Исахметов т. И., Ж азд ы кбаева д. П
Исахметов Т.И., Жаздыкбаева Д.П
жүктеу/скачать 3.61 Mb. Pdf көрінісі
|
| Исахметов Т.И., Жаздыкбаева Д.П.
басталады. Сонымен бірге, Ніл, Тигр жэне Евфрат өзендерінің жазықтарындағы Таяу Ш ығыстағы ежелгі өркениетте жоғары дэрежеде ұйымдастырылған мемлекет қүрылып, шаруашылық қызмет жүргізілді, үкімет өнім, мүлік, салық жинау, орындалған жүмыс қазынаны толтыру және кіріс пен шығыс есептерімен айналысты. Бақылаудың эр түрі жүзеге асырылды, оның ішінде аудит те бар. Мүндағы мақсат - қателіктерді азайту жэне шенеуніктер тарапынан алдау әрекеттеріне жол бермеу. Бірқатар бақылау түрлері сол уақытта Библияда (Інжілде) да суреттеледі. Онда мүлікті екі жақты күзету, адал қызметкерлерді жалдау, міндеттерді бөлісу мэселелері баяндалады. Ревизиялық қызмет Вавилон, Мысыр, Рим, Қытай жэне Греция сияқты антикалық елдерде де болған. Мысалы, ежелгі М ысырда (біздің дэуірімізге дейінгі 3400-2400 жж.) Мүлікті түгендеу кезең сайын, ал шаруашылық операцияларын бақылауды үш адам жүзеге асырған. Оның біреуі не нәрсе берілді, соның санын папнрусқа белгілеп отырса, екіншісі нақты босатуларды жүзеге асырған, ал үшіншісі ауытқуды анықтау үшін берілген мүліктердің немесе өнімдердің санын нормамен салыстырып отырған. Ресурстардың козғалысы мен болған оқиғалар бойынша операциялар қатаң тэртіппен қүжатталып отырған, тікелей орындаушылар мен қатысушылардан тэуелсіз жүзеге асырылатын шаруашылық процестерін бақылау осылай пайда болған. Есепті жүргізу бойынша арнайы заңнама алғаш рет Вавилон мемлекетінде пайда болған. Хаммурани заңы (біздің дэуірімізге дейінгі 2200-2150 жж.) Конгрестерге дербес есеп жүргізуді, ал храмға - мемлекеттік есепшілікті жүргізуді эмір етті, ақшаны қолхатсыз беру жарамсыз деп саналған. Чжоу династиясы басқарған уақыттағы көне Қытайда (біздің дәуірімізге дейінгі 1122-256 жж.) Есептің мемлекеттік жүйесі, оныңіш індебарлықүкіметдепартаменттерініңмүқиятэзірленген бюджеті мен аудиті жүзеге асырылды. Ал, біздің дәуірімізге дейінгі 700 жылы ол жақта негізгі міндеті мемлекеттік ақша мен мүлікті пайдалануға қүқығы бар үкімет шенеуніктерінің 8 |