымы
-
С±йы›тыЈ сфералы› беті тудыратын ›ысым, Табу керек: ол Лаплас теЈдеуімен аны›талады: , м±нда“ы - сфералы› беттіЈ радиусы. Сонымен кйпіршік ішіндегі ›ысым:
. Сан мЩндерін орнына ›ойса›
Ба›ылау тапсырмалары
31.Шынта› сЇйегі ›абыр“асыныЈ ›алыЈды“ын аны›тау керек, егер ол 1295 Н кЇш тЇскенде бйлініп кететін болса. Сын“ан жердегі сЇйектіЈ ішкі диаметрі 13 мм, бйлінуге тйзімділік шегі 16,2 МПа.
32. Жат›ан иттіЈ жамбас сЇйегініЈ ±зынды“ы 36 см, ал оныЈ кйлденеЈ ›имасыныЈ ауданы орта шамамен . Осы ит т±р“ан кездегі сЇйегі ±зынды“ыныЈ кемуін аны›таЈдар. ИттіЈ массасы 24 кг. Юнг модулі .
33. °зынды“ы 75 мм, кйлденеЈ ›имасыныЈ ауданы 80 мм2 сіЈір 9,5 Н кЇштіЈ Щсерінен 15 мм ±зарады. Осы сіЈірдіЈ серпімділік модулін жЩне ол Їшін энергияныЈ кйлемдік ты“ызды“ын аны›таЈдар?
34. Ба›а ая“ыныЈ б±лшы› етіне ілінген массасы 10 г жЇктіЈ Щсерінен пайда бол“ан серпімді кернеудіЈ шамасын аны›таЈдар. Б±лшы› еттіЈ кйлденеЈ ›имасыныЈ ауданы . Осы б±лшы› етті 25 мм-ден 34 мм-ге дейін ±зарту кезінде жасалатын ж±мысты аны›таЈдар. Б±лшы› еттіЈ серпімділік модулі 0,95 МПа теЈ.
35. Ба›аныЈ ая“ында“ы б±лшы› еттіЈ ›алыпты ±зынды“ы 25 мм. ОныЈ 32 мм-ге дейін ±зар“ан кездегі серпімділік модулі 220 кПа, ал 36 мм-ге дейін соз“анда“ы серпімділік модулі 1,58 МПа. Екінші жа“дайда“ы энергияныЈ кйлемдік ты“ызды“ы бірінші реттегіге ›ара“анда неше есе Їлкен?
36. Созыл“ан б±лшы› етті 5% -ге дейін салыстырмалы ±зарт›ан кездегі энергияныЈ кйлемдік ты“ызды“ы 1,2 кДж/м3 теЈ. Б±лшы› еттіЈ серпімді кернеуініЈ шамасы ›андай? Осы жа“дайда“ы б±лшы› еттіЈ серпімділік модулініЈ шамасы неге теЈ?
37. љанды сараптау“а ал“ан кезде теріні кеседі де, о“ан капилляр тЇтіктіЈ ±шын енгізеді. Егер капилляр тЇтіктіЈ диаметрі 0,3 мм жЩне онымен ›анныЈ кйтерілу биіктігі 76 мм болса, онда ›анныЈ беттік керілу коэффициенті неге теЈ? љанныЈ ты“ызды“ы .
38. С±йы›тардыЈ беттік керілу коэффициентін аны›тау Їшін сталагмометр ›олданылады. Ол диаметрі кішкене тЇтік, ол ар›ылы бірдей кйлемдегі с±йы› тамшысы а“ып тЇседі. Кіші дЩреттіЈ беттік керілу коэффициентін аны›таЈдар, егер су мен кіші дЩреттіЈ бірдей кйлеміндегі тамшылар саны сЩйкесінше 150 жЩне 158 болса. Су мен кіші дЩреттіЈ ты“ызды›тары сЩйкесінше 1000 жЩне 1020 кг/м3. СудыЈ беттік керілу коэффициенті 72,7 мН/м.
39. ДЩрігер ауру“а 50 тамшы дЩрі ›абылдауды жазып берді. Егер дЩрініЈ температурасы тймендеп, осы кезде оныЈ беттік керілу коэффициенті 71,9-дан 74,3 мН/м дейін кемитін болса, ауру неше тамшы дЩрі ›абылдау керек. Ты“ызды›тардыЈ йзгерістерін ескермейміз.
40. Капилляр тЇтіктен а“атын физиологиялы› ерітіндініЈ 100 тамшысыныЈ массасы 2,21 г. Тамшы Їзілер кездегі контурдыЈ диаметрі 1 мм теЈ болса, онда физиологиялы› ерітіндініЈ беттік керілу коэффициентін нешеге теЈ болады?
V. Тасымалдау ›±былыстары
Негізгі заЈдары мен теЈдеулері
ШаманыЈ немесе физикалы›
заЈныЈ аталуытеЈдеуіДиффузия теЈдеуі (Фик заЈы) Жылуйткізгіштік теЈдеуі (Фурье заЈы) Осмос›а арнал“ан Вант Гофф заЈы ( -осмосты› ›ысым, -изонотикалы› коэффициент, - универсаль газ т±ра›тысы. Изотоникалы› коэффициент , м±нда“ы -диссоциация дЩрежесі) Диффузия немесе жылу йткізгіштік кезіндегі зат а“ыныныЈ ›ар›ындылы“ы немесе жылу мйлшері . ; Осмосты› а“ынныЈ ›ар›ындылы“ы Осмосты› ›ысымныЈ мембрананыЈ Щр жа›тарында“ы ›ысым айырмасына тЩуелділігі ( - т±ра›ты коэффициент)
изін-йзі ба›ылау с±ра›тары
-
Тасымалдау ›±былыстарына ›андай ›±былыстар жатады? Ол кезде ›андай физикалы› шамалар тасымалданады?
-
Диффузия дегеніміз не? Тірі организмдердегі диффузия ›±былысына мысалдар келтіріЈдер.
-
Диффузия коэффициентініЈ физикалы› ма“ынасы ›андай? илшем бірлігі.
-
Жасауша мембранасында“ы жеЈілдетілген диффузия ›алай жЇреді?
-
Жылуйткізгіштік коэффицентініЈ физикалы› ма“ынасы ›андай?
-
Тірі организмніЈ ЩртЇрлі ±лпаларында“ы жылуйткізгіштік ›алай жЇреді? °лпалардыЈ жылуйткізгіштіктерініЈ ЩртЇрлілігініЈ ›андай биологиялы› маЈызы бар?
-
Осмос ›±былысы деп ›андай ›±былысты айтамыз? Вант-Гофф теЈдеуін жазыЈдар.
-
ОсмостыЈ биологиялы› ›±былыстарда“ы маЈызы ›андай? Изотоникалы›, гипертоникалы›, гипотоникалы› ерітінділер деп ›андай ерітінділерді айтамыз?
Есеп шы“ару мысалдары
№ 1 есеп
љан плазмасыныЈ осмосты› ›ысымы . А›уыздардыЈ тудыратын онкотикалы› ›ысымы плазмада еріген т±здардыЈ осмосты› ›ысымынан 220 есе аз екені белгілі болса, онда плазмада“ы а›уыздардыЈ концентрациясын ›андай? Т±здардыЈ диссоциациялану дЩрежесін 0,75 деп алыЈдар. љанныЈ температурасы .
Шешуі:
Берілгені:
Осмосты› ›ысымды Вант Гофф заЈы бойынша аны›таймыз:
Осыдан . Осыда“ы шамасы т±здардыЈ концентрациясы . Табу керек: Ол кйлемдегі мольдердіЈ осмосты› ›ысымын аны›тайды. Ендеше, . Осы теЈдеу бойынша онкотикалы› ›ысымды да аны›тау“а болады, я“ни . Онкотикалы› ›ысымды плазмада“ы белоктар тудыратын бол“анды›тан . Сонымен, .
Сан мЩндерін ›ойып, есептейміз: № 2 есеп
Жыл›ыныЈ жамбас сЇйегініЈ жылуйткізгіштік коэффициентін аны›тау керек, егер осы сЇйектіЈ ауданы , ›алыЈды“ы бйлігі ар›ылы бір са“атта жылу йтетіні белгілі болса. СЇйектіЈ ішкі жЩне сырт›ы беттеріндегі температура айырмасын .
Шешуі:
Берілгені:
Осы жа“дай Їшін ФурьеніЈ жылуйткізгіштікке арнал“ан заЈын ›олдану“а болады:
Осыдан Табу керек: Сан мЩндерін ›ойып, есептейміз:
Ба›ылау тапсырмалары
41. Ауданы , ›алыЈды“ы жануардыЈ б±лшы› етінен жылу йту Їшін ›анша уа›ыт керек? Б±лшы› еттіЈ температурасы , ал ›орша“ан ортаныЈ температурасы . Б±лшы› еттіЈ жылу йткізгіштік коэффициенті -ке теЈ.
42. Ауданы сіЈір ар›ылы 2 са“ат ішінде жылу йтеді. СіЈірдіЈ ›алыЈды“ы СіЈірдіЈ ішкі жЩне сырт›ы беттеріндегі температура айырмасын аны›таЈдар? СіЈірдіЈ жылу йткізгіштік коэффициенті .
43. Шош›аныЈ ішкі а“заларынан шы“атын жылу алдымен ›алыЈды“ы б±лшы› ет пен ›алыЈды“ы майдан йтеді. МайдыЈ ішкі жа“ында“ы температура , ал ет пен майдыЈ шекарасында“ы температура . ЕттіЈ ішкі жа“ында“ы температура ›андай? Ет пен майдыЈ жылуйткізгіштік коэффициентттері сЩйкесінше жЩне .
44. Ені , ±зынды“ы йЈделген жер бетінен 1 са“ат ішінде шы“атын кймір ›ыш›ыл газыныЈ мйлшері ›андай? Жерді ›опсыт›ан кездегі ауданнан ал“аш›ы аудан 1,5 есе кем. ГаздардыЈ диффузия коэффициенті 0,05 см2/с, ал газдыЈ ты“ызды› градиенті .
45. Беттік ауданы 50 м2 а“аш пен кйЈнен т±ратын жер бетінен бір тЩулік ішінде 7,25 кг кймір ›ыш›ыл газы шы“ады. Егер оныЈ топыра›та“ы ты“ызды› градиенті болса, онда кймір ›ыш›ыл газыныЈ диффузия коэффициенті неге теЈ?
46. љанныЈ осмосты› ›ысымы 0,763 МПа. Ас т±зыныЈ температурада“ы суда“ы ерітіндісініЈ ›ысымы да дЩл осындай болуы керек. 2 л ерітінді дайындау Їшін ›андай мйлшерде ас т±зын салу керек, егер ас т±зы молекуласыныЈ диссоциациялану дЩрежесі 75% болса.
47. исімдік жасаушасында“ы осмосты› ›ысым 10 МПа-“а дейін жетеді. љорша“ан ортаныЈ температурасы болса, йсімдік жасаушасы шырыныныЈ молярлы› концентрациясын аны›тау керек. Ерітіндідегі молекулалар диссоциацияланба“ан деп алу керек.
48. Екінші реттік кіші дЩреттіЈ осмосты› ›ысымы 1,35 пен 2,77 МПа аралы“ында жатады. Жануар денесініЈ температурасы деп алып, осы ›ысымдар“а сЩйкес келетін т±здардыЈ молярлы› концентрацияларын аны›тау керек. Т±здардыЈ диссоциациялану дЩрежесі 80% деп алыЈдар.
49. Лимфадан ›ан“а су онкотикалы› ›ысымдар айырмасы Щсерінен тЇседі (онкотикалы› ›ысым – осмосты› ›ысымныЈ бйлігі, оны а›уыз ›±раушылары тудырады). Су а“ыныныЈ ›ар›ындылы“ы неше есе йзгереді, егер ›ан мен лимфада“ы онкотикалы› ›ысымдар бастап›ыда 32 жЩне 9 мм.сын.ба“., соЈында 29 жЩне 11 мм. сын.ба“. болатын болса.
50. Диабетпен ауыр“анда ›анда“ы ›антты› концентрациясы 0,25% болса, олар йте ›ауіпті. Осы кезде ›анттыЈ осмосты› ›ысымы ›андай болады? Дене температурасы деп алыЈдар. љант молекуласы диссоциация“а ±шырамайды.
VІ. Термодинамика
Негізгі заЈдары мен теЈдеулері
ШаманыЈ немесе физикалы› заЈныЈ аталуытеЈдеуіМеншікті жылу сиымдылы“ы бар дененіЈ температурасы -ден -ге кйтеруге ›ажетті жылу мйлшері Бу“а айналу жылуы ( - меншікті булану жылуы) Концентрациялары , заттардыЈ беттері арасында“ы диффузиясы кезіндегі зат тасымалдау ж±мысы Осмосты› ж±мыс ( жЩне - осмосты› ›ысымдар) Изотермиялы› процестегі энтропия йзгерісі изін-йзі ба›ылау с±ра›тары
-
Термодинамика бйліміне ›андай физикалы› процестерді зерттейді? Жылу процестерін зерттеудіЈ термодинамикалы› Щдісі мен молекулалы› физика ЩдісініЈ ›андай айырмашылы›тары бар?
-
Термодинамикалы› процесс дегеніміз не? љайтымды жЩне ›айтымсыз процестер деп ›андай процестерді айтамыз?
-
Ж±мыс, жылу мйлшері, ішкі энергия ±“ымдарына аны›тама беріЈдер.
-
ТермодинамиканыЈ бірінші бастамасы ›алай айтылады?
-
Изохоралы›, изобаралы› жЩне изотермиялы› процестердегі ж±мыс неге теЈ?
-
ТермодинамиканыЈ екінші бастамасы.
-
Энтропия дегеніміз не? љандай процестерде энтропия т±ра›ты, ал ›андай процестерде йседі?
-
Тірі организмде энергияныЈ ›андай тЇрленулері йтеді?
-
Гесс заЈы ›алай айтылады? ОныЈ биологияда ›олданылуына мысалдар келтіріЈдер.
-
Тірі организмніЈ жылулы› йнімі неге байланысты? Жануар массасы йзгерісіне байланысты меншікті жылу йнімі ›алай йзгереді?
-
Тірі организмніЈ жылу реттеуініЈ физикалы› механизмдері ›андай?
-
Термодинамикалы› а“ын дегеніміз не?
-
Стационар термодинамикалы› жЇйе деп ›андай жЇйені айтамыз? ОныЈ тепе-теЈ жЇйеден ›андай айырмашылы“ы бар?
-
Неліктен тірі организмді ашы› термодинамикалы› жЇйе деп атайды? Биологиялы› жЇйедегі энтропияныЈ толы› йзгерісі неден т±рады?
-
Пригожин теЈдеуін жазыЈдар жЩне оныЈ биологиялы› ма“ынасын тЇсіндіріЈдер.
Есеп шы“ару мысалдары
№ 1 есеп
Энтропия йсу Їшін ›айнау температурасында“ы эфирдіЈ ›анша мйлшері булануы ›ажет? ЭфирдіЈ ›айнау температурасы , меншікті булану жылуы .
Шешуі:
Берілгені:
ЭнтропияныЈ йзгерісі мына теЈдеумен аны›талады:
Берілген есепте булану т±ра›ты температурада йтетіндіктен Табу керек: Ендеше,
№ 2 есеп
ите Їлкен кальмар аксонынныЈ Щсер потенциалы натрийді жасаушадан тыс ортадан аксоплазма“а енгізуге негізделген. Б±л процесс ›арапайым диффузия ар›ылы іске асады деп алып, диффузия кЇштерініЈ ж±мысын аны›тау керек? Жасаушадан тыс орта мен аксоплазмада“ы натрий иондарыныЈ концентрациясы сЩйкесінше жЩне . Кальмар денесініЈ температурасы .
Шешуі:
Берілгені:
Диффузия кЇштерініЈ ж±мысын мына теЈдеумен аны›тау“а болады:
Осы теЈдеуге сан мЩндерін ›оямыз:
Табу керек:
Ба›ылау тапсырмалары
51. Желіндегі маститті емдеу Їшін температурасы парафин аппликациясын желінге жапсырып ›ою керек. ПарафинніЈ меншікті жылу сиымдылы“ы . Емдеу Їшін желінге жылу беру керек болса, онда о“ан ›анша парафин керек. ЖелінніЈ температурасы .
52. Созылмалы синовитті емдеу Їшін бір сиыр“а массасы 5 кг озокеритовті аппликация мен екінші сиыр“а массасы 6,5 кг ысты› лай ›олданылды. Озокерит пен лайдыЈ температуралары сЩйкесінше жЩне , ал меншікті жылу сиымдылы›тыры сЩйкесінше 3,35 жЩне . Сиырлар денесініЈ температурасы . Озокерит ар›ылы берілген жылу лай ар›ылы берілген жылудан неше есе арты›.
53. ТЩулігіне 0,5 кг тер бйлініп шы“атын адам терлегенде ›андай жылу мйлшерін ж±мсайды? Егер адамныЈ массасы 70 кг жЩне ересек адамныЈ жылу йнімділігі болса, онда бір тЩулік ішінде бйлініп шы“атын толы› жылу мйлшері ›андай? ТердіЈ меншікті булану жылуы .
54. Хирургияда дененіЈ кейбір бйліктен жансыздандыру Їшін этил спирті ›олданылады. Дене 20 г эфирді температурада бу“а айналдыру Їшін ›анша жылу мйлшерін ж±мсайды? ЭфирдіЈ меншікті жылу сиымдылы“ы , меншікті булану жылуы , эфирдіЈ ›айнау температурасы . ДененіЈ температурасы .
55. Температурасы бокске 2,5 г хлороформа ›±йылды. Егер оныЈ бастап›ы температурасы болса, оныЈ бу“а айналуына ›анша жылу мйлшері ж±мсалады? ХлороформаныЈ меншікті жылу сиымдылы“ы , меншікті булану жылуы . ХлороформаныЈ ›айнау температурасы .
56. Жыл›ы пен тауы›тыЈ бір тЩуліктегі энтропиясыныЈ йзгерісін аны›таЈдар. Осы шамаларды салыстырыЈдар. љайсысы кйп, неше есе? ЖануарлардыЈ 1 кг денесде бір тЩулікте болатын энтропия йзгерісін аны›таЈдар. Тауы› пен жыл›ыныЈ массалары сЩйкесінше 2 жЩне 450 кг.
57. Адам ›аныныЈ онкотикалы› ›ысымы 28 мм.сын.ба“., ал лимфанікі 9,5 мм.сын.ба“. Осы ›ысымдар айырмасы Щсерінен лимфадан ›ан“а су келіп тЇседі. 25 г судыЈ температурада“ы орын ауыстыру ж±мысын табыЈдар.
58. БЇйректе ›аннан кіші дЩретке температурада 50 мл су йтеді. Екінші реттік кіші дЩреттіЈ осмосты› ›ысымы ›ан плазмасында“ы ›ысымнан неше есе кйп? Осы кезде бЇйрек жасайтын осмосты› ж±мыс 0,67Дж теЈ болса.
59. Ба›аныЈ б±лшы› ет жасаушасы ішіндегі хлор иондарыныЈ концентрациясы , ал жасаушадан тыс жердегі теЈ. Диффузия Щсерінен жасауша мембранасы ар›ылы 1 мкг хлор иондары йткенде ›анша ж±мыс ат›арылады? Ба›а денесініЈ температурасы .
60. Кальмар аксонында диффузия Щсерінен жасаушадан тыс орта“а 5 мкг калий шы“у Їшін 1,16мДж ж±мыс жасалады. Аксонда“ы калий иондарыныЈ концентрациясын аны›тау керек, егер сырт›ы ортада“ы концентрациясы 8мМ/л –теЈ болса. Кальмар денесініЈ температурасы .
VІІ. Электростатика. Т±ра›ты ток.
Негізгі заЈдары мен теЈдеулері
ШаманыЈ немесе физикалы› заЈныЈ аталуыТеЈдеуіБіртекті электр йрісіндегі кернеу мен кернеулік арасында“ы байланыс ( осы йрістегі екі нЇктеніЈ ара ›ашы›ты“ы) Астарларында заряды бар конденсатордыЈ сиымдылы“ы Жазы› конденсатордыЈ сиымдылы“ы
- конденсатор пластинкаларыныЈ ауданы
- пластиналардыЈ ара ›ашы›ты“ы
- салыстырмалы диэлектрлік йтімділік Параллель жал“ан“ан конденсаторлардыЈ сиымдылы“ы Зарядтал“ан конденсатор ішіндегі электр йрісініЈ энергиясы Ток кЇші Ток ты“ызды“ы Тізбек бйлігіне арнал“ан Ом заЈы Ток ›уаты Джоуль-Ленц заЈы
изін-йзі ба›ылау с±ра›тары
-
Кулон заЈын жазыЈыз. Электр т±ра›тыныЈ аны›тамасы жЩне йлшем бірлігі.
-
Электр йрісініЈ кернеулігі деп нені айтамыз, йлшем бірлігі ›андай?
-
Гаусс-Осроградский теоремасын ›орытып шы“ару ›ажет.
-
Гаусс-Остроградский теоремасын ›олдана отырып біркелкі зарядтал“ан шексіз жазы›ты› йрісініЈ кернеулігін табыЈыз.
-
Екі зарядтал“ан жазы›ты› арасында“ы йрістіЈ кернеулігі ›андай йрнекпен сипатталады?
-
Диэлектрикті электр йрісіне орналастыр“анда ›андай ›±былыстар болады? Салыстырмалы диэлектрлік йтімділікке аны›тама беріЈіз.
-
ДиэлектриктердіЈ поляризациясына мысалдар келтіріЈіз. Осы поляризациялардыЈ релаксация уа›ыты ›андай?
-
Электр йрісіндегі зарядтыЈ орын ауыстыру ж±мысы неге байланысты? Ж±мыс зарядтыЈ орын ауыстыру траекториясыныЈ формасына байланысты бола ма?
-
ПотенциалдыЈ, потенциалдар айырмасыныЈ физикалы› ма“ынасы ›андай? илшем бірліктері ›андай?
-
Кернеулік пен потенциалдар айырмасыныЈ арасында“ы байланыс.
-
иткізгіштіЈ электр сиымдылы“ыныЈ физикалы› ма“ынасы ›андай? Ол ›андай шамалар“а байланысты?
-
Жазы› конденсатордыЈ сиымдылы“ыныЈ теЈдеуін ›орытып шы“арыЈыз.
-
Тірі ±лпалар неліктен электр сиымдылы› болады? ЖасаушалардыЈ электр сиымдылы“ына ›андай себептер Щсер етуі м±мкін?
-
Электр йрісі болу Їшін ›ажетті шарттар.
-
Ток кЇші, ток ты“ызды“ы, кедергі, меншікті кедергі шамаларына аны›тама беріЈіз. ОлардыЈ теЈдеулері жЩне йлшем бірліктері.
-
Тізбек бйлігіне жЩне т±йы› тізбекке арнал“ан Ом заЈдарын жазыЈыз. Электр ›оз“аушы кЇшке аны›тама беріЈіз.
-
Тізбек бйлігіндегі токтыЈ ж±мысы ›алай аны›талады? Ток ›уаты ше?
-
Джоуль-Ленц заЈыныЈ йрнегі. ТоктыЈ жылулы› Щсері ауыл шаруашылы“ында емдеу ма›сатында ›алай ›олданылады?
Есеп шы“ару мысалдары
№ 1 есеп
АГН-5 гальванизация“а арнал“ан аппараты ток ты“ызды“ын береді. Сиыр денесініЈ ›ойыл“ан ауданы электродтардан ішінде ›анша электр мйлшері йтеді? Электродтар“а берілген кернеу болса, олар ›ойыл“ан сиыр денесі бйлігініЈ кедергісі ›андай?
Шешуі:
Берілгені:
Ток ты“ызды“ы:
Ток кЇші:
Ом заЈы: Табу керек: Осыдан табамыз: .Ендеше, .
Ом заЈынан .
Сан мЩндерін ›ойып, табамыз
№ 2 есеп
Электр сомы разрядыныЈ орташа ›уаты кернеу бол“ан кезде -›а теЈ. Разряд уа›ытыныЈ ±за›ты“ы . СомныЈ электр органдарыныЈ электр сиымдылы“ын аны›таЈыз.
Шешуі:
Берілгені:
КонденсатордыЈ электр йрісініЈ энергиясы
.
Табу керек љуат . Осыдан .Сан мЩндерін орнына ›ойып есептейміз:
Достарыңызбен бөлісу: |