Өзін - өзі бақылау адамның психикалық жағдайы мен регульяциясы, өзіндік іс -  əрекеттерін бақылау

Жеке адамның өзі де- қоғам мүшесі, əрі əлеуметтік тұлға. Сондықтан оның өмір 
тіршілігіндегі əрбір қимыл-əрекеті, ісі қоғамдық өмір көрінісі. Психология ғылымының 
кез-келген мəселесі адамның жан дүниесі сырымен, қоғам мен əлеуметтік өмірдің сан 
алуан салаларымен тығыз байланыста. Психологтар мен социологтар зерттеулеріндегі 
маңызды мəселенің бірі адамдар арасындағы қарым-қатынас мəселесі. 
Қатынас орнату нəтижесінде өзара ықпал етіп, адамдар өмір тəжірибесі, іс-əрекеті, 
ақыл-ойы дамиды, əр-алуан іс-əрекеттерін жүзеге асырып, хабар алысады. Содан олардың 
арасында тұрақты қарым-қатынас орнайды, өзара бірігеді, əрбір іс-əрекетті орындау 
нəтижесінде кəсіби іскерлігі артады. Ұжымдық іскерлігі дамып, басқару ісінің мəнін 
түсінеді. Адамдар өзара қарым-қатынас жасасу арқылы бірін-бірі түсініп, мінез-
құлқындағы ұнамды қасиеттерін қалыптастыруға ықпал етеді, əлеуметтік жағдайды 
түсінеді. 
Қоғамдық сипатта атқарылатын істердің нəтижелі болуы, ең алдымен адамдардың 
ақыл-ойы мен дене күшін біріктіре отырып, олардың саналы түрде жүзеге асырылуына 
тəуелді. 
Қарым-қатынас түрлері. 
Топтағы, ұжымдағы адамдар арасындағы қарым-қатынастың негізгі екі түрі 
болады. Іскерлік жəне жеке қарым-қатынас. Бұл екі түрі де жеке адамдардың бір-бірімен 
қатынас жүйесін құрайды. 
Қарым-қатынастың негізгі психологиялық сипаты. 
а) дара адамдар арасындағы қатынас жəне оның əлеуметтік бағыт-бағдары. 
ə) оның психологиялық дамуы мен тірегі. 
б) қарым-қатынас жасауының белгі-таңбалары жəне оның қимыл-қозғалысы бет 
құбылысының, ым-ишаралары мен көзқарастарынан айқын байқалуы. 
в) əлеуметтік өміріндегі тіршілік бейнесінен көрінеді. 
Қарым-қатынас психологиясы көп жақты жəне күрделі процесс. Сондықтан негізгі 
ерекшеліктеріне қарай бір-біріне байланысты үш жақты құрылымы бар. 
1. коммуникативті 
2. интерактивті 
3. перцептивті 
Бұл құрылым адамдардың тіршілік əрекетінде қарым-қатынастың негізгі қызметі 
болып табылады. 
Қарым-қатынастың коммуникативті жағы немесе коммуникация жеке адамдар 
арасында информация алмасу (общение как обмен информации). 
Интерактивті жағы адамдар арасында пікір, идеалар алмасу мен қатар іс-əрекет 
барысындағы қарым-қатынасы. 
Перцептивті жағы араласушы адамдардың бір-бірін түсіне білуі, ықпал жасауы, 
қабылдауы,өзара қатысы, байланысы, информация алмасуы. 
Іскерлік қарым – қатынас 
Іскерлік қарым-қатынас жеке адамдардың іс-əрекет барысындағы қатынас жүйесі, 
оның құрамы: 
1. іскерлік əңгімелесу 
2. телефондық іскерлік əңгімелесу 
3. аудитория алдында сөйлеу 
4. қызметтік кеңес өткізу 
5. іскерлік құжаттармен жұмыс. 
Топтың əлеуметтік психологиялық жағдайы. 
Жеке адам басқа адамдармен тікелей қарым-қатынаста болып, өзінің əлеуметтік мəнін 
жүзеге асыруда бір-бірімен тығыз байланысты топтарда болады. Топтың түрлері: 
Қалыптаса бастаған өзара қатынастар еркіне қарай шағын жəне бастапқы топтар болады. 
Құрылу принципі мен əдісіне қарай шартты жəне нақты, формалды жəне формалды 
емес топтар болады. Адамдардың уақыт жəне кеңістік белгілері негізінде топтардың 

қалыптаса бастауы – ассоциация деп аталады. Мысалы: 1 курс, 1 класс. Ассоциация 
күрделі қауымдастық корпорацияға айналады. Корпорация адамдардың өзара тұйық 
бірлестігі 
Ұжым ол қоғамда, қызметте ортақ мақсатқа біріккен, психологиялық тұрғыда 
топтасқан адамдар тобы. Ұжымдық қарым-қатынас жасаудың негізгі объектісі 
адамдардың ұйымшылдығы мен бірлігі, топтағы психологиялық ахуал, əрбір ұжым 
мүшесінің көңіл-күйі, сергектігі, болашақ мақсат-мүддесі əлеуметтік психологияда өзекті 
мəселе ретінде жеке қарастырылады. Бұл мəселе ұжымдық мүдде деп (аталады) саналады. 
Адамдардың қоғамдық жұмыс түрлерінде еңбек өкімділігін арттыруы, олардың 
жасаған жұмыстарына саналы түрде жауапкершілікпен қарауы, ең алдымен, сол ұжымда 
қалыптасқан əлеуметтік- психологиялық ахуал орнатуы қажет. 
Екіншіден, іскер адамдардың əлеуметтік белсенділігі мен қоғамдық санасын 
өрістету үшін əрбір қызметкер, жұмысшы мен жетекші арасында жағымды қарым-қатынас 
орнатып, олармен жоспарланған істерді жүзеге асйру үшін əр адамның даралық мінез-
құлқын білуді талап етеді. Мұндай талап əлеуметтік психологияда ерекше орын алатын 
мəселенің бірі адам факторын үнемі ескеріп, ерекшеліктерімен санасып отыру қажет. 
Адамдар арасындағы қарым-қатынасты зерттеген кезде психологиялық зерттеу əдісінің 
бірі таңдау. Бұл əдісті тұңғыш ұсынған американ психологы Дж. Морено. Бұл əдіс 
объективті əдіс оны əлеуметтік психологияның басқа əдістерімен бірге адамдардың бір-
бірімен өзара қатынасын зерттеген кезде қолданылады. Таңдау əдісі-социометриялық əдіс 
деп аталады. 

жүктеу/скачать 0.87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: