ISSN 2305-9397. Ғылым және білім. 2022. № 3-3 (68)____ _
123
12 Isfahani M A., Dzhavanmard H R., Golparvar A. R. Vliyanie metodov obrabotki pochvy na
period rosta yarovogo saflora (Carthamus tinctorius L.), vyrashchivaemogo v iranskoj provincii
Isfahan // Issledovaniya selskohozyaistvennyh kultur. - Sentyabr 2016. - Tom 17, vypusk 3,
S.- 493-495.
13 Czya H., CHen Z., Ma K., YAn K. Li, G. Klyuchevye tekhnologii dlya sistemy obrabotki
pochvy v zone suhogo zemledeliya severnogo Kitaya Nonge Cziksi Syuebao / Trudy Kitaiskogo
obshchestva selskohozyaistvennoi tekhniki 2020. - St. - 59-63
14 Tahernezhad Z., Saba Dzh., Zeinalabedini M., Purdad S. S. i Gaffari M. R. Ocenka
komponentov nasleduemosti i dispersii v shirokom smysle dlya urozhajnosti semyan i
agronomicheskih priznakov u mestnyh i ekzoticheskih genotipov saflora (Carthamus tinctorius L.).
Bangladeshskii botanicheskii zhurnal, https: // doi.org/ 10.3329/ bjb. v47i3.38718 // 47 (3). - 2018.
- St. - 501-508.
15 Sui-Kvonghyaua., Dzhon Rianb., «Reakciya neoroshaemogo saflora na azotnoe udobrenie
v usloviyah Sredizemnomor'ya» Tekhnicheskie kul'tury i produkty. https:/ /doi.org/ 10.1016/ j.indcrop.
Tom 32, Vypusk 3. - 2010. - St. - 318-323.
16 Solodovnikov A.P., Denisov E.P., Denisov K.E., Shagiev B.Z. Dinamika urozhainosti
yarovyh kultur pri ispolzovanii energoeffektivnyh sposobov pervichnoj obrabotki yuzhnyh
chernozemov Povolzhya/ Zhurnal farmacevticheskih nauk i issledovanii 2017. - St. - 1583-1585.
17 Devkota M., Devkota K.P., Acharya S., Makdonald A.Dzh. Povyshenie rentabelnosti,
urozhajnosti i stabilnosti urozhaya za schet ustoichivyh metodov vyrashchivaniya kultur v risovo-
pshenichnyh sistemah Nepala/ Selskohozyajstvennye sistemy 2019g. - St. - 414-423.
18 Ebubekir A. E., Ozgoz M. G., Byulent O. Vliyanie razlichnyh sistem obrabotki pochvy na
vskhozhest rastenii iparametryurozhajnosti pri vyrashchivanii saflora v Centralnoi Anatolii Turcii//
ZHurnal novyh rezultatov v nauke. - 2018. – St. – 210.
19 YAu M. Sidahmed M. Haidar. Konservaciya po sravneniyu s obychnoi obrabotkoi pochvy
na proizvoditelnost trekh razlichnyh kultur// Agronomy Journal. https:// doi.org/ 10.2134/ agroni
2009.0242 - 2010. – St. – 269-276.
20 Husein K., David A. Issledovanie razlichnyh metodov obrabotki pochvy i poseva pri
vyrashchivanii saflora (Carthamus tinctorius L.), Nauchnye dokumenty. Series A. Agronomiya, Vyp.
LSI, №. 1, 2018. – St. – 481-486.
ТҤЙІН
Тҥркістан облысының дәнді және бҧршақ дақылдардың негізгі егістіктері (шамамен
80%) тәлімі жерлерде ӛсіріледі. 2020 жылғы деректер бойынша Тҥркістан облысы бойынша
тәлімі жердегі егістік кӛлемі 1073,1 га қҧрады, оның ішінде дәнді дақылдар – 446,6 мың гектар
жерге ғана егіліп, ауылдарда ӛткен кӛптеген реформалар мен дҥниежҥзілік жаһандық жылыну
салдарынан егіс алқаптарын 954,9 мың гектарға дейін тӛмендетті. Оның ішінде дәнді дақылдар
егісі 349,8 мың га азайды. Красноводопад селекциялық тәжірибе станциясында кҥздік бидай,
кҥздік арпа және мақсары ӛсіру кезінде топырақты ӛңдеудің ҥш негізгі әдістерін зерттеу
бойынша ғылыми тәжірибелер жҥргізілді. Іс жҥзінде негізгі ӛңдеудің 3 нҧсқасы сыналды олар:
«дәстҥрлі технология» - жер қыртысын 25-27 см тереңдікке дейін соқамен жырту.
«Минималды технология» - топырақты чку-4 қопсытқышымен 14 см тереңдікке дейін қопсыту
және «нӛлдік технология», яғни СЗС-2,1 сепкішімен топырақты ӛңдеусіз тікелей себу. Осы ҥш
технология бойынша кҥздік бидайды себу нәтижесінде дәстҥрлі технология бойынша 5 жылда
гектарынан бидай дақылы бойынша орташа ӛнімділік 15,9 ц/га қҧрады, арпа бойынша -
20,2 ц/га, мақсары бойынша – 9,4ц/га, минималды технология бойынша сәйкесінше – 14,8 ц/га,
18,5, 9,3 ал нӛлдік технологияда - 18,2, 18,6, 9,4ц/га. Кӛпжылдық зерттеулер нәтижесінде
нӛлдік технология бойынша кҥздік дәнді дақылдарды тікелей себу неғҧрлым тиімді болып
шықты. Сондай-ақ, нӛлдік технологиямен егістік жерлер арамшӛптермен ластанған болса да,
оны гербицидтермен жоюға болатындығы дәлелденді.
|