Жас ғалымдар, магистранттар, студенттер мен мектеп оқушыларының «хxi сәтбаев оқулары»
студент, Павлодар педагогикалық университеті, Павлодар қ
жүктеу/скачать 4.43 Mb. Pdf көрінісі
|
| студент, Павлодар педагогикалық университеті, Павлодар қ.
СүтжАнов С. н. ф.ғ.д., профессор, Павлодар педагогикалық университеті, Павлодар қ. Мақалада қазақтың классик жазушысы Мұхтар Әуезовтің балалар шығармашылығына қосқан үлесі, суреткерлік шеберлігі сол тұстағы қазақ қауымының саяси-әлеуметтік және рухани өмірімен тығыз байланыста көрініс тапқаны нақты мысалдар арқылы зерделенген. Нақтылай айтқанда, «Қорғансыздың күні», «Жетім», «Кім кінәлі», «Ескілік көлеңкесінде», «Сөніп-жану», «Қаралы сұлу», «Жуандық», т.б., әңгімелерінде сол тұстағы қазақ елінің тіршілік тынысы, түрлі қыры мен сырлары айрықша реалистік тұрғыда шеберлік деңгейінде суреттелетіні сөз болады. Сондай-ақ, көрнекті қалам иесінің 1920-жылдардағы әңгімелерінде кейіпкерлердің тартысы, жалпы адамгершілік мәселелері кең тыныста, көркем бейнеленгені де көрсетілген. Аса көрнекті қазақ жазушысы Мұхтар Әуезовтің шығармашылық әлемі – дүниежүзі халықтары әдебиетінде өзіндік ерекшелігі бар құбылыс. Қаламгердің қазақ қауымы атты елдің әлеуметтік және рухани өмірін, күресін, әдет-ғұрпын мен тұрмыс-тіршілігін суреттейтін «Абай жолы» тарихи роман-эпопеясы осыған дәлел. «Қорғансыздың күні», «Кім кінәлі», «Ескілік көлеңкесі», «Сөніп-жану», «Қаралы сұлу», «Жуандық», т. б., әңгімелерінде ол осы роман-эпопеяға апаратын жолды барлағандай көрінеді. Әсіресе «Қорғансыздың күні » тынысы кең әңгіме. Онда адам бақытына, еркіне тұсау болатын ескі ауылдың сіреспе, артта қалған әдет- ғұрыптары әшкереленеді. Уақыт бір орында тұрмайды. Мұхтар Әуезовтің 20-жылдардағы әңгімелерінде кейіпкерлер тартысы жалпы адамгершілік мәселелерінен туындағаны көрсетілген. Он жыл өткен соң, ел 1930 жылдардың табалдырығын аттаған кезде, қазақ проза сыны көбінесе әлеуметтік-саяси мәселелерге бағытталды. Бай мен кедей арасындағы қақтығыс әдеби климатты да бұзды. Саясат пен солақай арсыздық басым болды. Жазушы кеңес кезіндегі осы сияқты келеңсіздіктерді сынайтын «Үш күн», «Іздер», «Құм мен асқар биік», «Білекке-білек», «Шатқалаң», «Қасеннің құбылыстары», «Бүркітші», т.б. әңгімелерін жазды Бұл шығармаларда қазақ жеріндегі алғашқы совхоздың құрылысы және осымен байланысты туған дау-дамайлар төңірегіндегі мәселелер суреттелді. Егер қазақ прозасының дамуы мен өсуіне назар аударатын болсақ, ХХ ғасырдың басында М. Әуезовтің әңгімелері өзінің көркем полотносымен және реалистік перспективасымен ерекшеленетіндігін көреміз. Сонымен қатар, оның әңгімелерінің танымал платформасы өз оқырманымен мақтан тұтады. Заңғар жазушы әңгімелеріндегі көркемдік және реалистік талабымен ашылатын халықтық идеяны айқындау үшін әлем әдебиеті полотносында қарастырудың маңызы қашанда зор. Әуезов әңгімелері ұлттық ауыз әдебиетімен тамырлас. Бұл асыл негіз – әдеби дәстүр мен шындықты жеткізуде болсын шынайы шеберлігінің кілті. Әуезов әңгімелерінің ішкі мазмұн мен пішін үйлестігі биік талғамға құрылса да, ондағы өмір шындығы осындай |