Жалғау – өзі жалғанған сөзін екінші сөзбен қарым-қатынасқа түсіріп
жүктеу/скачать 0.53 Mb.
|
1 2
казак тили- Бұл бет үшін навигация:
- Жуан буын Жіңішке буын 1. I жақ
- 2. II жақ -ң
- 3. II жақ -ңыз
- 3. III жақ -сы
- СЕПТІКТЕР СҰРАҚТАРЫ СЕПТІК ЖАЛҒАУЛАРЫ
- Септік жалғау
- Сөз тудырушы жұрнақ
СЕПТІК ЖАЛҒАУ:
Септік жалғау – сөздерді бір-бірімен байланыстырып, жалғастырып, оларды өзара қарым-қатынасқа түсіріп тұратын қосымшаның түрі. Сөздердің жалғауларды қабылдап, өзгеру жүйесі септеу немесе сөздердің септелуі деп аталады. Қазақ тілінде жеті септік бар. Олар: атау, ілік, барыс, табыс, жатыс, шығыс, көмектес Әрбір септіктегі сөз белгілі бір сұрақтарға жауап береді. Сұраққа сәйкес әр септіктің арнаулы қосымшалары болады, олар септік жалғаулары деп аталады. Септік жалғаулары әр сөзге буын және дыбыс үндестігіне байланысты әртүрлі нұсқада жалғанады. ЖІКТІК ЖАЛҒАУ: Фонетика- тіл білімінің дыбыстық жағын зерттейтін сала. Фонетика дыбыстардың жасалу, айтылу, естілу, және буын, екпін, интонация мәселелерін қарастырады. Дауысты дыбыстар-12 Дауыссыз дыбыстар-25 Жұрнақ жалғанған сөзінен жаңа сөз тудыратын немесе сөзді түрлендіретін қосымша. Зат есім- заттың, құбылыстың атын білдіріп, кім? не? деген сұраққа жауап беретін сөз табы. Күнделікті өмірде кездесетін, әдеттегі жай нәрселерді ғана емес, табиғат пен қоғамдық өмірдегі ұшырасатын әр алуан құбылыстар мен оқиғаларды, ұғымдар мен түсініктерді де қамтиды. Мысалы:құс, тас, су, шыны, адам, қол деген сөздермен қатар, жаңбыр, найзағай, сайлау, жүріс, капитализм, эволюция, ұғым, ақыл, сана деген сөздер де зат есімге жатады Зат есімдер мағынасына қарай бөлінеді деректі зат есім дерексіз зат есім: Деректі зат есім ол біз қолмен ұстап көзбен көре алатын зат. Дерексіз зат есім біздің ести алатын сезе алатын зат есімдер. Мысалы: Деректі:кітап,дәптер,қалам,сөмке ж/е т.б. Дерексіз:сезім,парасат,ізет,махаббат. Жалпы және жалқы есімдер: Етістік- Заттың қимылын сипаттайтын сөз табы етістік деп аталады. Морфология Кез келген сөз түбір және қосымшадан тұрады. Сөз тудырушы жұрнақ өзі жалғанған сөздің мағынасын өзгертіп, жаңа сөз тудырады. Мысалы, ақыл + ды + лық, көр + еген + ді + лік, әдіс + кер + лік, талғам + паз + дық, сүз + еген, шаш + ыра + ңқы, би + ші, қобыз + шы, құм + айт, шөл + ейт, т.б. Сөз түрлендіруші жұрнақ өзі жалғанған сөздің рең мәнін ғана түрлендіреді, негізгі мағынасын өзгертпейді, яғни негізгі мәннен ауытқымайды. Мысалы, жапырақ + ша, көл + шік, қора + шық, апа + тай, ата + й, сар + ғыш, қыз + ғылтым, ағ(а) + еке, т.б. Етістіктің райлары: Болымды және болымсыз етістік: жүктеу/скачать 0.53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 2