Issn 305-9397. Ғылым және білім. 2022. №1-1 (66) issn 2305-9397
Ауыл шаруашылығы ғылымдары
жүктеу/скачать 7.12 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зерттеу объектілері
- Зерттеу әдістері
| ______ ____________Ауыл шаруашылығы ғылымдары
100 Технологияның жаңалығы жергілікті табиғи-климаттық жағдайларға бейімделген, тез ӛсетін, ҧзаққа созылатын, қосымша жемшӛп қҧрамдастарынан кӛпжылдық егістік агроценозын қалыптастыруда, оларды егіс жылы пайдалануға, келесі жылдары шабындық және шабындық - жайылымдар ретінде пайдалануға мҥмкіндік береді[18]. Бҧзылған шабындықтарды және жайылымдық жерлерді қалпына келтіру ҥшін ӛнімділігі жоғары кӛпжылдық шӛптерді таңдау кӛпжылдық шӛптерді (шӛп, эспарцет, жоңышқа) ӛсіруді кӛрсетеді. Топырақтың қҧнарлылығын сақтауға және кӛбейтуге ықпал ететін топырақтың су-физикалық және агрохимиялық қасиеттерін жақсарту[19]. Зерттеу объектілері: кӛпжылдық шӛптер, мал азықтық қҧндылығы. Зерттеудің мақсаты: Батыс Қазақстанның қҧрғақ дала аймағында ӛнімділікті арттыру арқылы шабындықтар мен жайылымдарды қалпына келтірудің ресурс ҥнемдейтін технологияларын әзірлеу. Зерттеу әдістері: Стационарлы, далалық әдістерді ҥлгілерді зертханалық талдаумен біріктіріп қолдану. Қҧрғақ дала аймағы жағдайында 2014 жылы «Орал АШТС» ЖШС базасында арпаның жартылай жамылғысының астындағы кӛпжылдық шӛптер қоспасын (еркекшӛп + эспарцет + жоңышқа) пайдаланатын алкап қҧрылды. Учаскелердің ауданы 250 м 2 , қайталануы 3 есе, учаскелердің жҥйелі тҥрде орналасуы. Нәтижелер. Зерттеудің агроклиматтық жағдайлары. 2019 жылдың сәуір айында жауын- шашын орташа жылдық деректер шегінде тӛмендеді. Метеорологиялық жағдайлар бойынша мамыр әдеттегі ҧзақ мерзімді орташа сипаттамалардан айтарлықтай ерекшеленді. Маусым айының соңына дейін жауын-шашынның ҥлкен тапшылығымен ӛте жоғары ауа температурасы сақталды (1-28 маусым аралығында небәрі 3,3 мм). Жалпы, атмосфералық қҧрғақшылық 51 кҥнге созылды. 2020 жылдың наурыз айында орташа тәуліктік температураның ҧзақ мерзімді деректерден +8,5 0 С ауытқуы (+4,5 0 С -қа қарсы - 4,0 0 С ) 15,4 мм жауын-шашын тапшылығы сақталды. Кӛктем айларында айтарлықтай жауын-шашынның болмауы вегетативті массаның қалыптасуына айтарлықтай әсер етті. Сәуір, мамыр және маусым айларындағы температуралық режим орташа жылдық деректер деңгейінде қалды. Вегетациялық кезеңнің алғашқы айларында (мамыр, маусым) 2021 жылдың температуралық режимі мамырдағы нормадан 34%-ға, маусымда 17%-ға жоғары. Мамыр айында орташа тәуліктік температура 16 0 С нормаға қарсы 21,5 0 С, кӛпжылдық мәліметтер бойынша маусымда 24,5 0 С - қа қарсы 20,9 0 С болды. Мамыр айының соңында жауған жаңбыр стресстік жағдайды жақсартты. 30 мамырдан 4 маусымға дейін 6 кҥнде 81 мм жауын-шашын тҥсіп, топырақтың 0-100 см қабатындағы ылғал қорын 120 мм деңгейінде анықтады, бҧл ӛсімдіктің екіншілік тамырларының қалыптасуына, дақылдардың ӛнімділігіне ықпал етті (1-сурет). Сурет 1 – Он кҥндік бойынша жауын-шашын мӛлшері Алайда, одан кейінгі ҥздіксіз ауа қҧрғақшылығы топырақтағы ылғалдың жоғалуына әкелді. Маусым айында 25 кҥн қатарынан кҥндізгі температура 33,5 0 С - тен 41,8 0 С - қа дейін, топырақта 50-55 0 С ҥздіксіз қҧрғақшылық болды. 15 маусым мен 30 маусым аралығында ауаның орташа тәуліктік температурасы 28,8 0 С - 31,9 0 С, кӛпжылдық нормасы 20,9 0 С болды. Бҧл кезеңде жауын-шашын мҥлде болған жоқ. Сонымен, кӛпжылдық шӛптердің вегетативті |