17
Өзен ағысының жылдамдығын анықтау үшін, өзеннің су шығыны мен
өзеннің көлденең қимасының ауданы керек.
2-мысал: Е өзенінің су шығыны
290
м
𝟑
/с-қа тең, ал көлденең қимасының
ауданы
90 м
𝟐
. Өзен ағысының жылдамдығын тап.
Шешу жолы:
Өзен ағысының жылдамдығын анықтау үшін, су
шығынын өзеннің
көлденең қимасының ауданына бөлеміз:
Өзен ағысының жылдамдығы =
290м
𝟑
/с (су шығыны)
𝟗𝟎 м
𝟐
(көлденең қиманың ауданы)
=
3,2 м/с;
Жауабы:
Е өзенінің ағыс жылдамдығы
3,2 м/с-қа тең.
§3.3.2. Өзеннің еңістік деңгейін және өзен торының жиілігін анықтау
Табиғатта, су жоғарыдан төменге қарай ағады. Оның да әртүрлі деңгейлері
бар. Мысалы, кейбір өзендер биік таулардан бастау алады, сәйкесінше, өзеннің
еңістік деңгейі де жоғары болады, ал кейбір өзендер бастауын көлдерден немесе
аласа таулардан алады, ол өзендердің еңістік деңгейі де төмен болады.
Сонымен,
өзеннің еңістік деңгейі – өзеннің түсу
биіктігінің өзен
ұзындығына қатынасы.
Өзеннің түсу биіктігі дегеніміз – өзеннің
бастауы орналасқан жердің
абсолюттік
биіктігі мен өзеннің құяр жері, яғни
сағасы орналасқан жердің
абсолюттік биіктігінің айырмасы.
Мысалы, Н өзені өзінің бастауын таудың 2900 м биіктігінен алады. Ал, ішкі
көлге құяр жерінің абсолюттік биіктігі 30 м-ге тең. Ал өзеннің ұзындығы 1300
км-ді құрайды.
Демек,
түсу биіктігі = H
1
– H
2
= 2900 м – 30 м = 2870 м;
Ал, өзеннің
еңістік деңгейі =
2870
м
1300
км
= 2,2 м/км;
