202
№ 10 САБАҚ. КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАН БАЛА ЗАҢДЫ
ЖАУАПКЕРШІЛІККЕ ТАРТЫЛУЫ МҮМКІН БЕ?
Сабақтың мақсаты: кәмелетке толмаған баланың қай жастан бастап заңды
жауапкершілікке тартылуы мүмкін екенін және не үшін екенін анықтау.
Негізгі міндеттер:
1.
Құқықтық жауапкершіліктің не екенін түсіндіріңіз.
2.
Кәмелетке толмағандар үшін құқық бұзушылық түрлері мен
жазалар туралы айту.
3.
Құқықтық мәселелерден қалай аулақ болу керектігін көрсетіңіз.
Материалдар мен ресурстар:
- Кәмелетке толмағандардың құқықтық жауапкершілігі туралы презентация.
- Заңды сақтау ұсыныстары бар үлестірме материалдар.
Сабақтың барысы
1. Кіріспе (2 минутқа дейін):
-Талқылау: құқықтық жауапкершілік дегеніміз не және ол неге маңызды
(кәмелетке толмағандардың азаматтық-құқықтық жауапкершілігі біреуге мүліктік
зиян келтіргені
немесе денсаулығына, ар-намысы мен қадір-қасиетіне зиян
келтіргені үшін туындайды)?
2. Негізгі бөлім (6 минутқа дейін):
Құқық бұзушылықтар үшін заңды жауапкершіліктің 4 түрі бар:
➢ Қылмыстық жауапкершілік – қылмыстық кодексте көзделген заңдарды
бұзғаны үшін жауапкершілік. Қылмыстық заңда
көзделген қоғамдық қауіпті,
қоғамдық жүйеге, меншікке,
жеке тұлғаға, азаматтардың құқықтары мен
бостандықтарына, қоғамдық тәртіпке қол сұғатын қылмыс. (кісі өлтіру, тонау,
зорлау, қорлау, ұсақ ұрлық, бұзақылық). Қасақана бұзақылық, ұрлық, зорлау үшін
қылмыстық жауапкершілік 14 жастан басталады.
➢ Әкімшілік жауапкершілік әкімшілік құқық
бұзушылық туралы Кодексте
көзделген құқық бұзушылықтар үшін қолданылады. Әкімшілік бұзушылықтарға
мыналар жатады: жол ережесін бұзу, өртке қарсы қауіпсіздікті бұзу. Әкімшілік құқық
бұзушылықтар үшін 16 жастан бастап жауапқа тартылады. Жаза: айыппұл, ескерту,
түзету жұмыстары. ҚР азаматы 16 жасқа толса, Әкімшілік кодекске (ӘҚБтК) сәйкес
белгілі бір теріс қылықтары үшін айыппұл салынады. Бірақ Кодекстің 66-бабында
жаза сомасы 10 АЕК немесе 34 500 теңгеден аспайтыны көрсетілген. «Құқық
бұзушылықтардың алдын алу туралы» Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 29
сәуірдегі № 271-IV Заңы, «Кәмелетке толмағандар
арасындағы құқық
бұзушылықтардың профилактикасы және балалардың қадағалаусыз және панасыз
қалуының алдын алу туралы» Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 9 шілдедегі
N 591 Заңы.
➢ Тәртіптік жауапкершілік дегеніміз –
Еңбек міндеттерін бұзу, яғни Еңбек
заңнамасын бұзу, мысалы: жұмысқа кешігіп келу, себепсіз сабаққа келмеу.
➢ Азаматтық-құқықтық жауапкершілік мүліктік қатынастарды реттейді.
Құқық бұзушыға жаза: зиянды өтеу, залалды төлеу.
➢ Презентация: кәмелетке толмағандар үшін
құқық бұзушылық пен жаза
түрлері (кәмелетке толмағандар құқық бұзушылық жасаған кезде, құқық бұзушылық
203
субъектілері, ең алдымен, оның ата-анасы. Әкімшілік жауапкершілік 16
жастан
бастап, ерекше жағдайларда (ҚР ӘҚБтК-нің 435-бабы бойынша ұсақ бұзақылық
жасағаны үшін – 14 жастан басталады. Қылмыстық жауапкершілік 16 жастан, ауыр
және аса ауыр түрлерді жасағаны үшін – 14 жастан басталады).
Достарыңызбен бөлісу: 
