ІІ Негізгі бөлім
ІІ. 1 Құрама жем өндіруге арналған шикізат ассортименті
Өсімдік тектес шикізат. Өсімдік тектес шикізат негізгі болып саналады. Дәнді дақылдар құрамында крахмал, көмірсулар, ақуыз, май және дәрумендер, сонымен қатар минералдар көп. Ауылшаруашылық жануарларына арналған құрама жем өндірісінде дәнді және бұршақ дақылдарының келесі дәндері қолданылады: сұлы, арпа, жүгері, қара бидай, бидай, тары, чумиза, құмай, бұршақ, жасымық, жемшөп бұршақтары, бұршақ, вик, чина. Өсімдіктен алынатын өзге де шикізат:
– жасанды түрде кептірілген шөп шөптері шөптерден, жасыл массадан, жемшөп бұршақтарынан, бұршақтан және басқа дақылдардан дайындалады;
- қылқан жапырақты ұн орман шаруашылығында қылқан жапырақтан, шыршадан, қарағайдан дайындалады;
- теңіз балдырларынан жасалған ұн;
- тапиока-бұталы өсімдіктен дайындалған-кассава, термиялық өңдеуден және ұнтақтаудан кейін, құрамында көмірсулар мен крахмал көп;
- жеміс-көкөніс қалдықтарынан жасалған жемдік ұн;
- дәндер-азотсыз заттарға бай;
- ірі жем – шөп, сабан, сұлы мен арпаның қабығы.
Азық-түлік өнеркәсібінің жанама өнімдері. Астықты ұнға өңдеу кезінде мыналар алынады:
кебек;
азықтық, азықтық, бидай ұрығы ұны;
құрамында 60% дейін пайдалы дән бар астық қалдықтары. Май зауыттарының жанама азық өнімдері. Майлы дақылдар тұқымынан май алынғаннан кейін күнжара мен шрот алынады. Күнжара майды алдын-ала дайындалған тұқымдардан сығу кезінде пайда болады. Шрот майды органикалық еріткіштермен алу арқылы алынады. Фосфатидті концентратты май зауыттары жанама өнім ретінде шығарады, ол майдағы фосфатидтердің ерітіндісі болып табылады. Крахмал-сірне, қант және сыра қайнату өнеркәсібінің жанама өнімдері. Крахмал сірне, қант және сыра қайнату өнеркәсібінің жанама өнімдеріне мыналар жатады:
– жүгері жемдері жүгеріні крахмалға өңдеу арқылы алынады: целлюлоза (қабық), глютен және сығынды, қосымша өңдеуден кейін;
– картоп целлюлозасы крахмал алу арқылы алынады;
- крахмал алу кезіндегі бидай азығы;
- тұзды гидрол глюкоза өндірісі арқылы алынады;
– қант қызылшасының азықтық қалдықтары:
қызылша сығындысы – қантсыздандырылған қызылша жоңқасы мен меласса, қызылша шырынын қайнатқаннан кейін қалған тұтқыр тұтқыр сұйықтық;
- сыра қайнату өнеркәсібінің азықтық қалдықтары - уыт өскіндері және сыра бытырасы;
- спирт өнеркәсібінің өнімдері - құрғақ барда.
Жануарлардан алынатын шикізат құрамында ақуыздың, минералдардың көп мөлшері бар және жоғары сіңімділігі бар:
ет және сүйек ұны, ет ұны, қан ұны, сүйек ұны, жемшөп майлары (сиыр еті, қой еті, шошқа еті), балық ұны, кит ұны, қалпына келтірілген сүт.
Минералды шикізат: бор, әктас, травертин ұны, азықтық фторланбаған фосфат, сүйек ұны, ұлулардың қабығынан алынған жарма және ұн, ас тұзы.
Микробиологиялық және химиялық өнеркәсіп шикізаты:
– ашытқы ақуызға, көмірсуларға, ферменттерге, дәрумендерге бай;
- азықтық метионин-химиялық синтез өнімі;
- лизиннің азықтық концентраты;
- микроэлементтер (мыс, темір, кобальт және т. б.).);
- витаминдер (суда еритін в топтары, никотин қышқылы РР, аскорбин қышқылы - С, майда еритін - А, Д, К топтары);
- антибиотиктер;
- ферменттік препараттар (амилосубтилин, протосубтилин) [22].
Шикізатты қабылдау, орналастыру және сақтау
Шикізатты сақтауға қойылатын жалпы талаптар. Құрама жем кәсіпорны шикізатты саны мен сапасы бойынша өнімді қабылдау тәртібі туралы нұсқаулыққа дәл сәйкестікте қабылдауды қамтамасыз етуі тиіс. Шикізатты қабылдау автомобиль немесе вагон таразыларының көрсеткіштері бойынша анықталған салмақ бойынша жүргізіледі. Биологиялық белсенді заттарды қабылдау стандартты салмағы бар орындар саны бойынша жүргізіледі. Ыдысқа (қаптарға) түсетін шикізатты қабылдау шикізаттың қасиеттеріне, оны сақтау қабілетіне, енгізу санына байланысты нұсқалардың бірі бойынша ұйымдастырылады:
– Ыдыста қабылдау, қоймаға жинау және сақтау (метионин, майсыздандырылған құрғақ сүт, фторланбаған фосфат);
- Қабылдау кезінде ыдысқа салу, сүрлемдерде немесе бункерлерде сақтау (балық, ет-сүйек ұны, ашытқы, фторланбаған фосфат):
– Контейнерлерге қабылдау, тиеу кезінде ыдысқа салу, контейнерлерде сақтау (шикізаттың төгілуі қиын түрлері).
– Шикізаттың жекелеген түрлерін орналастыру және сақтау. Төгілуі қиын шикізатты үйіп сақтау кезінде қойманы бір-бірінен оқшауланған жеке секцияларға бөлу керек. Үйіндімен келіп түсетін минералды шикізат түсіргіштермен түсіріледі және едендік қоймаларда сақтауға орналастырылады. Темір жол немесе автомобиль цистерналарында келіп түсетін шикізаттың сұйық түрлерін қабылдау ыдыстарына құяды. Бөшкелердегі шикізат (май, фосфатидті концентрат) түсіргіштермен түсіріледі және еден түріндегі қоймада сақталады. Элеватор қоймаларында шикізатты орналастыру шикізаттың сақталуын және сақтау процесінде оның ең аз орын ауыстыруын қамтамасыз етуі тиіс. Жақсы сусымалылығы бар дәнді және түйіршікті шикізатты сүрлемдерде сақтау ұсынылады .
Достарыңызбен бөлісу: |