және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
| Ірі қара және үсақ малдарда III және IV жіліншіктері бірігіп бір сүйек қүрайды. Жіліншіктердің түтасқан шекарасынан дорсальды және пальмарлық үзынша сайлар — зиісиз ІопвИидіпаІіз йогзаіія еі раітагіз — өтеді. Бүл сайлар сүйектің проксимальды және дистальды бөлігіндегі жіліншік өзектеріне келіп тіреледі. III және IV жіліншік сүйектердің дистальды басында шығыршықаралық ойық — іпсізига іпіегігосһіеагіз — арқылы белінген екі шығыршық болады.
Шошқада жіліншік сүйектері төртеу (II, III, IV, V). Олардың III және IV жақсы жетілген. Итте барлық бес жіліншік сүйектері жақсы дамыған. Олардың ең үзьгньі III және IV — жіліншіктер, ал ең қысқасы — I жіліншік. Бақай сүйектері (кости пальцев кисти) — озза сііёйогит тапиз үш бөліктен қүралған. Олар: проксимальды — түсамыс, ортаңғы — топай және дистальды — түяқ сүйектері (21-сурет). Тұсамыс сүйек (путова кость) — оз сотресіаіе (Рһ I) — үзын жілік сүйек. Оның проксимальды бөлігінде сагиттальды сай арқылы бөлінген буын беті, ал дистальды бөлігінде шығыршық болады. Топай сүйек (венечная кость) — оз согопаіе (Рһ II) — қүрылысы түсамыс сүйегіне үқсас. Тек проксимальды бөлігіндегі буын беті қыр арқылы екіге бөлінеді. Сүйектің түрқы қысқа келеді. Түяқ сүйек (копытная, когтевидная кость) — оз ип§и1аге — жылқыда айқын білінетін қабырғалық, үлтандық және буын беттері Іасіез рагіеіаііз, зоіеагіз еі агіісиіагіз — болады. Сүйектің буын беті латеральды (кіші) және медиальды (үлкен) бөлімдерге бөлініп, ал- дыңғы жағынан жазғыш өсіндімен — ргосеззиз ехіепзогіиз — жаб- дықталған. Үлтандық бет ез кезегінде терілік алаң — ріапит сиіапеит — мен бүккіш бетке Гасіез Яехогіа — бөлінеді. Бүл беттегі латеральды және медиальды үлтандық сайлар бір-бірімен өзек арқылы жалғасқан аттас тесіктерге барып тіреледі. Ірі қара және усақ малдар мен шошқада түяқ сүйегінің пішіні үшбүрышты болып келеді. Оның бүйірліқ буындық, үлтандық беттері және жазғыш есіндісі бар дорсальды жиегі болады. Итте бүл сүйек тырнақ сүйек деп аталады. Оның кеңейіп келген проксимальды үшыіща тырнақ сайы — зиісиз ип£иіси1агІ5 — арқылы екіге белінген тырнақ қыры — сгіяіа ип§иіси1агІ8 — болады. Тыр- нақтың проксимальды үшындағы буын беті алдыңғы жағынан жазыл- 52 дыргыш, ал артқы жағынан бүгілдіргіш өсінділерімен — ргосеззш ехіепзогіиз еі Яехогіиз — шектеледі. Тырнақ сүйектің дистальды үшы үшкірленіп иіліп түрады. Артқы аяқ қаңқасы — шетЬга реіѵіпі Артқы аяқ қаңқасы — жамбас белдеуі мен еркін қозғалатын сүйектердің заңдылықпен байланысқан жиынтығы. Өз кезегінде жам- бас белдеуі жамбастан, ал еркін қозғалатын бөлім ортан жіліқ сирақ және аяқ басы сүйектерінен қүралған. Жамбас белдеуі Жамбас белдеуі — сіп^иіит тетЬгі реіѵіпі — бір-бірімен шеміршекті жамбас жігі (симфиз)—зутрһузі» — арқылы жартылай түтаса байланысқан қос жамбас сүйектерінен түрады. Бүл сүйектер қүйымшақпен байланысып жамбас қуысын — саѵит реіѵіз — түзеді. Жамбас сүйегі — оз сохае — мықын, шат және шоңданай сүйек- терінің түтаса байланысынан түзілген. Аталған сүйектердің байла- нысқан жерінде жамбастың үршық шүңқыры — асеІаЬиІит — мен жапқыш тесігі — Согатеп оЫигаІит — болады (22, 23-суреттер). Мықын сүйек (подвздошная кость) — оз іііит — үшбүрышты жалпақ сүйек. Оның үршық шүңқырды жасауға қатысатын үзынша жүмыр келген бөлігін денесі — согриз оззіз іііі, ал жалпақтанып келген шеткі түсын қанаты — аііа оззіз ііііі — дейді. Жамбас қанатының алдыңғы жиегі — мықын қыры — сгізіа іііаса — латераль- ды бағытта сербекке — ІиЬег сохае, ал медиальды бағытта қүйымшақ төмпегіне — ІиЬег засгаіе — барып жалғасады. Мықын қанатының сыртқы бөксе бетінде — Гасіез ^іиіеа — доға тәріздес бөксе сызығы — А — сиыр; Б — жылкы, I — сербек (жамбас төмпегі); 2 — мықын кыры; 3 — куйымшак төмпегі; 4 — бөксе бсті; 5 — бвксе сызыгы; 6 — мыкын сүйек денесі; 7 — үлкен шонданай ойыгы; 9 — үршык шүңкыры; 15 — шонданай кыры; !б — кіші шонданай ойьігы; І7 — шонданай төмпегі; 18 — шонданай сүйегінің жік бүтагы; 19 — үршык бүтагы; 20 — шонданай сүйегінің денесі; 21 — шонданай догасы; 22 — шат сүйегінің жік бүгггь;; 23 — шат сүйегінің үршык бүтагы; 24 — жапқыш тесігі; 23 — мыкын-шат деңесі; 26 — шат қыры; 28 — жамбас жігі. 23-сурет. Жамбас сүйегінің веіпральды беті: А — сиьір; Б — жылцы. 1 — сербек; 2 — мьікын кыры; 3 — қүйымшақ твмпсгі; 8 — ст шұкқыры; 9 — уршық шуңқыры; 10 — жамбас бсті; 11 — доға сызығьі; 12 — қулақша бет; 13 — мықын-шат қыры; 14 — қіші бсл булшықсті темпсшігі; 25 — мықын-шат денесі; 27 — шат төмпешігі; 28 — жамбас жігі; 29 — ұршық шуңқырынын ойысы. Ііпеа ёіиіеа —жақсы байқалады. Ал бұл бетке қарама-қарсы мықын қанатының ішкі қүйымшақ-жамбас беті — Іасіез яасгореЫпа — доға сызығы — Ііпае агсиаіа — арқылы жамбас бетіне және қүлақша бетке Гасіез аигісиіагія — бөлінеді. Доға сызығының бойында кіші бел бүлшықет темпешігі — шЬегсиІит т. рзоаз тіпогія — орналасады. Мықын сүйегінің денесі мықын қанатының дорсомедиальды жи- егімен қосылып үлкен шоңданай ойығын — іпсізига ізсһіадіса тарг — түзеді. жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|