И1 Қпдиров Ўзбекистонда ёшлл1мiи111 Ч,vцvццii тарбияси страте1 И1С 1У1Л< Л. Чл
жүктеу/скачать 1.97 Mb. Pdf көрінісі
|
| 8
■ .............. н.и 1 Қ о д и р о в кашфиётларни баробар ўзлаштирдилир, К)|.......... миммий иф- тихор туйғуси, ватан муҳаббати жўш ургин Оимнмдиц, доио, тад- биркор инсонлар хар бир мамлакатнинг сш юмипи, м мажагини белгилайдиган буюк кучдир. Жамиятда элни :пгумиши| < ш|>арбар этувчи етук инсонлар қанча кўп бўлса, тараққиёI иммшпити ҳам шунчалик кўп бўлади ва айни вақтда юрт осойиштлмиги, сиёсий, иқтисодий барқарорлик кафолати юзага келади. Шунингучун ҳам бизда Ж амиятда ҳуқуқий маданиятни кжсал- тириш миллий дастури (1997 йил 29 август) қабул қилиниб.у изчил амалга оширилмокда, ёш авлоднинг ҳуқуқий тарбиясига алоҳида эътибор қилинмокда. Ҳуқуқий тарбия узлуксиз жараён бўлиб, у ёшликдан бериб борилиши лозим. Болалар мактабгача таълим муассасаларидаёқ хулқ-атвор қоидаларидан хабардор бўлиши, маънавий ва баъзи ҳуқуқий нормалар тўғрисида бошланғич ту- шунчалар олиши, келгусида ўқиш давомида бу билимлар кенгай- гирилиши ва чуқурлаштирилиши, аниқ ифодаланган ҳуқуқий ху- сугин г касб этиши зарур4. Яъни ёшларнинг ҳуқуқий саводхонлик- ка лришишлари, юксак даражадаги ҳуқуқий онгга эга бўлишлари ҳамдк ҳуқуқий билимларини кундалик ҳаётда қўллай олишлари учун ҳуқуқий маданиятни шакллантиришнинг кенг қамровли м унпп ам .ти зи м и н и яратиш давлатимиз сиёсатининг стратегик йўналиши ҳисобланади. Ижтимоий фаол, ҳуқуқий ва сиёсий маданияти юксак одам- ларни биз ёшликдан тарбиялаб ш акллантиришимиз, ёшлик- дан ҳаёт мураккабликларини рўй-рост айтиб, болаларимизни ҳақ-ҳуқуқи учун курашадиган иродали қилиб тарбиялашимиз лозим. Ҳақ-ҳуқуқ учун курашиш деганда, жанжалкаш, беҳаё тўполончилар эмас, балки ҳаёт хақиқатларини тўғри қабул қилиб, қийинчиликларни ақлу идрок билан енгиб ўтадиган, ўз ўрнини муносиб эгаллайдиган киши назарда тутилади, албатта. Имконият яратилмаса, ҳуқуқий фаол баркамол авлодни тар- биялаш баъзи давлатлардаги каби қумга чизилган режа бўлиб қолаверади. Бизда эса аввало ана шу имкониятлар яратилди. Таби- ийки, бунинг ўзи бўлгани йўқ. Аввало, қонунлар шу буюк мақсадга йўналтирилди. Ж амиятда ҳуқуқий маданиятни юксалтириш мил- лий дастурида: 1) ҳуқуқий таълим ва ҳуқуқий тарбия п п и м и н и та- комиллаштириш; 2) барча давлат органлари, манслпдор шахслар 4 Каримов И. Асосий максадимиз — юртимизда ••ркии н .1
||мройон хаёт барпо этиш йўлини катьият билан давом эттиришдир I V ни кисгон, 2007. - Б.34. Егилар ж и н о ят чгш игин инг о л д и н и о л и ш м а салалари 9 ’ ва фуқароларнинг қонунга ҳамда ҳуқуққа ҳурмат билан муноса- батда бўлишига эришиш; 3) аҳолининг ҳуқуқий саводхонлигини ошириш; фуқароларнинг ижтимоий-ҳуқуқий фаоллигини таъ- минлаш5 асосий вазифалар сифатида белгиланиб, ўтган йиллар давомида амалда жорий этилди. Давлат бюджети маблағларининг энг катта қисми энг яхши инвестицияга - инсон капиталига, ёш- лар тарбиясига ажратилмокда. М амлакатимизда 2000 йил “Соғлом авлод йили”, 2001 йил “Она ва бола йили”, 2008 йил “Ёшлар йили”, 2010 йил “Баркамол авлод йили”, 2012 йил “Мустаҳкам оила йили”, 2016 йил “Соғлом она ва бола йили” деб эълон қилингани, янги қурилган замонавий умумтаълим мактаблари, академик лицей, касб-ҳунар коллежла- ри, мусиқа мактаблари, миллий ва халқаро миқёсдаги институт ҳамда университетлар, таълим инфратузилмаси ислоҳоти, таълим муассасалари раҳбар ва педагогларининг малакасини ошириш, моддий-техник ёхуд ўқув-методик база деган, оддий одамларга сезилмайдиган, бироқ самараси бебаҳо юзлаб тадбирлар амалга оширилди. Хуқуқий тарбия ёшларни ҳуқуқ, қонунийлик руҳида тарбия- лаш, ҳуқуқий маърифат, қонунга ҳамда ҳуқуққа нисбатан ижобий муносабатни шакллантириш би. 1 ан чекланиб қолмай, ёшларнинг ижтимоий-ҳуқуқий фаоллигида, уларнинг ҳуқуқий маданиятида ўзинингтўлиқ ифодасини топади. Ёшларга инсон ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини са- марали ҳимоя қилишни, биринчи ўринда, суд орқали ҳимоя қилишни таъминлаш, м амлакатимизда амалга оширилаётган ҳуқуқий ислоҳотларнинг энг асосий вазифаларидан эканлиги- ни ўргатиш муҳим саналади. Зеро, ёшлар қонунийлик ва адолат тантана қилишига қатъий ишониб, қонунни бузган шахс жазосиз қолмаслиги ва мамлакатнинг барча ёшлари бузилган ҳуқуқи тик- ланишини ҳамда унга етказилган моддий ва маънавий зарарнинг қопланишини талаб қилишга ҳақли эканлигини англаб, идрок этишлари лозим. Зотан, ҳуқуқий тарбия миллий тарбиянинг энг муҳим ва аж- ралмас таркибий қисми бўлгани боис уни миллий тарбия би- лан бевосита алоқадорликда таҳлил ва талқин қилиш мантиқан тўғри бўлади. Миллий тарбия бўйича етук мутахассис профес- сор М.Қуроновнинг миллий тарбияйинг аҳамияти билан боғлиқ 5 Жамиятда хуқукий маданиятни юксалтириш миллий дастури. Узбекистон Ре- спубликаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 й. 9-сон, 227-модда.- Б.З. қуйидаги фикрлари эътиборга молик: “Дунёда рўй берган, юз'бе- раётган ҳар бир нотинчлик, низо, бахтсиз воқеа, бузилган оила, синган тақдир тарихи “лента”сини орқага қайтарсак, тарбияга бо- риб тақалади. “Олдин пул, кейин м аънавият” йўлини тутиш бўлиб чиқади. Уларнинг бу хатоси “дунёда бой берилган авлод” - “Ьоз! §;епегаиоп”6 иборасини пайдо қилди. Бутун бошли оилалар моддий бойлик ортидан қувиб кетиш- ди. Фарзандлар тарбиясини эса бегоналарнинг қўлига топшириб қўйишди. Тарбиядан (!) вақтларини тежаб, 10 пул фойда топишди ҳам. Бугун эса... жонсарак бўлиб, болаларини қайта тарбиялашга 1000 пул сарфлашмоқда. Лекин самара 10 пуллик бўлаётир. Чунки вақт бой берилган. Мана, сизга “олдин моддий ҳаёт, кейин маъна- вият” деб яшашнинг аянчли оқибати. “Бой берилган авлод” муам- мосининг педагогик маҳсули”7. Тарбия дастлаб моддиятга эмас, маънавиятга асосланиши ва ўз вақтида амалга оширилиши ижобий самара берар экан. Тарбия билан боғлиқ оммалашиб кетган бир ривоятни кўп эшитганмиз. Ота дониш манддан: “Боламнингтарбиясини қачон бошлай?” деб сўрабди. “Болангиз неча ёшда?” деб қизиқибди донишманд. “Бир ойлик бўлди” деган жавобни эшитган донишманд: “Бир ой кечи- кибсиз”, деган экан. Кўпчилик болани туғилган кунидан бошлаб қандай тарбия қилиш мумкинлигини тасаввур ҳам қилолмайди. Бола уч кунлигидаёқ онасини танишига ҳам айримлар ишон- мас. Тадқиқотчи олимлар бир ҳомиладор аёлга ҳар куни айни бир вақтда фақат битта эртакни айтиб беришган. Бола туғилиб, олти ёшга етганда турли эртакларни айтиб бера бошлашган. Аёл ҳомиладорлик пайтида эртакка навбат келганда, дастлабки жумлаларни эш итибоқ бола “Мен бу эртакни биламан” деб ай- тиб берган. Бу илмий ҳақиқат! Демак, бола онанинг қорнидалик пайтидаёқ дунё билан алоқада бўлар экан. Шунданмикан, дониш- мандлар “тарбия бола туғилмасдан олдин бошланса яна-да яхши”, дейишган экан. Уч-тўрт ёшли болакай қўшнисиникидан тухум олиб чиқиб она- сига беради. Бола бу қилмишининг ўғирлик эканини билмайди. 6 Ингл. “Боз1 ёепегайоп” - бекарорлик, депрессия шароити м гу| илган, худ- бин, лоқайд, жамиятга фойдаси тегмайдиган, шафкатсит аламтала . ичкиликбоз- ликка берилган, жиноий ишларга кўл урган, кўлидан иш келмаидиган, ахлоксиз кишилар тоифаси. 7 Қуронов М. Болам бахтли бўлсин, десангиз. ота-онаиир учун Тошкент: “Маънавият”, 2013. — Б. 44-45.
жүктеу/скачать 1.97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|