Жылдарға арналған Есіл ауданының әлеуметтік-экономикалық дамуының болжамы және бюджеттік параметрлері

Өндірістің жалпы көлеміндегі үлес салмағы 0,8%-ды құрайды,

Жеке көлем индексі 78%.

Жеке көлемнің төмендеуіне сүт өнімі көлеменіңі 17%-ға төмендеуі, «Наргиз» ЖШС темір бетонды құрастырмалар өндірісі жөніндегі зауытының жабылуы, асфальт дайындайтын «Мираш Н» ЖШС көрсеткіштерінің болмауы, 3 диірменнің жұмысының тоқтап қалуы («Есіл ұн», «Дамира А» және «Есіл ұн комбинаты), өткен екі жылда егін өнімінің болмауы әсерінен болып отыр..

Өндіріс өнімдерінің өндірісінде өнімділік 1 адамға 1280,8 м.т. құрады, орындалуы 134,3%

Өндіріс өнімдерінің көлемдерін төмендеуін бидай өнімдерін өңдеу, ұнтақтау кешендері объектілері жіберді, тек қана үшінші тоқсанда төмендеу 135 млн.теңгені құрады, 4 тоқсанның ағымында тек қана 10% толтырылды, «Сары-Арқа Астық» ЖШС жаңа кешен объектісі шикізаттың қолайлы бағасымен болмауы себебінен уақытша жұмыс істеуін тоқтатты.

Іс жүзіндегі көлемнің төмендеуіне өнеркәсіп өнімінің өңдеуінде әсер етті, ал атап айтқанда, 2011 жылдың бірінші жарты жылдығында ұн өңдеу өндірісі 10-15% жұмыс істеді. 2011 жылдың 1 тоқсанында 3 мельница тоқтап тұрды, 4-ішінде, кәсіпорынның тоқтап тұруына себеп болған өңдеуге шикізаттың жоқтығы немесе жоғарғы баға бойынша шикізатқа ұсыныс.

Сонымен қатар ИФО төмендеді ЖБИ өндіретін кәсіпорынның таратылуына байланысты, машина жасау саласында жөндеу жұмыстарнының төмендеуі.

Көлемдердің төмендеуіне әсер еткен:

1. ұн өндірісі көлемінің төмендеуі, ауданда 4 диірмен жұмыс істейді, тәулігіне жалпы жобалық қуаттылығы 490 тонна , бірінші жарты жылдықта 3 диірмен жұмыс істемеді.

2. сүт өңдеу көлемдері төмендетілген - негізгі себеп –шикізаттың жоқтығы.

3. 2011 жылдың сәуір айында «Наргиз» ЖШС кәсіпорыны таратылған (құрылыс индустрия).

4. машина құрылысында жұмыстардың төмендеуі -ауыл шаруашылық кәсіпорындарында жөндеу жұмыстарының төмендеу есебінен;

Тепловоздарды жөндеу бойынша кәсіпорын былтырғы жылдың деңгейінде жұмыс істейді.

2011 жылы «Бизнестің 2020 жол картасы» бағдарламасын іске асыруда шағын және орта бизнестің субъектілері қатысқан жоқ.

Аудан аумағында 3 кәсіпорын мұнай өнімдерін пайдалану саласында жұмыс істейді, «Казпако» ЖШС, «Ак Жол» ЖШС , «УМС» ЖШС, 2011 жылы «Казпако» ЖШС тпсырыстардың жоқтығы байланысты тоқтап тұрды.

«Ақ Жол» ЖШС, «УМС» ЖШС –бұл кәсіпорындар геологиялық-іздестіру жұмыстарына байланысты тоқтап тұрды.
1.1.2. Ауылшаруашылығын экономикалық дамытудың тенденциясы

Бүгінгі таңдағы аудан агроөнеркәсіп кешеніндегі жағдай өндіріс тиімділігінің өсуімен, селодағы қаржылық қызмет көрсету нарығының дамуымен және село тұрғындарының өмір сапасының жақсаруымен сипатталады.

2011 жылдың қорытындыы бойынша Есіл ауданының ауылшаруашылығы өнімдерінің жалпы көлемі 21081,4 млн. теңгені құрады, оның ішінде өсімдік шаруашылығы саласы- 19477,6 млн.теңге және мал шаруашылығы – 1603,8 млн. теңге, өткен жылдың осыған сәйкесті кезеңіне ИФО 327 %. Бұл өсім астықтан рекордты өнім алумен байланысты болып отыр, астық өнімділігі 2010 жылғы 3,3,ц/га-ға қарағанда 22,3 ц/га –ны құрап отыр.

Жыл сайын ауылшаруашылығының негізгі капиталының инвестициясы өсіп жатыр,2011 жылы 1403 млн. теңгеге ауылшаруашылығы техникалары алынды, 2010 жылы – 272 млн. теңгеге, 2009 жылы – 1181,3 млн. теңгеге. Соңғы 5 жылда аграрла сектордың инвестициясының көлемі 2 есеге өсіп отыр.

Өсімдік шаруашылығында құрылымдық және технологиялық әртараптандыру, ауылшаруашылығы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ауылшаруашылығы дақылдарының егіс алқабын кеңейту және экспортқа шығаруға бағытталған бәсекеге қабылетті өнімдер өндірісін көбейту жөнінде жұмыс жалғасып жатыр.

2011 жылы астық дақылдарының егіс алқабы 426,6 мың гектарды, майлы дақылдар-26,4 мың гектарды құрады. Егіс алқабы құрылымында астық дақылдары 89,6%-ды, майлы дақылдар –5,5%-дығ көкөністер -0,02%-ды, картоп-0,07%, азықтық- 4,8%-ды алып жатыр. Астықты дақылдардың негізгі көлемін бидай- 83,8% алып жатыр. Әртараптандыру аясында басымдық егіс алқаптарын кеңейту жөнінде негізгі алқапты майлы дақылдар алып жатыр. Майлы дақылдар 2010 жылы 4533 гектарды алса, 2011 жылы 26361 гектарды алды.

2011 жылы картоп 338,5 гектары, көкөніс- 108,9 гектарға егілді. Ауылшаруашылығы дақылдарын егу үшін тиімділігі жоғары және ылғалсақтағыш жаңа технологияларын енгізу жалғасып жатыр. 2011 жылы ылғалсақтағыш технологиялар бойынша 288 мың гектар жерге ауылшаруашылығы дақылдары егілді немесе барлық астықтың 68%-ы.

2011 жылы ауылшаруашылығы дақылдарын егуге табиғаттың қолайлы күндері көп болды және астық өнімділігі 22,3 ц/га-ны құрады, барлық астықтың жалпы жиыны 2010 жылғы 142,7 мың тоннаға қарағанда 2011 жылы өңдегеннен кейін 867,3 тоннаны құрады.

Астық дақылдарының өнімділігін көтеру үшін дақылдардың сұрыбы жаңартылып және жоғары өнім беретін жоғары тұқымдармен ауыстырылып жатыр. Ауданда жоғары тұқымдар өнімімен «Заречный» ЖШС жоғары сұрыпты тұқым шаруашылығы айналысады. 2011 жылы астық өнімі есебінен квота бойынша арзандатылған жоғары тұқымды 736 тонна көлемінде астық дақылдары алынды және ауданның 5 шаруашылығына берілді.

Негізгі назар ауылшаруашылығы дақылдарының жоғары өнім беретін аудандастырылған сұрыптарына аударылып отыр. Ауданның ауылшаруашылығы тауар өндірушілері бидайдың мына аудандастырылған сұрыптарын септі: Целина 50, Астана, Ақмола-2, жетілдірілген Шортанды-95, Омская 18,19,28,36, Целинная 3С, сонымен қатар арпа: Целинный 91, Астана 2000 және басқалары.

Астықты экспортқа шығарудың және оның өнімдерін өңдеудің тұрақты тенденциясы жалғасуда, 5 жыл ішінде ( 2007-2011) экспортқа 1 млн. тоннадан артық астық жіберілді.

2010 жылы аудан аумағында тыйым салынған арам шөптерді анықтауға мониторинг шаралары жүргізілді, 60 мың га алқап тексерілді. Республикалық қаржы есебінен өрмелеуші кекіреге қарсы 745,3 га жерге химиялық өңдеу жүргізілді.

Қорғау және тыйым салу шараларын жүргізбесе зиянды организмдер кесірінен 25-тен 40%-ға дейін астық өнімі кемитін еді. Осыған байланысты аудан көлемінде фитосанитария жағдайы үнемі бақылауда болады. 2011 жылы Республикалық бюджет қаражаты есебінен өсімдіктерді қорғау бағдарламасы бойынша -33,2 млн. теңгеге, Өсімдіктерге тыйым салу бағдарламасы бойынша 2,8 млн. теңгеге шаралар жүргізілді. Меншік қаражаты есебінен 296,7 мың гектарға химиялық өңдеу жүргізілді.

Малшаруашылығы.

Есіл ауданында мал шаруашылығын дамыту ауылшаруашылығының дәстүрлі қосымша бағыты болып табылады, негізгісі астық бағытында.

Қазіргі таңда ауданнның мал шаруашылығы саласының әлеуеті ауданның ішкі талабын толық қамтамасыз етеді, сонымен қатар етті ауданнан тыс апаруға да жетіп отыр.

2011 жылы мүйізді ірі қара саны 15,3%-қа қысқарып 9,6 мың басты құрады; шошқа басы 5%-ға қысқарып, 18,6 мың басты құрады; қой мен ешкі басы 95,8%-ға қысқарып, 9,8 мың басты, жылқы- 100%ға қысқарып 2,6 басты; құс 104,6%-ға қысқарып, 64,6 мың басты құрады. МІҚ мен шошқа бастарының азаюына 2010 жылдың қуаңшылығы әсерінен азық дақылдары өнімінің аз болуы әсер етті.

Мүйізді ірі қара басының үлес салмағы үй шаруашылығы малдарының жалпы басының 78,0%-ын құрады, ауылшаруашылығы кәсіпорындарында- 8,7%-ды, шаруа (фермер) қожалықтарында -13,3%-ды құрады; қой және ешкі саны бойынша 82,5%, 5,5%, 12%; жылқы -75,9%; 6,1% және 18,0%; шошқа-50,6%; 37,2% және 12,2%, құс -100% үй шаруашылықтарында.

2011 жылы тірі салмақпен ет өнімі 2726 тоннаны, сүт -11,1 тоннаны, жұмыртқа өнімі- 3,7 млн. дананы, жүн -11,9 тоннаны құрады.

Есіл ауданы бойынша МІҚ-ны жасанды ұрықтандыру 21,6%, 2010 жылы 20,9% болған.

Есіл ауданында – Торғай СХС ЖШС бір ғана сүт фермасы бар, 2011 жылы МТФ-ға 480 тонна сүт өндірілді.

2011жылы сүт сақтау мен шикізат жинауға арналған мұздатқыш жабдықтарымен жарақталған 1 стационарлық пунктте ғана жүргізілді, жыл бойы 500 тонна сүт сатып алынды.

Азық құнын арзандатып, мал шаруашылығын дамыту мақсатында мемлекет 2010 жылдан бастап, қыс уақытында ірі қараның аналық мал басын ұстау жөніндегі шығындардың орнын толтыруға бағытталған субсидия бере бастады. 2011 жылы 2 шаруашылыққа 2223 мың теңге субсидия берілді.

Өңірдегі ветеринарлық-санитарлық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында және мал сою ережесінің талаптарына сәйкес, ауданда 5 мал сою пункттері мен алаңдар бар немесе 100% қамтамасыз етілген. Өліп қалған жануарларды жою үшін 19 беімдетілген мал қорымдары бар немесе 63% қамтамасыз етілген. Ветеринарлық-алдын алу шаралары бекітілген жоспарға сәйкес жүзеге асырылады. Жергілікті атқарушы органда құрамы 12 адамнан тұратын ветеринар мамандар штаттары бар немесе жоспарға қарағанда 67%.

Алайда саланың дамуын ұстап тұрған бірқатар факторлар бар. Ауылшаруашылығы жануарларының барлық басының 85%-ы азаматтардың жеке меншіктерінде. Асыл тұқымды мал басының үлес салмағы төмен болып қалып тұр. Ауылшаруашылығы құрылымдарындағы өндіріс ұсақ тауар фермаларында шоғырланған, ол жоғары өнімділікке және үдемелі даму есебінен мал шаруашылығы өнімдері өндірісіні көлемдерінің көбеюіне қол жеткізбейді.

2011 жылы астық өңдеу үлесі 2,8%, ет- 229,3%, сұт- 5,2%.

2011 жылы Есіл ауданында ауылшаруашылығы өнімдерін өңдеумен 32 кәсіпорын мен цехтар айналысты.

Кәсіпорындар өңдеумен айналысқан кезде 766 млн. теңгенің өнімі таратылды, 2010 жылы – 802,6 млн. теңге.

Ауданда ет өңдейтін 22 жұмыскері бар 5 мал сою пункті жұмыс істеді. Ет өткізілімі 155 тоннаны құрады, ет және ет өнімдерін таратудың түрлері бойынша жалпы сомасы 84,3 млн. теңгені құрады.

2011 жылы сүт өнімдерін «Есильский МДК» ЖШС өңдеді, онда 15 адам жұмыс істеді. Сүт және сүт өнімдерін тарату 690 тонна, жалпы сомасы 60,6 млн. теңге.

Ауданда 75 адам жұмы істейтін 4 ұн тарту кәсіпорны бар. 2011 жылы 22,6 мың тонна ұн таратылды, жалпы сомасы 524 млн. теңге.

Нантоқаш өнімдерін өндірумен 86 адам жұмыс істейтін 22 наубайхана айналысты.2011 жылы 1634 тонна нан және тоқаш өнімдері өндірілді, өнімнің жалпы сомасы 97,1 млн. теңге.

Ауданда ауылшаруашылығы өнімдерін тереңірек өңдеу жөніндегі өндіріс құру қажеттігін тудыратын, нөлдік бөліс өнімдерін тарату басым болып тұр.

Мемлекетіміздің басшысының жыл сайынғы жолдауына сәйкес, еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі негізгі тапсырмаларын шешу мақсатында, ұсақ тауар өндірісі мәселесін шешу үшін ,сатын «Есиль-Вик» АӨК селолық тұтынушылар кооперативә құрылды.

Осылай бола тұра, өнеркәсіп өңдеуді дамытуды ұстайтын бір қатар шешілмеген мәселелр бар. Бұл өнеркәсіптік өңдеудің деңгейінің төмендігі және өңдеуші кәсіпорындар қуаттылығының жұмысының аздығы, халықтан ауылшаруашылығы өнімдерін сатып алудың өз деңгейінде еместігі, тамақ өнімдерінің бәсекеге қабылеттілік деңгейінің жетіспеушілігі; кейбір тамақ өнімдерінің импорттық үлесінің жоғарылығы, азық-түлік сапасының халықаралық стандарттардың негізгі талаптарына сәйкес келмеуі, ауылшаруашылығы дақылдарының негізгі түрлерінің тек маусымдық сипатқа ие болуы.

Астана қаласы маңындағы азық-түлік белдеуін құру. Астана қаласы маңындағы азық-түлік белдеуін дамытудың бір бағыты, бағасы мен сапасы бойынша бәсекеге қабылетті жаңа өндірістер ашу мен жаңартулар болып табылады.Есіл ауданында 2008 жылдан 2011 жылға дейінгі аралықта «Қазагро» ХШ» АҚ қаржы институтын қолдау мақсатында 2 инвестициялық азық-түлік жобасы жүзеге асырылды: «Есиль-Вик» АӨК шұжық өнімдері мен жартылай фабрикаттарды өндіру жөніндегі цех -82 млн. теңге және «Есилский МДК» ЖШС сүт өңдеу жөніндегі сүт заводы іске қосылды.

Көрсетілген жобаларды жүзеге асыру сүт және ет өнімдерін өңдеу мәселесін шешті және өндірілген шикізаттың қосымша құнын көбейтуге әкелді.

Ауылшаруашылығы техникаларының тозу деңгейі жоғары 87% болып қалып отыр. Тракторлардың жас құрамы 10 жылдан асқандары 80%, астық жинайтын комбайндар-50%.Машиналардың физикалық тозуын ескермегенде, моральдық жағынан да тозып жатыр. Машина-трактор паркін 10 жылда толық жарақтау үшін ауылшаруашылығы техникаларының негізгі қызметінің 8-10 жыл орташа мерзімінде жаңа техникалар алуға қомақты қаржы қажет.

Ауылшаруашылығының динамикалық дамуына мемлекеттің тиімді қолдауының үлесі зор.

Ақмола облысының 2009-2011 жылдарға арналған агроөнеркәсіп кешенін тұрақты дамытудың өңірлік бағдарламасы аясында ауыл шаруашылығын дамытуға нысаналы трансферттер түрінде республикалық бюджеттен мемлекет қаржылай қолдау көрсетіп отыр. Сонымен, 2011 жылы осы Бағдарламаны жүзеге асыру кезінде ауданға қаржыландырудың барлық көздерінен 865,7 млн. теңге бөлініп және игерілді, оның 435,7 млн. теңгесі субсидияны құрайды.

1618 шағын кәсіпкерлік субъектісі тіркелген, (өткен жылдың осы уақытымен салыстырғанда 99,1%-ды құрайды, оны 103 шағын кәсіпкерлік немесе жалпы санының 6,3% -ы; 1199 жеке кәсіпкерлік (74,1%) және 182 шаруа қожалығы (11,2%).

Шағын бизнес саласында 3305 адам жұмыс істейді немесе өткен жылдың осы уақытымен салыстырғанда 102,0 %, оның ішінде шағын кәсіпкерлікте 405 адам немесе жалпы санының 12,3 %-ы, жеке кәсіпкерлікте -2346 адам (71%) және шаруа қожалықтарында 554 адам (16,8 %).

Шағын кәсіпкерлік субъектісінен бюджетке түскен салық және төлемдер 141,6 млн. тенге, немесе өткен жылғы осы кезеңмен салыстырғанда 106,1 %

Жыл ішінде жеке кәсіпкерлік саны 77 адамға өсті, 182 жаңа жұмыс орны ашылды.

2012 ж.01.01. қарағанда 1618 шағын кәсіпкерлік субъектілері бар, ол былтырғы жылдың сол кезімен салыстырғанда 99,1% құрайды, олардың ішінде 103 шағын кәсіпорындар немесе 6,3% жалпы көлемінен, 1199 жеке кәсіпкерлер (74,1%) және 182 шаруа қожалықтары (11,2 %) бір жолғы талондар бойынша және жеке қызметтердің түрлері бойынша 134 (8,3%) .

Инвистициядағы негізгі капитал 1840,8 млн. теңгені құрап отыр, өсім 2010 жылмен салыстырғанда 2,5 есе немесе 254,4% (2010 жылы-723,5 млн.т.). Негізінен инвистиция нысандар құрылысына, а/ш техникаларын және құралдарын алуға бағытталып отыр (1 егіс кешені, комбайндар 55 штук, трактор-5 бірл., а/м Камаз-4 бірл.).

5. 
   Тұрғын үй құрылысы
   

Есіл ауданында тұрғын үй құрылысының негізгі мақсаты болып тұрғын үй құрылысын дамыту үшін қолайлы жағдай жасау болып табылады және халықтың жеке топтарын тұрғын үймен қамтамасыз ету.

Қойылған мақсаттарға жету үшін келесі тапсырмаларды шешу белгіленеді:

1. 
   азаматтарға тұрғын үй бағасының қолайлы жүйесімен қамтамасыз ету тиімді жұмыс істейтін жүйені құру, ұзақ мерзімді ипотекалық қарыздарды алу және азаматтардың қаражаты есебінен бос тұрғын үй нарығында тұрғын үй алу нарық ұстанымдарына негізделген;
   
2. 
   салаға инвестиция жұмылдыру үшін жағдайды жақсарту және тұрғын үй нарығын дамыту.
   

Есіл қаласындағы 54 пәтерлі тұрғын үйдің құрылысына республикалық бюджеттен 88.7 млн.теңге бөлінсе, игерілгені 100 %. Облыстық бюджеттен 88,9 млн.т.бөлінген, игерілгені 58,9 млн.тенге, пайдалануға енгізудің жоспарлануы 2012 жылдың мамыр айына ауыстырылды.

54 пәтерлі тұрғын үйдің нженерлік-коммуникациялық жүйелеріне республикалық бюджеттен 23,6млн.т.бөлінген, игерілуі 11,4 млн.т. Объектіні пайдалануға енгізу 2012 жылдың мамыр айына ауыстырылды.

Жыл ішінде барлық енгізілгені 1249,85 шаршы метр тұрғын үй, оның ішінде халық есебінен 1057,05 шаршы метр (оның қаладағысы 868,55 кв.м, селода 188,5 кв.м). «Заречный» ЖШС меншікті қаражаты есебінен 192,8 кв.м тұрғын үй енгізілген – бұл 2 қабатты ғимаратты 4 пәтерлі тұрғын үй етіп қайта құрастыру.