Желтоќсанныњ жиырма екісі
жүктеу/скачать 1.09 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ұйқас
- ШАЛЫС ұйқасқа
| Бұл өлеңінің тақырыбы: Әже бейнесін ашу болса, идеясы- әр отбасындағы тәрбиенің басы әже,
яғни қарт адамның орны ерекше екенін дәріптеу. Өлең - көптеген компоненттерден құралатын бір тұтас шығарма. Сол көптеген бөлшектердің бірі – шумақ. Мағжан Жұмабаевтың «Әже» өлеңі үлкен 2 шумақты болып келеді, яғни өлең 2 бөлімнен тұрады. Өлеңнің бірінші бөлімі 12 (он екі) жолдан, яки 12 тармақтан тұрады. Ал екінші бөлімі 24 тармақтан тұрады. Мазмұн жағынан бірінші бөлімде әженің түр-тұлғасын, бет-бейнесін аша келсе, екінші бөлімде әженің іс-әрекетіне (оның ішінде ұршық иіруі, жүн түтуі, ертегі айтуы) тоқталады.Тармақ дегеніміз- өлеңнің әр жолы. Өлеңде барлығы – 36 тармақтан тұрады. Бунақ - белгілі бір дауыс ырғағымен бөлінуі. Бұл өлең 2 бунақты болып келеді Өлеңнің бірінші тармағы: Сығырайған көзі //көрінбей Томар-томар// былшықтан, Отырса,// бойы аспайды Қолындағы //ұршықтан. Алдындағы //көженің Көрінбес беті// қылшықтан. Буын саны - сөздің құрамындағы дауысты дыбыстардың санына байланысты. «Әже» өлеңі 7-8 буынды. О/тыр/са, бой/ы ас/пай/ды 8 Қо/лын/да/ғы ұр/шық/тан. 7 Ал/дын/да/ғы кө/же/нің 7 Кө/рін/бес бе/ті қыл/шық/тан. 8 Мағжан Жұмабаев поэзиясында 7-8 буынды өлең өлшемдері көптеп кездеседі. «Әже» өлеңінен басқа «Қысқы жолда», «Толқын» өлеңдері де 7-8 буынды, 2 бунақты болып келеді. Ұйқас – өлең жолдарын біріктіріп, белгілі бір үйлесімде ұстап тұратын өлең бірлігі. «Әже» өлеңінде алғашқы бөлім басы ЕРКІН ұйқасқа құрылса Сығырайған көзі көрінбей а Томар-томар былшықтан, б Отырса, бойы аспайды в Қолындағы ұршықтан. б Алдындағы көженің г Қалған тармақ ұйқасы а –б- а - б болып, ШАЛЫС ұйқасқа құрылған. Жерде жатқан жүнді алып, а Қайта-қайта түтеді. б Су сепкендей сап болып, а Тоқтайды сонда жөтелі. б Ол ақынның қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлының шығармашылығымен үндесетінін көруімізге болады. Абайдың 7-8 буынды өлеңдерінің көпшілігі -а, -б, -а, -б суретті шалыс ұйқасқа құрылған. Мысалы: Желсіз түнде жарық ай - а Сәулесі суда дірілдеп. – б Ауылдың жаны терең сай, - а Тасыған өзен күрілдеп. – б Сол сияқты мына өлеңінде де: Ғашықтық іздеп тантыма - а Аз күн әуре несі іс? - б Өзіңнің қара артыңа, - а Өткен өмір бейне түс. - б. Бұдан біз академик, жазушы Зейноола Қабдоловтың «Қазақ өлеңінің Абайдан кейінгі алыптарының,айтулы алтын діңгектерінің бірі ғана емес, бірегейі –Мағжан Жұмабаев»,- деген пікірін түсінгендей боламыз, шынында да Мағжанның Абайдай сезініп, Абайдай ойланып,ол кісіні айрықша бағалағанын мына шумақтарынан көреміз. «Алтын хакім Абайға» өлеңінде: «Шын хакім, сөзің асыл - баға жетпес, Бір сөзің мың жыл жүрсе, дәмі кетпес. Қарадан хакім болған сендей жанның Әлемнің құлағынан әні кетпес» жүктеу/скачать 1.09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|