Қателіктер әсер ету сипатымен қасиеттері жағынан өрескел, жүйелі және кездейсоқ болып бөлінеді. Өлшеу процесінде кездейсоқ кателіктер болмай қоймайды және оларды жою мүмкін емес. Осы қателіктердің қасиеттерін зерттеу өлшеулер нәтижелерінің дәлдігін бағалау әдістерін талдап жасауға және өлшенілетін шаманың мүмкін болатын мәнін анықтауға мүмкіндік береді.
Өлшеу нәтижесінің қателігі деп, өлшеу нәтижесі мен өлшенген шаманың шын мәнінің айырымын айтады
δ = l – x
мұндағы l —өлшеу нәтижесі.
Х өлшенген шаманың шын мәні|
Кездейсоқ қателердің үлестіру моделін қарапайым үлестіру көрсетеді.
қарапайым үлестірудің тығыздығы мынадай формуламен көрсетіледі:
Бұл жерде
- орта квадратты ауытқу.
Бұл функциялық графикті Гаусс қисық сығы дейді және ол у өсіне симметриялы болады.
Өлшеу дәлдігі өлшеу шамасының шын шамаға қаншалықты жақын екендігін көрсетеді.
Бұндай жақындықты көрсету үшін орта квадратты ауытқу қолданады.
Бұл жерде кездейсоқ қате.
.
Кездейсоқ қатенің математикалық күтуі нөлге тең болғандықтан, яғни оны дисперсия
немесе
Бұл жерде - кездейсоқ қатенің тығыздығы. Тең ділдікті өлшеулерде орта квадратты ауытқу тұрақты болады, яғни
