“Жаратылыстану” факультеті

“Жаратылыстану” факультеті

“Жалпы математика жєне физика” кафедрасы

“Физикалық приборлар” пєні бойынша

050110 – физика мамандыќтарыныњ студенттері ‰шін
Лабораториялық жұмыстар

Жетісай – 2006 ж

Керекті ќ±рал жабдыќтар: сызѓыш, штангенциркуль, микрометр, єрт‰рлі диаметрлі сымдар.

Ж±мыстыњ маќсаты: микрометр жєне штангенциркульмен µлшемдер ж‰ргізуді жєне тікелей µлшеулер дєлдігін баѓалау єдістерін ‰йрену.
Пысыќтау с±раќтары.

1. 
   Системалыќ, кездейсоќ ќателер деген не?
   
2. 
   Системалыќ ќателер ќалай есепке алынады?
   
3. 
   Тікелей µлшеулерде кететін кездейсоќ ќателерді ќалай ескеруге болады.
   
4. 
   Штангенциркульдыњ, микрометірдіњ ќ±рылысы ќандай?
   
5. 
   Штангенциркульмен, микрометрмен ќалай µлшейді?
   

Ж±мыстыњ маќсаты: ±зындыќ µлшеуіне ќ±ралдарын пайдалана білуге даѓдыландыру жєне бµгде µлшеулердіњ дєлдігін аныќтау єдістерін ‰йрету.

Ж±мысќа жіберер алдында студентердіњ білуге тиісті с±раќтары.

1. 
   Шашырањќы мєндері бойынша бµгде µлшеулердіњ дєлдігін баѓалау єдісініњ мазм±ны неде?
   
2. 
   Жинаќы мєндері бойынша бµгде µлшеулердіњ дєлдігін баѓалау єдісініњ мазм±ны неде?
   
3. 
   Шашырањќы жєне жинаќы мєндері бойынша дєлдікті баѓалау тєртібініњ µзгешелігі ќандай?
   

1. 
   формуласы бойынша гравитациялыќ т±раќтыныњ ыќтималдыќ ќатесін шашырањќы мєндері бойынша ќалай аныќтауѓа болады?
   
2. 
   Жинаќы мєндері бойынша осы шамаларды ќалай аныќтауѓа болады?
   
3. 
   Мектепте бµгде µлшеулердіњ дєлдігін аныќтау ‰шін, осы екі єдістіњ ќайсысын ќолданѓан жµн?
   

Ж±мыстыњ маќсаты: эксперимент арќылы Стокс әдісімен сұйықтықтың ішкі үйкеліс коэффициентін табу.

Ж±мысќа жіберілер алдында студенттердіњ білуге тиісті с±раќтар.

1. 
   Сұйықтықтың тұтқырлығы деп неге айтамыз?
   
2. 
   Стокс зањы ќандай шамалардыњ байланысын беріледі?
   
3. 
   Ауырлық күші нені анықтайды?
   
4. 
   Архимед күшіне анықтама беріңіздер.
   

2.Сұйықтықтың тұтқырлығы.

Ж±мыстыњ маќсаты: шарлардыњ соќтыѓуы арќылы импульстіњ саќталу зањыныњ ќолдану єдістерімен танысу.

Ж±мысќа жіберілер алдында студенттердіњ білуге тиісті с±раќтары.

1. 
   Денелердіњ импульстерініњ саќталу зањыныњ мазм±ны ќандай?
   
2. 
   Энергияныњ саќталу зањы ќалай аталады?
   
3. 
   ¤лшеудіњ логарифимдік дискриминанты дегеніміз ќандай физикалыќ шама?
   
4. 
   Ќалпына келтіру коэффиценті дегеніміз ќандай физикалыќ шама?
   

Пысыќтау с±раќтары.

1.(5) формуланы ќорытып шыѓарыњыздар.

2.(6) фомуланы ќорытып шыѓарыњыздар.

3.Ньютонныњ екінші зањын тексеруде ќос н‰ктелер єдісі ќалай ќолдан-

ылады?

‰йкеліс к‰шін аныќтау.

Ж±мыстыњ маќсаты: Энергияныњ саќталу зањын жєне айналмалы ќозѓалыс ‰шін Ньютонныњ екінші зањын ќолдану єдістерімен танысу, сонымен ќатар дененіњ инерция моментін есептеу жолдарын ‰йрену.

Ж±мысќа жіберілер алдында студенттердіњ білуге тиісті с±раќтары.

1. 
   Дененіњ инерция моменті деген ќандай шама? Инерция моменті неге байланысты? Оныњ айналмалы ќозѓалыста атќаратын ќызметі ќандай?
   
2. 
   Инерция моментініњ µлшем бірлігі ќандай?
   
3. 
   Осы ж±мыста энергияныњ саќталу зањы ќалай ќолданылады?
   
4. 
   Сызыќты жєне б±рыштыќ шамалардыњ арасында ќандай байланыс бар?
   
5. 
   Тіркеу н‰ктесіндегі ‰йкеліс к‰шініњ есептеу формуласын ќорытып шыѓарыњыздар.
   

Пысыќтау с±раќтары.

1.(5),(14) формулаларды ќорытып шыѓарыњыздар.

2.Инерция моментін табудыњ ќандай єдістерін білесіздер?

3.Инерция моменті туралы ±ѓымды орта мектепте ќалай ќолдануѓа болады?

6-ж±мыс.
Физикалыќ маятниктіњ инерция моментін жєне µлшеудіњ логарифимдік дискриминантын табу.
Керекті ќ±рал жабдыќтар: физикалыќ маятник, µлшеуіш сызѓыш, секундомер.

Ж±мыстыњ маќсаты: Біртекті стерженніњ инерция моментін жєне µлшеудіњ логарифмдік дискриминантын таба білуге ‰йрету.

Ж±мысќа жіберілер алдында студенттердіњ білуге тиісті с±раќтары.

1. 
   Меншікті жиілік дегеніміз ќандай шама жєне тербелістердіњ меншікті жиілігі неге байланысты?
   
2. 
   Физикалыќ маятник дегеніміз ќандай маятник?
   
3. 
   Физикалыќ маятниктіњ келтірілген ±зындыѓы дегеніміз не?
   
4. 
   Ќандай тербелістерді µшетін тербеліс деп айтады?
   
5. 
   ¤лшеудіњ логарифмдік дискриминанты нені сипаттайды?
   
6. 
   ¤шетін тербеліс амплитудасыныњ графигін сызыњыздар.
   

Пысыќтау с±раќтары.

1. 
   (4)дифференциалдыќ тењдеулерді ќорытып шыѓарыњыздар.
   
2. 
   ¤лшеу дискриминантың формуласын ќорытып шыѓарыњыздар.
   
3. 
   ¤лшеу дискриминантын практикада ќайда ќолданылады?
   

Єдебиет (3,9,15).

Ж±мыстыњ маќсаты: Дыбыс толќыныныњ ±зындыѓын аныќтау єдісімен танысу жєне дыбыс генераторы, осциллографты пайдалана білуге даѓдыландыру.

Ж±мысќа жіберілер алдында студенттердіњ білуі тиісті с±раќтар.

1.Дыбыс жылдамдыѓыныњ физикалыќ маѓынасы неде?

2.Дыбыс жылдамдыѓы неге байланысты?

3.Дыбыс толќындары ќалай таралады?

4.(1) тењдеуді ќорытып шыѓарыњдар.

5.Ќандай шарттарда (1) тењдеу т‰зудіњ жєне шењбердіњ тењдеуіне айна-

лады?

Пысыќтау с±раќтары.

2.Кµлденењ жене ќума толќын деген ќандай толќындыр?

Єдебиет(3,9,11).
8-жұмыс.
Аудармалы маятникпен еркін түсу үдеуін табу.
Керекті құрал-жабдықтар: универсал маятник, орындықты призма,секундомер, масштабты сызғыш.

Жұмыстың мақсаты: Аудармалы маятниктің көмегімен ауырлық күші үдеуін табудың дәлірек әдісімен танысу.

Жұмысқа жіберілер алдында студенттердің білуі тиіс сұрақтары.

1.Физикалық маятниктің келтірілген ұзындығы деген не?

2.Бессельдің теңдеуін қорытып шығарыңыздар.

3.Ауырлық күші үдеуін физикалық маятникпен табудың қандай айырмашылықтары бар?

Пысықтау сұрақтары.

1.Тәжірибенің нәтижесін математикалық маятниктің көмегімен есептелген нәтижемен салыстырыңыздар.

2. g -нің мәнінің географиялық ендікке тәуелділігі қандай?

3.Маятниктің бұрыштық тербеліс амплитудасының 5⁰ –тан аспауының себебі неде?

Жұмысқа жіберілер алдында студенттердің білуге тиісті сұрақтары:

1.Меншікті салмақ, тығыздық деген не?

2.Архимед заңының анықтамасы қандай?

3.Гидростатикалық өлшеу әдісімен дененің көлемін қалай табады?
Пысықтау сұрақтары.
1.Тығыздықпен меншікті салмақтың арасындағы байланысты, қалқитын дененің меншікті салмағын есептейтін формуланы қорытып шығарыңыздар.

2.Салмақтың ауада жеңілдеуін қалай есепке алу керек?

3.Гидростатикалық өлшеу туралы ұғымды орта мектепте қалай беру керек?

10-жұмыс.
Ток күшін өлшеу.
Құралдар мен жабдықтар: гальванометр, кедергілер магазині, ток көзі, микрометр, кілт, шунт (өткізгіш сым), дәлдік класы жоғары вольтметр мен амперметр.

Жұмыстың мақсаты: ток өлшеуіш құралдардан кез-келген мәндегітокқа жарамды амперметр жасап үйрену.

Жұмысқа жіберілер алдында студенттердің білуге тиісті сұрақтары.

1. 
   Құралдың өлшеу шегі, шунт деген не?
   
2. 
   Шунт кедергісі қалай есептеледі?
   
3. 
   (4) формуланы қорытып шығарыңдар.
   

1. 
   (5) формуланы қорытыңыздар
   
2. 
   Дайындалған амперметрді қалай градуирлеуге болады?
   
3. 
   Орта мекткпте ток өлшеуіш құралдар мен жұмыс жасауға қалай дағдыландыруға болады?
   

Жұмыстың мақсаты: аѓындар схемасы әдісімен белгісіз кедергілерді өлшеп үйрену.

Жұмысқа жіберілер алдында студенттердің білуге тиісті сұрақтары.

1.Өткізгіштің омдық кедергісі деген не?

2. Өткізгіштің кедергісі қандай шамаларға тәуелді?

3.Параллель және тізбектей қосылған өткізгітердің жалпы кедергісінің жалпы формуласын жазыңыздар.

4.Ағымдар схемасының приципі қандай ?

5.Ағымдар схемасының қандай түрі бар?

Пысықтау сұрақтары:

1. 
   (7)формуланы қорытып шығарыңыздар.
   
2. 
   Өткізгіштерді тізбектей және параллель қосқандағы жалпы кедергінің формуласын қорытып шығарыңыздар.
   
3. 
   Уитстон, Томсон, Кольрауш, Манс ағымдар схемасын сызыңыздар.
   
4. 
   Орта мектепте оқушыларды ағымдар схемасымен қалай таныстыруға болады?
   

Жұмыстың мақсаты: вольт-ампер әдісімен кедергілерді, қатесін барынша аз етіп өлшеп үйрену.

Жұмысқа жіберілер алдында студенттердің білуге тиіс сұрақтары.

1.Тізбектің бөлігі үшін Ом заңы деген не?

2.Амперметрдің ішкі кедергісін қалай анықтауға болады?

3.Вольтметрдің ішкі кедергісін қалай анықтауға болады?

4.Кедергіні вольметр және амперметрмен қалай өлшеуге болады?
Пысықтау сұрақтары.

1.Кедергілерді өлшеудегі қателер құралдардың ішкі кедергілерге қалайша тәуелді?0

2.(10) мен (11) формулаларды қорытып шығарыңыздар

3.Мектепте оқушыларды кедергілердівольт-ампер әдісімен өлшеу кезіндегі Өлшеу дәлдігін бағалау мен қалай таныстыруға болады?

4.лық тізбек үшін Ом заңы деген не?

13-жұмыс.
Алмастыру, Омметр және вольтметр әдістерімен кедергіні өлшеу.
Құралдар мен жабдықтар: гальванометр, реостат, кедергілер магазині, ток көзі, өлшенетін кедергілер, кілт,омметр, вольтметр.

Жұмыстың мақсаты: алмастыру әдісімен кедергіні өлшеуге үйрету; гальванометрден омметр дайындау үшін, оның шкаласын оммен градуилеуге үйрету; заводтық омметрдің техникалық сипаттамалары арқылы оны пайдалануды меңгеру; кедергіні вольтметр әдісімен өлшеуге үйрету.

Пысықтау сұрақтары.

1.(1) формуланы қорытыңыздар.

2.Дайындалған омметрдің дәлдігі қалай бағаланатынын түсіндіріңіздер.

3.Үлкен және кіші кедергілерді өлшеуде техникалық омметрді қалай пайдалану керек?

4.Мектеп практикасында оқушыларды осы әдістермен қалай таныстыруға болады?
14-жұмыс.
ЭҚК-ін және потенциалдар айырымын

электродинамикалық әдіспен өлшеу.
Құралдар мен жабдықтар: гальванометр, ток көзі,екі кедергілер магазині (біреуі потенциометр ретінде пайдалануға), кілт өткізгіштер.

Жұмыс мақсаты: ЭҚК пен потенциалдар айырымын электродинамикалық әдіспен өлшеп үйрену және вольтметрді кез-келген шекті кернеуге жарамды етіп пайдалану.

Жұмысқа жіберілер алдында студенттердің білуге тиісті сұрақтары.

1.Ток көзінің ЭҚК-і дегеніміз қандай физикалық шама?

2.Потенциалдар айырымы және кернеудің кемуі дегеніміз не?

3.Ток көзінің ЭҚК-і мен ток көзінің полюстеріндегі кернеудің айырмашылығы неде?

4.Электродинамикалық әдіспен ЭҚК-ті қалай өлшейді?

5.Гальванометрден қалай вольтметр жасап шығаруға болады?

Пысықтау сұрақтары.

1.(9) формуланы қорытып шығарыңыздар.

2.(14) формуланы қорытып шығарыңыздар.

3.Ток көзінің полюстеріндегі кернеу тізбектегі ток күшіне қалай тәуелді?

4.Ток көзінің ЭҚК-і ұғымын орта мектепте қалай тұжырымдайды?


15-жұмыс.
Тізбектегі катушканың индуктивтілігін анықтау.
Керекті құрал-жабдықтар: реохорд, Вестон элементі, өлшенетін ЭҚК көздері, аккумуляторлар батареясы, бір және екі полюсті кілттер,контактылы кілт, кедергі немесе кедергілер магазині.

Жұмыстың мақсаты: Тізбектегі катушканың индуктивтілігін анықтау.

Жұмысқа жіберілер алдында студенттердің білуі тиіс болған сұрақтар.

1.ЭҚК дегеніміз қандай физикалық шама?

2.Компенсация әдісінің мазмұны неде?

3.Вестон элементінің құрылысы.

4.Вестон элементінің ЭҚК-і неге тәуелді?

5.Қай уақытта полюстердегі кернеу ток көзінің ЭҚК-іне тең болады?