Ііі қорытынды ІҮ Пайдаланған әдебиеттер тізімі
-сурет – Құрама жем өндірудің дәстүрлі схемасы
жүктеу/скачать 0.75 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ІІ. 3 Құрама жем рецептілерін жасау тәртібі
| 2-сурет – Құрама жем өндірудің дәстүрлі схемасы
Өндіріске қабылданған рецептке сәйкес шикізаттың жекелеген түрлері қоймадан кезекпен тазалауға, содан кейін үгітуге немесе ұсақтаудан өтпейақ, дозатор үстіндегі бункерлерге жіберіледі. Талап етілетін шикізат санын дайындап, дозаторлар мен араластырғышты қамтиды және құрама жем алады. Мұндай схема бойынша жұмыс қиын және тиімсіз болады, өйткені шикізатты кезекпен өңдеу көп уақытты қажет етеді [9]. Технологиялық желілер. Іс жүзінде олар келесідей әрекет етеді: жақын физикалық және механикалық қасиеттері бар шикізат таңдалады және оны дайындау үшін қажетті жабдықтар қамтамасыз етіледі. Шикізатты дайындаудың бірнеше ағындары пайда болады. Бұл ағындар әдетте технологиялық сызықтар деп аталады (4.3-сурет). 200 1,5 – нория; 2 – компоненттерге арналған бункер; 3 – ұсатқыштар; 4 – араластырғыш; 6,8 – шнекті транспортер; 7 – дозатор; 9 – дозатор бункері 3-сурет – Құрама жем зауытының технологиялық желісі Құрама жем зауыттарындағы технологиялық желілер жақын технологиялық қасиеттері бар шикізатты өңдеуге, бірдей тазарту, ұнтақтау және өңдеудің басқа түрлеріне арналған. Технологиялық желілердегі шикізаттың әртүрлі түрлері жүйелі түрде өңделеді және дайындалғаннан кейін су асты бункерлеріне жіберіледі. Дозалау және араластыру процесі түйіршіктеу процесіне ұқсас бір технологиялық желіге бөлінеді. Әрбір технологиялық желінің бос қабілеті рецепт бойынша қарастырылған шикізаттың максималды мөлшерін дайындауға арналған болуы керек. Шикізатты дайындаудың технологиялық желілерінің саны зауыттың өнімділігіне байланысты, сонымен қатар өндіріс талаптарымен анықталады. Ережелерде белгіленген сапа стандарттарына сәйкес келетін өнімді шығару үшін кемінде бесеу болуы керек. Әрбір құрама жем зауыты үшін міндетті бес желінің қатарына: астық, ұн өнімдері, престелген және ірі кесекті өнімдер, тамақ өндірісі өнімдері, минералды шикізат және мөлшерлеу – араластыру желісі кіреді ІІ. 3 Құрама жем рецептілерін жасау тәртібі Құрама жем – бұл жануарларға қажетті қоректік және минералдық заттар мен дәрумендердің құрамы бойынша дұрыс теңдестірілген әр түрлі жемнің қоспалары. Құрама жем екі түрге бөлінеді: құрама жем-концентраттар —алдын ала әртүрлі концентраттардың шашыраңқы қоспасыұсақталған және ірі, шырынды және басқа да жергілікті азықтарға қосымша жануарларға қоректендіруге арналған: толық рационды-құрамына жануардың толық рационын ауыстыратын барлық қажетті қоректік заттары бар концентрацияланған және ірі азықтар кіретін престелген брикеттер мен түйіршіктер түрінде. Әр түрлі жемдердің дұрыс құрамы бар құрама жемдерде бір жемде талап етілетін қоректік заттардың жетіспеуі оның екіншісінде болуымен толықтырылады және осымен құрама жемнің жеке азықтармен немесе бір тектес азықтық қоспалармен салыстырғанда жоғары қоректік құндылығы қамтамасыз етіледі. Құрама жем өндіру кезінде: пішен, түрлі өсімдіктердің жемістері мен тұқымдары (cұлы, арпа, жүгері, тары, бұршақ, қара бидай, бидай, жасымық, вика, жылқы бұршағы және т. б.), ұн тарту және жарма өнеркәсібінің қалдықтары (кебек, жанама өнімдер), май өндіру өнеркәсібінің қалдықтары (күнжара, шроттар), қант өнеркәсібінің қалдықтары (жом, сірне, мелясса), крахмал-сірне және спирт өнеркәсібінің қалдықтары, Жем ашытқылары, гидролиз өнеркәсібінің өнімдері, минералды азықтар (бор, тұз, сүйек және ұлутас ұны және жарма), мал азығы (балық ұны, ет-сүйекті, қан, кит ұны және т. б.), витаминдер, микроэлементтер, антибиотиктер және өсуді күшейткіштер. Толық құнарлы құрама жемдерді өндіру үшін типтік рецептілер бар, онда жануарлардың белгілі бір санаты үшін жақын қоректілігі, жемдік қасиеттерінің 71 белгісі бойынша біріктірілген негізгі топтардың пайыздық құрамы көрсетілген. Құрама жемнің жалпы құнарлы құндылығы азықтық бірліктерде көрсетіледі, олардың саны 100 кг құрама жемге жатады. ҚР - да стандартты азықтық бірлік үшін 1 кг сұлы, ылғалдылығы 13 %, ҚРСТ бойынша Ш түріне (кәдімгі сұлы), табиғи салмағы 450-480 г І (ашық) түрге сәйкес келеді. Бір жемшөп бірлігінің жалпы қоректілігі шамамен 150 г майға тең. Құрама жемдегі жалпы құнарлылықпен қатар, сіңірілетін протеиннің мөлшері ерекше есепке алынады, ол қандай да бір ақуыз емес басқа қайнатылатын затпен және шикі клетчаткамен ауыстырылуы мүмкін емес. Құрама жем концентраттарындағы шикі клетчатканың мөлшері шектеледі, өйткені ол құрама жемнің аса қиын құрамдас бөлігі болып табылады және олардың жалпы құнарлылығын төмендетеді. Толық рационды азықтарда ас қорыту процесін дұрыс қамтамасыз ету үшін шикі талшықтың міндетті минимумы көзделеді. Құрама жем рецептеріне жануарлар мен құстардың түрлері бойынша нөмірлер беріледі. Мысалы, тауықтар үшін - № 1-ден № 9-ға дейін, үйректер үшін - № 20-дан № 29-ға дейін, шошқалар үшін - № 50-ден № 59-ға дейін және т. б. Белгіленген ондықтар шегінде рецептерге жануарлар мен құстардың өндірістік топтары бойынша реттік сандар беріледі, ал сандар жетіспеген жағдайда әріптік литерлер беріледі. Мысалы, мекиен тауықтар үшін № 1 рецепт, балапандар үшін № 2, 21 - ден 150 күнге дейінгі жас тауықтар үшін № 3 рецепт орнатылған. Аналық үйректер үшін - № 20, үйректер үшін - № 23, торайлар үшін- № 50 және т. б. Рецепттің нөмірі екі санмен белгіленеді, олардың біріншісі жануарлардың немесе құстардың түрі мен тобын, екіншісі — осы топтың құрама жем рецептісінің реттік нөмірін білдіреді. Екі сандар қатар сызықша арқылы қойылады. Мысалы, № 2 - 2 рецепті бойынша құрама жем балапандарға арналған. Белокты-дәруменді қоспаларға арналған рецептілер жануарлар мен құстардың белгілі бір түріне арналған құрама жем сияқты нөмірлермен белгіленеді, соңында Д немесе БВД әрпі қосылады. Мысалы, шошқа төліне арналған ақуыз-дәрумендік қоспа рецепті: 57 -1Д. Өндіріске тағайындау үшін рецепт таңдау және оның орындалуын бақылау құрама жем зауытының ТББ бастығына жүктеледі. Құрама жем өндіруге арналған рецепті жоспарлы тапсырмаларға және шикізаттың болуына сәйкес таңдайды. Өндіріске рецепт берер алдында қайта өңдеуге дайындалған шикізат партиясы зертханада қоректілігі мен минералдық құрамына, сондай-ақ қолданыстағы ҚР СТ және уақытша техникалық шарттар бойынша сапа көрсеткіштеріне сәйкестігіне тексерілуі тиіс. Жем зауыттарына жеткізілетін барлық шикізат шектеуші (ең төменгі) сапа көрсеткіштеріне сәйкес болуы керек, яғни шикізаттың әрбір түріне тән иісі мен түсі болуы керек және көгерудің белгілері болмауы керек. 72 Сапасыз шикізат — құрғаған, зең, зиянды тұқымдар мен металл қоспалары бар шикізат — өндіріске жіберілмейді. Әрбір келіп түсетін шикізат партиясынан ТББ зертханашылар үлгілерді іріктеп алады және оларды қолданыстағы ҚР СТ сәйкес зертханаларға зерттейді. Шикізат сапасының көрсеткіштері жөнелтушінің шикізаттың сапасы туралы куәлікте көрсеткен деректермен салыстырылады және жол берілетін нормалардан артық ауытқулар анықталған кезде жөнелтушіге белгіленген тәртіппен астық қабылдау және қайта өңдеу кәсіпорындарына әкелінетін астық үшін рекламация көрсетеді. Бірінші дәрежелі астық бүлінген (ақаулық) немесе қосалқы өнімдер мен қалдықтардың жемдік құндылығына, сапалылығына күмән туғызатын қалдықтар түскен жағдайда, комиссия ТББ бастығының қатысуымен құрама жем зауытына келіп түскен шикізаттан үлгі алып, "құрама жем зауытына келіп түскен шикізаттан үлгі алу актісін" және зауыт директоры қол қойған ілеспе хатпен бірге оларды осы шикізатты мал азықтық мақсаттарға пайдалану мүмкіндігі туралы қорытындыға ветеринариялық-бактериологиялық зертханаға жіберілсін. Құрама жем кәсіпорны жеткізетін негізгі шикізат сапасының шектеулі көрсеткіштері шикізат топтары бойынша белгіленген және құрама жем кәсіпорындарында технологиялық процесті ұйымдастыру және жүргізу ережесінде жазылған. Құрама жемді өндіру үшін Диірмендер мен ірі зауыттарда жанама өнімдерді тазартқаннан кейін, онда осы дақылдарға стандарттар бойынша негізгі астыққа немесе дәнді қоспаға жататын азық-түлік-жемдік және бұршақ дақылдарының кемінде 85 % дәндері болған жағдайда астық қоспасын алуға болады, бұл ретте арамшөп қоспасының құрамында ірі қоспалардың 3 % - ынан аспауы тиіс (тесіктері 0 6 мм електен жиналуы) және минералды қоспалардың 3 % - ынан аспауы тиіс (оның ішінде тесіктері 0 1 мм електен Шикізатты қоймаларда, элеваторда, алаңдарда орналастырған кезде ТББ қызметкерлері шикізаттың әртүрлі түрлерінің араласпауын және сақтау кезінде сапасы нашарламауын қадағалауға міндетті, берілген рецепт бойынша кез келген сақтау нүктесінен өндіріске ең жақсы беру мүмкіндігін қамтамасыз етуге тиіс. ТББ зертханасында шикізат әкелу жоспарына сәйкес және қолда бар қойма сыйымдылығын ескере отырып, ТББ бастығы қойма меңгерушілері мен элеватор бастығының қатысуымен құрамажем кәсіпорнында шикізатты орналастырудың айлық жедел жоспары болуы тиіс; бұл жоспарды зауыт директоры бекітеді. Шикізаттың әр түрлерін бір қоймада орналастыру және сақтау кезінде шикізаттың бір түрін екіншісінен оқшаулайтын және ығысудан сақтайтын қалқалар немесе жылжымалы қалқандар дайындалуға тиіс. Астықты қоймаларда, негізінен элеватордың сүрлемдерінде орналастырады. Тез және оңай араласатын ұн, кебек және басқа да шикізат түрлерін төгілуі қиын жүктерге арналған шығару жабдығын міндетті түрде орнатқанда қоймаларға орналастыру қажет. Бор мен тұз басқа шикізат түрлерінен оқшауланады. Күнжара мен шроттарды қоймаларда жасырын сақтау ұсынылады. Егер Күнжара брикеттелген болса, оларды қатарлап қояды. Ыдыстағы ұн өнімдері (ет-сүйек, кит және балық ұны және т.б.) өндіріске берілгенге дейін онда сақталуы тиіс. Собықтағы жүгері мен нығыздалған шөпті оларға атмосфералық жауын-шашынның түсуін болдырмайтын арнайы жабдықталған қалқалардың астында сақтауға болады. Меляссаны арнайы жабдықталған бактарда сақтау керек. Шикізатты қабылдау, орналастыру және сақтау кезінде ерекше иісі бар және сақтаудың ерекше жағдайларын талап ететін қан, ет және ет-сүйек ұны сияқты ингредиенттерге ерекше назар аудару керек. Егер аталған ингредиенттерді сақтау мерзімі екі айдан асса, онда олардың үлгілері ветеринариялық-бактериологиялық зертханада шірік бактериялармен тұқымдастырылуын тексереді. ТББ зертханашылар құрама жем зауытына түсетін ингредиенттердің түсі мен иісін тексереді. Содан кейін үлгілерді іріктеп алады және орташа үлгі бойынша техникалық шарттардың нормаларына сәйкес шикізаттың қандай да бір түрін сипаттайтын ылғалдылықты және барлық сапа көрсеткіштерін анықтайды. Ингредиенттерді мұқият тексереді: оларда шыны, металл заттар және т. б. жоқ па? Ұн шикізатының ыдысында атауы, саны және өндірілген күні көрсетілген жапсырма болуы тиіс. Шикізаттың сапасы мен жай-күйін оның қоймаға келіп түскен сәтінен бастап келесі көрсеткіштер бойынша жүйелі түрде тексереді: температура, ылғалдылық, зиянкестермен залалдануы, қышқылдығы және микрофлорамен тұқымдануы. Шикізат сақталатын қолайсыз жағдай анықталғанда, зертханашылар оның сапасының нашарлауын алдын ала ескерту шараларын қолдануға міндетті. Өңдеуге жарамды, бірақ сақтауға тұрақты емес шикізатты өкім негізінде дереу өндіріске береді. Бұл өкімде рецепт нөмірі, белгіленген рецепт бойынша құрама жем өндіру үшін талап етілетін шикізат мөлшері, қандай қоймалардан, сүрлемдерден немесе басқа да сақтау орындарынан астықты және шикізаттың басқа да түрлерін қайта өңдеуге жіберілуі тиіс, олардың салмағы мен сапасы көрсетіледі. Өкім үш данада жазылады: біріншісі ТББ зертханасында қалады, екіншісі қойма меңгерушісіне, үшіншісі өндіріс бастығына (шеберге) ұсынылады [43]. Шикізат өндіріске қатаң салмақ бойынша жіберіледі. Жіберілген шикізаттың сапасы зауыттың зертханалық талдауларының деректері бойынша көрсетіледі және ауысым зертханашысы қолымен куәландырылады. Шикізатты тазалау кезінде ауысымнан алынған азықтық емес қалдықтар өндіріске берер алдында қоймаларға жіберіледі. Қалдықтарды жою үшін шығару акт (т. б.) ресімделгеннен кейін ғана рұқсат етіледі. № 23) оларды есептен шығаруға және шығаруға. Көптеген кәсіпорындарда ТШК зертханасының қорытындысы бойынша азықтық емес қалдықтарды отынға пайдаланады, қалғандары жағдайларда жойылады. 74 Тиісті рецепт бойынша қайта өңдеуге дайындалған шикізат партиясының сапасын анықтау кезінде КББ бастығы Жем бірлігі, қайнатылған протеин және шикі клетчатка бойынша құрама жемнің қоректілігін, сондай — ақ минералдық құрамды-натрий, калий, кальций және фосфор бойынша есептейді. Есептік кесте бойынша олар ингредиенттердің тағамдық құндылығы мен минералдылығы туралы мәліметтерді тауып, есеп формасына жазады. жүктеу/скачать 0.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|